جوان آنلاین: نارضایتی مردم از قیمت و کیفیت نان موضوعی همیشگی شده است که ظاهراً پایانی هم ندارد. نانوایان سنتی دولتی و آزادپز به حال خود رها شده‌اند. دولت گندم ۲۵هزار تومانی را با نانوا هزار تومان محاسبه می‌کند تا نان ارزان با کیفیت به دست مردم برسد، اما در سایه رهاسازی نانوایان از سوی دولت و اتحادیه‌ها هیچ‌کس پاسخگو نیست. هر روز صف‌های مقابل نانوایی‌ها طولانی‌تر و کیفیت آن نیز بدتر می‌شود. از زمانی که قیمت مصوب نان در نیمه دوم سال گذشته تا ۶۰درصد گران شد، وضع بدتر هم شد. اکنون که در کمتر نانوایی‌ای نرخ مصوب دولتی رعایت می‌شود، هم نانوا ناراضی است و هم مشتریان. متأسفانه باوجود نسخه‌های مختلفی که دولت‌ها برای قوت غالب مردم پیچیده‌اند، هنوز قوت غالب مردم ساماندهی نشده و نتوانسته حداقل رضایت مردم را جلب کند.
«نان» همچنان در جامعه ایرانی، نقشی محوری و سهم بالایی در سبد غذایی خانوار دارد. دولت همواره با تخصیص یارانه به آرد و نان تلاش کرده، قوت غالب مردم با قیمت ارزان در دسترس خانوار قرار گیرد، اما به دلایل مختلف این یارانه دولت حیف و میل می‌شود. سه دهه قبل اگر می‌خواستی نانی تهیه کنی باید حوالی ساعت ۵ صبح با چشمانی خواب‌آلود راهی نانوایی می‌شدی. اگر کمی خوش‌شانس بودی و سرعت قدم‌هایت بیشتر بود از یکی دو نفر جلو می‌زدی و می‌شدی نفر ۲۱-۲۰، البته نانوای محل از ۴ صبح خمیر خود را آماده کرده بود تا نان خمیر و نپخته دست مشتریان ندهد. اکنون بعد از ۳۰ سال نانوا ساعت ۶ یا ۶:۳۰ کرکره نانوایی را بالا می‌کشد و کم‌کم خمیر خود را آماده می‌کند. صبح دیر می‌آید، ظهر پخت نمی‌کند، عصر می‌گوید آرد نیست، همه شهروندان ایرانی در زندگی روزمره‌شان با انواع تخلفات نانوایان روبه‌رو شده‌اند. اجبار مشتری به خرید نان کنجدی، فروش انواع کالا‌ها مانند عسل و زعفران و محاسبه هزینه آن با کارتخوان نانینو، سوءاستفاده از حواس پرتی مشتری و محاسبه هزینه نان با دستگاه پوز بانکی همگی تخلفاتی است که نانوایان برای دریافت آرد سهمیه‌ای بیشتر مرتکب می‌شوند.
به رغم اینکه در این سال‌ها تعداد نانوایان سنتی چندین برابر شده، اما صف‌های طویل نان همچنان وجود دارد. نانوایی‌ها پر شده از اعتراض به گران‌فروشی، کم‌فروشی، نان‌های بی‌کیفیت، کنجدفروشی بدون درخواست و کارتخوان‌هایی که قبض پرداخت ندارند. ظاهراً این نارضایتی‌های مردم و نانوایان تمامی ندارد. در این سال‌ها پرداخت یارانه نقدی و فروش نان با کارتخوان‌های هوشمند نیز چاره‌ساز نشده است، زیرا هم نرخ مصوب دولتی رعایت نمی‌شود و هم اینکه کیفیت به قدری پایین آمده که کیسه‌کیسه برکت خدا وارد کیسه زباله‌های نان خشکی می‌شود، حتی نان سنگک و تافتون که از قدیم به نداشتن دور ریز معروف بودند.
مهر ۱۴۰۳ ستاد تنظیم بازار قیمت نان را افزایش داد تا به اعتراض‌های نانوا‌ها به سود کم‌شان به بهانه ثابت ماندن قیمت‌ها و افزایش هزینه‌ها پایان دهد. اکنون قیمت مصوب نان سنگک ساده ۵هزار تومان، بربری ساده با آرد نوع‌یک ۲هزارو ۵۰۰ تومان و بربری ساده با آرد نوع ۲، ۳هزارو ۵۰۰ تومان، نان لواش با آرد نوع‌یک ۷۰۰ تومان و لواش نوع۲، ۹۰۰تومان، نان سنتی تافتون با آرد نوع‌یک هزارو۲۶۰ تومان و نوع ۲، هزارو۵۰۰ تومان، نان ماشینی تافتون با آرد نوع‌یک ۸۵۰تومان و نوع۲، هزارو۲۰۰ تومان است، اما به گفته مردم کمتر نانوایی‌ای است که این نرخ‌ها را رعایت کند.
بهانه‌جویی‌ها و عدم‌اصلاح کیفیت نان
در حال حاضر گزارش‌های میدانی از سطح شهر حاکی است حتی طرح هوشمند‌سازی آرد و نان و سامانه نانینو نیز نتوانسته است مردم و نانوایان را راضی نگه دارد، زیرا نانوایان مدام در حال غرولند از سامانه نانینو (کارتخوان‌های هوشمند) و کاهش درآمد ماهانه‌شان هستند و هیچ توجهی به بهبود کیفیت نان اعم از وزن چانه و کیفی نان ندارند و مردم نیز از پولی که بابت هر قرص نان بی‌کیفیت می‌دهند و وقتی که ساعت‌ها در مقابل نانوایان تلف می‌کنند، گلایه‌مندند.
یکی از کسانی که برای خرید نان به سنگکی مراجعه کرده، در گفت‌و‌گو با «جوان» می‌گوید: در گذشته نان سنگک از آن دست نان‌هایی بود که دورریز نداشت، اما در حال حاضر با آرد سفید پخته می‌شود و به قدری بی‌کیفیت پخته می‌شود که بخش زیادی از آن روانه نان خشکی می‌شود. این شهروند تهرانی می‌افزاید: نان بربری و حتی تافتون نیز شرایط بدتری دارند و هیچ نظارتی بر عملکرد این نانوایان نیست. بنده بار‌ها به سامانه ۱۲۴ و اتحادیه نانوایان شکایت کرده‌ام، اما هیچ توجهی نشده است. وی تأکید می‌کند: نانوا‌ها مدام از ارزانی نان و هزینه‌های بالا گلایه می‌کنند، اما در همین محله ما در کمتر از یک سال نانوایان خودرو‌های مدل بالا خریداری کرده‌اند و وضع‌شان بهتر شده است. اگر واقعاً این صنف اقتصادی نیست، چرا تعطیل نمی‌کنند و ملک را تحویل شهرداری نمی‌دهند.
وی می‌افزاید: نانوایان دولتی مدام از بالا بودن هزینه‌های نانوایی اعم از هزینه آب و برق و دستمزد کارگران سخن می‌گویند و معتقدند قیمت نان سنتی ارزان است. این گله‌گذاری‌ها در حالی است که حداقل در سه سال اخیر که به قول خودشان پخت نان مقرون به صرفه نبوده، نه نانوایی‌ای تعطیل شده و نه تغییر کاربری داده شده است. فقط کیفیت نان روزبه‌روز پایین‌تر آمده و صف‌های مقابل آن طولانی‌تر شده است.
متأسفانه یکی از دلایل افت کیفیت نان و عدم‌پاسخگویی شاطر نانوایی به اعتراض مشتریان این است که اکثر قریب به اتفاق نانوایان به دلیل بالا بودن مشتریان منطقه، چندین دست اجاره داده می‌شود و طبیعی است که شاطر نانوایی که بعضاً کارگر است، دلش برای مردم نسوزد. تجربه «جوان» از مراجعه به اتحادیه نان بربری سنتی و پیگیری تخلف یکی از نانوایان محله‌های تهران حاکی است در تماس اتحادیه با صاحب نانوایی، مشخص شد برنده مناقصه اخذ یک‌ساله مجوز نانوایی از شهرداری پایتخت در کردستان زندگی می‌کند و این واحد از سوی املاکی محل به شخص دیگری با نرخ بالاتر اجاره داده شده و مستأجر دوم نیز دو کارگر در نانوایی مستقر کرده و هیچ‌کدام از مستأجران، از تخلفات محرز این واحد نانوایی اطلاعی نداشته‌اند. اجاره‌دهی بدون نظارت نانوایی‌ها به افراد بی‌صلاحیت که حتی کارت بهداشتی هم ندارند، معضل دیگری است که نانوایی‌ها را نابسامان کرده است و هیچ مدیر و مسئولی پاسخگو نیست. به نظر می‌رسد اجاره دادن نانوایی‌ها موجب کشیده‌شدن پای دلالان به این صنف شده است که عاملی برای تخلف‌ها، گرانفروشی‌ها و عرضه خارج از شبکه آرد می‌شود.
یارانه‌ای که سوخت می‌شود
براساس آمار دولت سالانه ۱۵۰هزار‌میلیارد تومان یارانه نان می‌دهد و گندم ۲۵هزار تومانی را برای نانوا هزار تومان محاسبه می‌کند تا نان ارزان به دست مردم برسد. اگر این یارانه را بین همه مردم تقسیم کنیم، به‌طور متوسط هر ایرانی در سال بیش از ۷/ ۱ میلیون تومان، (حدود ۱۵۰هزار تومان در ماه) یارانه دریافت می‌کند. از نگاه کارشناسان، اصلاح قیمت نان و حذف چند قیمتی تحت عنوان آرد یارانه‌ای۱ و ۲ یا کنجدفروشی عاملی برای برچیدن بساط تخلفات در نانوایی‌هاست که البته دولت تلاشی برای ساماندهی این آشفته‌بازار نان ندارد.
