جوان آنلاین: ایران روزانه ۵۵ هزار تن زباله تولید می‌کند که ۹ هزارو۷۰۰تن آن زباله خشک است. دولت با امضای ۱۸تفاهم‌نامه در ۲۲شهر، طرحی را کلید زده است تا این زباله‌ها به سوخت جایگزین گاز برای کارخانه‌های سیمان تبدیل شوند. این ابتکار نه‌تنها به صرفه‌جویی روزانه ۷/۴ میلیون مترمکعب گاز منجر خواهد شد، بلکه فرصت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی بی‌نظیری برای کشور به ارمغان می‌آورد. کرمانشاه به‌عنوان پیشقراول این طرح تا پایان اردیبهشت‌ماه فاز آزمایشی خود را با حضور رئیس‌جمهور افتتاح خواهد کرد.
تولید روزانه ۵۵ هزار تن زباله در ایران کهن‌مان، سال‌ها به‌عنوان یکی از چالش‌های زیست‌محیطی و شهری مطرح بوده است، با این حال این حجم عظیم پسماند، به‌ویژه ۱۵درصد زباله خشک (حدود ۹ هزارو۷۰۰ تن) که قابلیت تبدیل به انرژی را دارد، امروز در کانون توجه سیاستگذاران قرار گرفته است. به گفته مسئولان، این زباله‌ها که در بسیاری از کشور‌های پیشرفته به‌عنوان منبعی برای تولید انرژی و سوخت جایگزین استفاده می‌شوند، می‌توانند در ایران نیز به یک فرصت اقتصادی و زیست‌محیطی تبدیل شوند.
طرحی برای صرفه‌جویی و پایداری
در راستای تحقق این هدف، دولت با همکاری مجلس شورای اسلامی و تأیید رئیس‌جمهور، در یک برنامه‌ریزی فشرده پنج‌ماهه، موفق به امضای ۱۸تفاهم‌نامه با ۲۲شهر شده است. این تفاهم‌نامه‌ها که محور آنها استفاده از زباله‌های خشک به‌عنوان سوخت جایگزین گاز در کارخانه‌های سیمان است، گامی مهم در جهت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مدیریت بهینه پسماند محسوب می‌شوند. اجرای کامل این طرح می‌تواند به صرفه‌جویی روزانه ۴ میلیون‌و۷۰۰ هزار مترمکعب گاز منجر شود؛ دستاوردی که نه‌تنها از منظر زیست‌محیطی، بلکه از نظر اقتصادی و ارزی برای شهرداری‌ها و اقتصاد محلی ارزشمند است.
فرایند تبدیل زباله به انرژی
زباله‌های خشک شامل موادی نظیر پلاستیک، کاغذ و مقوا، پس از تفکیک و فرآوری، به دلیل ارزش حرارتی بالا، قابلیت استفاده به‌عنوان سوخت در کوره‌های کارخانه‌های سیمان را دارند.
این روش که در کشور‌های پیشرفته به‌طور گسترده به کار گرفته شده، نه‌تنها حجم زباله‌های دفن‌شده را کاهش می‌دهد، بلکه به حفظ منابع طبیعی و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای نیز کمک می‌کند. در ایران، کارخانه‌های سیمان به دلیل مصرف بالای انرژی، از جمله مهم‌ترین متقاضیان این سوخت جایگزین هستند و اجرای این طرح می‌تواند هزینه‌های تولید آنها را به شکل قابل‌توجهی کاهش دهد.
«کرمانشاه» پیشقدم در مسیر تحول
نخستین گام اجرایی این طرح در شهر کرمانشاه برداشته شده است. تفاهم‌نامه منعقدشده با شهرداری این شهر، زمینه‌ساز راه‌اندازی فاز آزمایشی پروژه تا پایان اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ خواهد بود. این فاز با حضور رئیس‌جمهور افتتاح می‌شود و به‌عنوان الگویی برای سایر شهر‌ها و مناطق کشور عمل خواهد کرد. انتخاب کرمانشاه به عنوان پایلوت، به دلیل زیرساخت‌های مناسب و مدیریت فعال شهرداری این شهر بوده است. موفقیت این پروژه می‌تواند انگیزه‌ای برای گسترش طرح به سایر کلانشهر‌ها و حتی مناطق روستایی باشد.
ظرفیت‌های نهفته در شهر‌ها و روستا‌ها
فرصت‌های مشابه در تمامی شهر‌ها و روستا‌های ایران وجود دارد. زباله‌های خشک که پیش‌تر به‌عنوان یک معضل زیست‌محیطی شناخته می‌شدند، با مدیریت صحیح می‌توانند به منبعی برای تولید انرژی و درآمد تبدیل شوند.
این طرح نه‌تنها به بهبود وضعیت محیط زیست کمک می‌کند، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه جمع‌آوری، تفکیک و فرآوری زباله، به توسعه اقتصادی مناطق کمتربرخوردار نیز یاری می‌رساند. برای مثال، تقویت زیرساخت‌های تفکیک زباله از مبدأ و آموزش شهروندان می‌تواند این چرخه را کارآمدتر کند.
مزایای چندوجهی طرح
اجرای این پروژه مزایای متعددی به دنبال دارد که فراتر از صرفه‌جویی در مصرف گاز است:
- حفاظت از محیط زیست: کاهش حجم زباله‌های دفن‌شده، پیشگیری از آلودگی خاک و آب و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای.
- صرفه‌جویی اقتصادی: کاهش هزینه‌های دفع زباله برای شهرداری‌ها و ایجاد درآمد از طریق فروش زباله‌های فرآوری‌شده.
- کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی: استفاده از زباله به‌عنوان سوخت جایگزین به حفظ منابع گازی کشور برای نسل‌های آینده کمک می‌کند.
- اشتغال‌زایی: ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در زنجیره جمع‌آوری، تفکیک و فرآوری زباله، به‌ویژه در مناطق محروم.
چالش‌های پیش رو
با وجود چشم‌انداز روشن این طرح، موانعی نیز بر سر راه اجرای آن وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، ضرورت فرهنگ‌سازی برای تفکیک زباله از مبدأ است. مشارکت شهروندان در این فرایند، کلید موفقیت پروژه محسوب می‌شود. علاوه بر این، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای فرآوری زباله نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه است که هرچند در بلندمدت جبران خواهد شد، اما در کوتاه‌مدت می‌تواند چالش‌ساز باشد. هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف از جمله شهرداری‌ها، کارخانه‌های سیمان، وزارت کشور و سازمان حفاظت محیط زیست نیز از دیگر الزامات موفقیت این طرح است.
تجربه‌های جهانی و درس‌هایی برای ایران
استفاده از زباله به عنوان سوخت جایگزین، در بسیاری از کشور‌های جهان تجربه‌ای موفق بوده است. برخی کشورها با بازیافت و تبدیل بیش از ۹۹درصد زباله‌های خود به انرژی، نه‌تنها نیاز داخلی خود را تأمین می‌کنند، بلکه زباله از کشور‌های دیگر وارد می‌کنند و با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، توانسته‌اند مدیریت پسماند را به یک صنعت سودآور تبدیل کنند.
ایران هرچند در ابتدای این مسیر قرار دارد، اما با توجه به ظرفیت‌های موجود و اراده‌ای که در سطوح بالای مدیریتی دیده می‌شود، می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور به یکی از پیشگامان منطقه در این حوزه تبدیل شود.
نقش مردم در تحقق اهداف
موفقیت این طرح بدون مشارکت فعال مردم امکانپذیر نیست. تفکیک زباله از مبدأ که نیازمند همکاری شهروندان است، می‌تواند فرایند فرآوری را آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر کند. آموزش عمومی، اطلاع‌رسانی گسترده و ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای خانوار‌ها از جمله اقداماتی است که می‌تواند مشارکت عمومی را افزایش دهد. تجربه نشان داده است طرح‌های مشابه در دیگر کشورها، زمانی به موفقیت رسیده‌اند که مردم به عنوان قلب پروژه، نقش خود را به خوبی ایفا کرده‌اند.
چشم‌انداز آینده
طرح تبدیل زباله به سوخت جایگزین، بیش از یک پروژه عمرانی یا اقتصادی، تغییر مسیر در نگاه به مدیریت منابع است. این ابتکار نشان می‌دهد با خلاقیت و برنامه‌ریزی، می‌توان تهدیدات را به فرصت‌های بزرگ تبدیل کرد. گسترش این طرح به تمامی شهر‌ها و روستا‌های کشور، نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند، بلکه ایران را در مسیر توسعه پایدار و خودکفایی انرژی قرار می‌دهد. افتتاح فاز آزمایشی در کرمانشاه، نقطه شروعی است که می‌تواند به یک جنبش ملی برای مدیریت هوشمند پسماند تبدیل شود.
رویداد پیش رو
تا چند هفته دیگر، در پایان اردیبهشت‌ماه۱۴۰۴، شهر کرمانشاه میزبان مراسم افتتاح فاز آزمایشی این پروژه خواهد بود. این رویداد نه‌تنها نقطه عطفی برای شهر کرمانشاه، بلکه نشانه‌ای از تعهد دولت به اجرای طرح‌های نوآورانه در حوزه محیط زیست و اقتصاد است. موفقیت این فاز می‌تواند انگیزه‌ای برای تسریع در اجرای پروژه در دیگر شهر‌ها باشد و راه را برای تحقق یک ایران سبزتر هموار کند. از انباشت زباله در حاشیه شهر‌ها تا تولید انرژی پاک در کارخانه‌های سیمان، طرح روایتی است از تبدیل تهدید به فرصت. ایران در آستانه تحولی بزرگ در مدیریت پسماند قرار دارد؛ تحولی که با مشارکت دولت، مردم و بخش خصوصی، می‌تواند آینده‌ای پایدار و شکوفا را برای نسل‌های امروز و فردا رقم بزند. کرمانشاه به‌عنوان پیشقراول این حرکت، نشان خواهد داد که چگونه می‌توان با مدیریت هوشمند، از زباله‌ها ثروت ساخت.
