جوان آنلاین: بحران وضعیتی است که شرایط عادی را به هم می‌ریزد و تهدیدی برای امنیت و سلامت افراد ایجاد می‌کند. برای مقابله با بحران‌ها، باید از قبل آماده باشیم، آموزش‌های ایمنی ببینیم، زیرساخت‌های مقاوم بسازیم و بین نهاد‌ها هماهنگی برقرار کنیم تا در زمان بحران سریع واکنش نشان دهیم. آموزش‌های لازم باید از سوی نهاد‌های مسئول مانند سازمان‌های مدیریت بحران، هلال احمر و آتش‌نشانی برگزار شود تا اطلاعات دقیق به مردم منتقل شود. مدارس و مراکز اجتماعی باید محلهای اصلی آموزش باشند تا همه افراد جامعه برای بحران‌ها آماده شوند. تهران به دلیل موقعیت لرزه‌خیز، بافت فرسوده و جمعیت زیاد، به آمادگی بیشتری نیاز دارد تا جان افراد نجات و آسیب‌ها کاهش یابد. به همین دلیل، شهرداری تهران طبق دستور وزیر کشور، نقش مهمی در آموزش‌های بحران دارد و با همکاری سازمان‌های مدیریت بحران و هلال احمر، آموزش‌های ایمنی را در سطح محله‌ها برگزار می‌کند. همچنین، مسئول شناسایی نقاط آسیب‌پذیر و نوسازی بافت‌های فرسوده است. به مناسبت روز ایمنی در برابر زلزله، با دکتر محسن دودانگه، شهردار ناحیه ۳ منطقه ۲ تهران با ۲۰ سال سابقه مدیریتی به گفتگو نشستیم. او بر آمادگی شهروندان برای زلزله تأکید می‌کند و معتقد است آموزش‌های اولیه و خانه‌های دوام و ایمنی محلهای می‌توانند جان افراد را در ۷۲ ساعت اول پس از زلزله حفظ کنند. برای آشنایی بیشتر با اقدامات پیشگیرانه و نقش شهرداری تهران در بحران‌ها، مشروح گفتگو با وی را بخوانید.
با تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید. ابتدای گفتگو از پویش محله امن بگویید. چه اهدافی دارد و چگونه به آموزش خانواده‌ها در زمینه پیشگیری از زلزله کمک می‌کند؟
هدف اصلی محلات امن، ارتقای آگاهی و آموزش همگانی خانوارهاست. این آموزش‌ها از طریق سرای محلات تهران ارائه می‌شود. در هر سرای محله، خانه‌هایی با مأموریت‌های خاصی وجود دارد که وظیفه اصلی آنها افزایش سطح آگاهی شهروندان است. یکی از این خانه‌ها، خانه دوام و ایمنی است که هدف آن آموزش به دو گروه مخاطب، کودکان و بزرگسالان است. این آموزش‌ها از سوی مربیان متخصص و باصلاحیت ارائه می‌شود و موضوعات مهمی نظیر تخلیه امن هنگام زلزله، پناه‌گیری، اسکان اضطراری و اقدامات اولیه در ۷۲ ساعت پس از وقوع زلزله را پوشش می‌دهد. یکی از گروه‌های اصلی مخاطب خانه‌های دوام و ایمنی، دانش‌آموزان مدارس هستند. این مدارس با هماهنگی اداره آموزش‌وپرورش و اداره کل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران انتخاب می‌شوند. مربیان با هدف ارتقای آمادگی در مدارس، آموزش‌هایی را به دانش‌آموزان و اولیای مدرسه ارائه می‌دهند تا سطح آمادگی جامعه در برابر بلایای طبیعی افزایش یابد.
در شهرداری چه برنامه‌هایی برای آموزش عمومی در مورد زلزله و نحوه مقابله با آن برای شهروندان در نظر گرفته شده است؟
آموزش‌های مدیریت بحران در شهرداری تهران در سه بخش اصلی برگزار می‌شود. ابتدا برنامه‌های آموزشی در پایگاه‌های مدیریت بحران با محوریت ستاد مدیریت بحران انجام می‌شود، سپس خانه‌های دوام و ایمنی به آموزش گروه‌های دوام (داوطلبان واکنش اضطراری محله) می‌پردازند که شامل آموزش‌های اولیه و امدادی از جمله پانسمان و انتقال مصدوم است. در نهایت، آموزش‌های ارتقای ایمنی از سوی سازمان آتش‌نشانی شامل اطفای حریق و آواربرداری ارائه می‌شود. هدف این آموزش‌ها افزایش آمادگی شهروندان برای مواجهه با بحران‌هاست.
از خدمات پایگاه مدیریت بحران به شهروندان بگویید. چه تجهیزاتی برای مدیریت بحران در هر ناحیه از شهرداری فراهم شده است؟
پایگاه‌های مدیریت بحران به دو نوع پشتیبانی و مدیریتی تقسیم می‌شوند. پایگاه‌های مدیریتی برای فرماندهی و مدیریت بحران‌ها تجهیز شده‌اند و شامل زیرساخت‌هایی مانند تلفن‌های بین‌المللی، دوربین‌های شهری و شبکه‌های زلزله‌نگار هستند. پایگاه‌های پشتیبانی نیز با تجهیزات امدادی نظیر موتور برق، ابزار آواربرداری، چادر‌های امدادی و جعبه کمک‌های اولیه فعالیت می‌کنند. این پایگاه‌ها در هماهنگی با شهرداری تهران و سازمان مدیریت بحران، به استان‌های معین تهران تخصیص یافته و در زمان بحران برای عملیات پشتیبانی اجرایی استفاده می‌شوند.
در ناحیه شما چه همکاری‌هایی با سازمان‌های دیگر مانند هلال احمر یا اورژانس برای مدیریت بحران وجود دارد؟
شهرداری تهران مسئول هماهنگی میان سازمان‌های خدمات‌رسان و امدادی برای مدیریت و پیشگیری از بحران‌هاست. این هماهنگی‌ها طبق برنامه‌های فصلی در جلسات ستاد مدیریت بحران نواحی انجام می‌شود و شامل برنامه‌ریزی و اجرای مانور‌های ایمنی است. به‌عنوان مثال، برای چهارشنبه‌سوری هماهنگی‌های لازم برای ایمن‌سازی محلات انجام می‌شود. اعضای کارگروه مدیریت بحران شهرداری شامل نهاد‌های مختلفی همچون شرکت‌های خدماتی، هلال احمر، پلیس و بهزیستی هستند که وظایف‌شان برای بحران‌ها مشخص و هماهنگ می‌شود.
چه اقداماتی برای پایش و ارزیابی ایمنی ساختمان‌های بلند انجام شده است؟
در این باره، شهرداری مناطق و نواحی با همکاری سازمان آتش‌نشانی (معاونت پیشگیری) و ستاد مدیریت بحران شهر تهران اقدامات مؤثری شامل شناسایی ساختمان‌های بلندمرتبه و اجرای دستورالعمل‌های ایمنی انجام داده‌اند. در فاز اول، بازدید و کنترل سیستم‌های سازه‌ای، سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، ایمنی آسانسور‌ها و الزامات مربوط و ایمنی برق‌کشی و کابل‌کشی ساختمان انجام، سپس نواقص شناسایی‌شده در قالب دستورالعمل‌های ایمنی از سوی دبیر بحران ناحیه به ساختمان‌ها ابلاغ می‌شود. در صورتی که ساختمان‌ها نسبت به رفع نواقص اقدام نکنند، مطابق بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها از ادامه بهره‌برداری آنها جلوگیری خواهد شد.
این اقدامات شامل همه ساختمان‌ها می‌شود؟
بله هم ساختمان‌های دولتی و هم خصوصی و نیمه‌خصوصی که قابلیت پیگیری دقیق دارد. همکاران شهرداری به صورت متمرکز و فصلی این ارزیابی‌ها را انجام می‌دهند. به عنوان نمونه، یکی از ساختمان‌های پرخطر بلندمرتبه شناسایی‌شده، بیمارستانی بود که با هماهنگی میان شهرداری، سازمان مدیریت بحران، سازمان آتش‌نشانی و دانشگاه علوم پزشکی ایران این ساختمان تخریب شد و عملیات نوسازی آن برای احداث بیمارستان جدید در دستور کار قرار گرفته است.
بزرگ‌ترین چالش‌هایی که در زمینه پیشگیری از زلزله و مدیریت بحران با آن مواجه هستید، چیست؟
چالش‌ها در چند بخش تقسیم می‌شوند: در حوزه زیرساخت‌ها، مشکلاتی مانند فرسودگی بافت‌های شهری و عرض کم معابر به‌ویژه در مناطق مرکزی تهران، وجود دارد. نوسازی بافت‌های فرسوده با همکاری شهرداری و بخش‌های مختلف در حال انجام است. در زمینه آموزش، نیاز به استفاده از رسانه‌های قدرتمند مانند صدا و سیما برای ارتقای آگاهی عمومی شهروندان احساس می‌شود. همچنین تقویت هماهنگی بین نهاد‌های مختلف برای پیشگیری و مدیریت بحران ضروری است. رفع این چالش‌ها نیازمند همکاری جمعی، برنامه‌ریزی دقیق و مشارکت گسترده است.
چه برنامه‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها و افزایش تاب‌آوری در برابر زلزله دارید؟
یکی از مهم‌ترین موضوعات، نوسازی بافت‌های فرسوده است. این برنامه با همکاری شهرداری، بخش خصوصی و شهروندان در حال اجراست. کاهش بافت‌های فرسوده و جایگزینی آنها با سازه‌های جدید و مقاوم، نقش کلیدی در افزایش تاب‌آوری شهر در برابر زلزله ایفا می‌کند. موضوع دیگر، تقسیم‌بندی مناطق بیست‌ودوگانه تهران به مناطق معین است. در این طرح، ۳۰ استان کشور وظایف مشخصی را در زمان بحران برای حمایت از مناطق تهران بر عهده دارند. این تقسیم‌بندی، روند مدیریت بحران را بهبود بخشیده و پاسخگویی سریع‌تر به شرایط اضطراری را ممکن می‌سازد. استفاده از سیستم‌های هوشمند نیز یکی دیگر از برنامه‌های مهم است. نصب شتاب‌نگارها، پایش گسل‌ها و تحلیل داده‌های جغرافیایی برای رصد تغییرات زمین و فرونشست‌ها به صورت برخط در سازمان مدیریت بحران انجام می‌شود. این سیستم‌ها اطلاعات به‌روز و دقیقی را فراهم می‌کنند که هنگام بحران می‌توانند به تصمیم‌گیری سریع‌تر و مؤثرتر کمک کنند. در سال‌های گذشته، برنامه‌هایی برای ارتقای پد‌های بالگرد نیز در دستور کار قرار گرفته است. این اقدامات به منظور تسهیل خدمات‌رسانی استان‌های معین و تسریع در امدادرسانی در صورت وقوع زلزله اجرا شده است. وجود این پد‌ها به تیم‌های امدادی امکان می‌دهد سریع‌تر وارد عمل شوند و شهر را از حالت بحران خارج کنند. مجموع این اقدامات، گامی مؤثر در جهت افزایش تاب‌آوری و آمادگی شهر تهران در برابر زلزله است.
آیا سامانه هشدار سریع زلزله در شهرداری راه‌اندازی شده است؟ چگونه عمل می‌کند و چه مزایایی دارد؟
بله، این سامانه در سال‌های گذشته در اطراف گسل‌های اصلی تهران و به‌ویژه در مناطق مرکزی شهر نصب شده است. سامانه به‌طور برخط اطلاعات را به صورت دیتا به سازمان مدیریت بحران ارسال می‌کند و در آنجا برداشت‌های مربوط به‌صورت متمرکز انجام می‌شود. تمامی تحولات و لرزه‌هایی که در شهر رخ می‌دهند تحت نظارت و رصد قرار می‌گیرند. با توجه به این لرزه‌ها، دستورالعمل‌های هشدار و آمادگی‌های لازم به‌سرعت ابلاغ می‌شود.
چه چشم‌اندازی برای شهر تهران در زمینه پیشگیری از زلزله و مدیریت پسابحران دارید؟
پیشگیری از زلزله و مدیریت بحران نیازمند آمادگی کامل شهروندان و بهره‌برداری از ظرفیت‌های زیرساخت‌هاست. آموزش‌های اولیه برای شهروندان در قالب گروه‌های دوام محلهای، به ویژه در ۷۲ ساعت اول پس از زلزله می‌تواند جان آنها را نجات دهد. این آموزش‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که گروه‌های امدادی بتوانند به سرعت وارد عمل شوند. شهرداری تهران در زمینه شناسایی نقاط امن و اسکان اضطراری اقدامات مؤثری انجام داده و نقشه‌های مربوط به‌طور عمومی منتشر شده است تا شهروندان بتوانند به‌راحتی مکان‌های امن را شناسایی کنند. در دوران پسابحران، آمادگی برای ایمن‌سازی منابع آبی و تأمین آب شرب سالم بسیار ضروری است. شرکت آبفا اقداماتی برای ذخیره‌سازی منابع آبی انجام داده و مخازن آبی برای تأمین آب شرب سالم آماده کرده است. همچنین شرکت گاز برای تخلیه گاز از شبکه‌های انتقال در صورت بروز حادثه آماده است. استفاده از شبکه مترو به‌عنوان زیرساخت مقاوم برای انتقال مصدومان به مراکز درمانی، به ویژه در شرایط محدودیت دسترسی، اهمیت زیادی دارد. در منطقه ۲ تهران، اتصال خط ۷ مترو به بیمارستان میلاد در دستور کار قرار گرفته است. استفاده بهینه از زیرساخت‌ها می‌تواند تاب‌آوری شهر را در برابر بحران‌ها افزایش دهد.
