کودتای ۲۸ مرداد
روایت و تحلیل‌هایی از فرجام تراژیک نهضت ملی ایران
در روز ۲۸ مرداد ابتدا حدود۳۰۰ نفر مسلح به چاقو و چماق، به ‏سمت مناطق ‏مختلف تهران حرکت‏ کردند، در میانه راه به تعداد خویش افزودند و به دکه‌های روزنامه‏فروشی، مغازه‌ها و مردم حمله‏ کردند. مصدق به پادگان‌ها دستور داد تانک‌ها از پادگان‌ها خارج‏ شوند تا نظم را در شهر برقرار کنند. به این ترتیب مانع‏ اصلی جلوگیری کودتا از سر راه آن‌ها برداشته ‏شد و تانک‏ها به ‏طرف هدف‌های استراتژیکی که در طرح‌‏ اصلی کودتا تعیین شده‏ بود، حرکت‏ و به خانه مصدق نیز حمله‏ کردند!
«شعبان جعفری» در قامت یکی از نماد‌های پهلویسم!
شعبان جعفری در خاطرات خویش درباره ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، با اسناد موجود درباره دخالتش در این رویداد، مواجهه صریحی ندارد. به واقع هما سرشار، به عنوان گفت‌و‌گوگر، چالش‌های موجود را برای وی بازآفرینی نمی‌کند. او مدعی است در ۲۸ مرداد، سهمی از دلار‌های امریکایی نداشته است و اینگونه مبالغ، تنها به جیب برادران رشیدیان و نهایتاً کارگران کوره پزخانه‌های تهران رفته است! وی ناخواسته و به واقع، هم دخالت امریکا و هم پخش پول را پذیرفته است!
جنگ نرم علیه نهضت ملی ایران به مثابه پیش‌نیاز کودتای نظامی
داستان سقوط نهضت ملی ایران اگرچه ممکن است در دوره خود جدید و اغواگر باشد، اما امروزه برای ملت ایران تکراری و ملال آور می‌نماید. تردیدافکنی گسترده علیه همه چیز و همه کس، جلوگیری از فروش نفت ایران، کاهش ارزش پول ملی، میدانداری معروفه‌های شهر و نهایتاً انجام کودتا یا شبه کودتا، بخش‌هایی از این سناریوی ملال آور است؛ داستانی که دشمنان ایران اکنون نیز به تکرار آن هزینه می‌کنند و صدالبته نتیجه‌ای نخواهند گرفت
آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی و تداوم مبارزه در ادوار پیش و پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
در روز‌هایی که بر ما می‌گذرد، رحلت عالم مجاهد زنده‌یاد آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی، ۶۰ ساله می‌شود. از این روی خوانش و تحلیل کارنامه سیاسی آن عالم مجاهد بهنگام می‌نماید
نظری بر حاشیه و متن دادگاه نظامی دکتر محمد مصدق در آیینه روایت‌ها و داوری‌ها
صرف‌نظر از درستی یا نادرستی آنچه مصدق در دادگاه عنوان نمود و نیز تناقض گفته‌های او در این دوره با مواضع مقطع نخست‌وزیری‌اش، او با تردستی و مظلوم‌نمایی، توانست افکار عمومی را به سوی خویش آورد و برنامه‌ریزی سامان‌دهندگان آن محکمه را خنثی کند! به واقع برگزاری دادگاه نظامی برای مصدق و استفاده از اتهامی کلیشه‌ای برای او، یکی از اشتباهات بزرگ پهلوی دوم در دوران سلطنت وی بود!
«دکتر محمد مصدق و نسبت وی با فرجام نهضت ملی ایران» در آیینه ۳ روایت
دکتر موسی فقیه‌حقانی: «دولت دکتر مصدق از فروردین ۱۳۳۲، می‌دانست که قرار است در ایران کودتا شود. در خرداد ۱۳۳۲، دکترغلامحسین صدیقی، وزیر کشور دکتر مصدق، در کرج سخنرانی می‌کند و نسبت به وقوع کودتا در ایران، هشدار می‌دهد! چند ماه برای مقابله با کودتا، فرصت وجود دارد، اما متأسفانه نه‌تن‌ها از این فرصت استفاده نمی‌شود، بلکه در این فاصله اتفاقات عجیبی هم رخ می‌دهد؛ از جمله انحلال مجلس هفدهم و برگزاری رفراندوم به آن شکل غیرمرسوم و غیردموکراتیک!»
«نظری بر چرایی انتخاب رضاخان برای کودتا در ایران» در گفت‌و‌شنود با مسعود رضایی
آیا سیدضیاء در مقطع کودتا، حریف فرمانفرما می‌شد؟ حریف مصدق‌السلطنه می‌شد؟ حریف شوکت‌الملک می‌شد؟ بدیهی است که حریف این‌ها نمی‌شد. دستگیری‌هایی که در صبح روز کودتا شروع شد و حدود ۱۰۰ نفر جلب شدند، به پشتوانه نیروی قزاقی بود که پشت‌سرش قرار گرفته، داشت. اگر این نیرو نبود، کسی جرئت نمی‌کرد این کار را بکند
«رویداد ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در آیینه یک بازاندیشی» در گفت و شنود با محمدمهدی عبدخدایی
در قضیه ۲۸ مرداد همه ضرر کردند. در واقع، چون همه نیرو‌ها از هم جدا شدند و وحدتشان را از دست دادند ۲۸ مرداد به وجود آمد و پای امریکا به ایران باز شد و ۲۵ سال در ایران حکومت کرد. یادم هست که در سال ۱۳۳۲ نواب صفوی در روزنامه «منشور برادری» نوشت: «امروز پای امریکا را در کشور باز می‌کنید و بعد‌ها باید ۲۵ سال تلاش کنیم و شهید و کشته بدهیم تا امریکا را از کشور بیرون کنیم»
روایت‌هایی از رویداد تاریخی ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران
اسناد نشان می‌دهد که امریکایی‌ها در برنامه‌ریزی و اجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و براندازی نهضت ملی ایران، حضوری پررنگ و تعیین‌کننده داشتند. این در حالی بود که بسیاری از جمله دکتر مصدق، برای برون‌رفت از بن‌بستی که نهضت در آن گرفتار آمده بود، به همین دولت کودتاگر امید بسته بودند! به هر روی امریکایی‌ها در پایان مرداد ۳۲ به هدف خود رسیدند و پس از چند ماه، معاون رئیس‌جمهور وقت امریکا برای مشاهده آثار کودتا و دلگرمی دادن به شاهی که موقعیتی لرزان داشت، به ایران آمد
نقش دولت آمریکا در عملیات ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در گفت‌و شنود «جوان‌آنلاین» با خسرو معتضد
خسرو معتضد، کارشناس عرصه تاریخ معاصر به خبرنگار «جوان آنلاین» می‌گوید: «تمام اسناد و گزارشات (CIA) بیانگر آن است که امریکایی‌ها صد در صد با انگلیسی‌ها در طرح (Ajax) همکاری کردند. در حقیقت انگلیسی‌ها طراحی و امریکایی‌ها عملیات ۲۸ مردادماه ۱۳۳۲ را اجرا کردند و بیشتر از یک میلیون دلار هم برای به ثمر رساندن این عملیات خرج نشد، در حالی که قرار بود هفت هشت میلیون دلار هزینه شود.»
۱