جوان آنلاین: کم کم تابستان به پایان می‌رسد و با آغاز پاییز وقت برداشت محصولات این فصل هم فرا می‌رسد. در خراسان جنوبی پاییز زمان رسیدن و برداشت محصولاتی همچون انار، اناب و زرشک است. پاییز سال ۱۴۰۱ بود که جشنواره ملی زرشک در خراسان جنوبی برگزار شد، تا هم این ظرفیت بی‌بدیل استان برای اشتغالزایی و درآمدزایی به مردم ایران معرفی شود و هم با طرح مشکلات فعالان این حوزه قدمی در راستای رفع آن برداشته شود. این اتفاق برای کشاورزان خراسان جنوبی که سطح زیر کشت زرشک آن بیش از ۱۹هزار هکتار است و سالانه حدود ۸۵ هزار تن زرشک‌تر و ۲۲هزار تن زرشک خشک، در آن به همت کشاورزان تولید می‌شود از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. اما بعد از گذشت دو سال و درست در زمان برداشت محصول، کشاورزان می‌گویند که هیچ اتفاقی در زندگی و کارشان رخ نداده و مشکلات اگر اضافه نشده باشند، کم هم نشده‌اند.
مهم نیست در چه فصلی و موقع برداشت چه محصولی باشد. همیشه این کشاورز و باغدار است که متضرر می‌شود و نام دلال به عنوان کسی که سود اصلی را می‌برد، مطرح است. هرسال در فصل برداشت محصولات، زخم مشکلات سر باز می‌کند و مشخص می‌شود درد‌هایی که سال‌ها مسئولان وعده درمان آنها را می‌دهند، همچنان باقیست.
در خراسان جنوبی ۵۰هزار خانوار به صورت مستقیم و غیرمستقیم از تولید زرشک امرار معاش می‌کنند و زندگی حدود ۲۵۰هزار نفر از جمعیت استان وابسته به این محصول است.
زرشک‌کار خراسان جنوبی، از اواسط شهریور کار برداشت این محصول را از سطح ۱۹هزار و ۴۸۵ هکتار از اراضی کشاورزی آغاز می‌کنند که امسال پیش‌بینی شده بیش از ۸۴ هزار تن زرشک روانه بازار شود.
زرشک از جمله معدود محصولاتی است که می‌تواند با کم آبی و خشکسالی‌هایی که در چند دهه اخیر شدت گرفته، بجنگد و با مقاومت به ثمردهی‌ها ادامه دهد. اما ناشناخته‌بودن این محصول در جهان سبب شده تا همیشه زرشک کاران برای فروش محصولی که مطابق با اقلیم خراسان جنوبی است با مشکلات زیادی دست به گریبان باشند.
بی‌توجهی به موضوع فرآوری
تولید‌کنندگان گرفتاری‌های زیادی دارند. گروهی از آنها نداشتن انبار را درد اصلی معرفی می‌کند و جمعی هم کاغذبازی برای صدور مجوز و ندادن تسهیلات را سنگ‌های در مسیر راهشان عنوان می‌کنند.
حسین بهارزهی، یکی از همین کشاورزان است که می‌گوید: «به من وعده داده شده بود در صورت اخذ مجوز انبار زرشک به شما تسهیلات و وام خواهیم داد ولی در حال حاضر بعد از گذشت چند سال هنوز از وام خبری نیست.»
او ادامه می‌دهد: «از دیگر مشکلات کشاورزان زرشک‌کار، بحث دلالی است. چراکه بسیاری از دلالان، زرشک را با قیمت‌های بسیار پایین خریداری می‌کنند و به چند برابر قیمت می‌فروشند. در واقع سود اصلی از تولید زرشک برای واسطه‌هاست. به خاطر حجم تولید بالای زرشک، همه محصول در داخل استان قابلیت مصرف ندارد و اگر به استان‌های دورتر یعنی به غرب یا جنوب کشور نیز بفرستیم با هزینه بالای کرایه رو به رو می‌شویم.»
بعد از تولید، موضوع فرآوری مطرح است که همواره کشاورزان از بی‌توجهی مسئولان نسبت به این موضوع به ویژه در مورد محصولات استراتژیک خراسان جنوبی گلایه دارند. هر چند در سال‌های اخیر در مورد محصول زرشک اقداماتی صورت گرفته، اما این کار‌ها آنقدر کم‌و‌ناچیز است که باید در حد صفر دانست. یکی از حرکت‌ها در حوزه فرآوری زرشک ساخت دستگاه دان کن زرشک از سوی یک جوان مخترع و خوش‌ذوق خراسان جنوبی است. ولی با اینکه این اختراع ثبت شده و تأثیر بسیار مهمی هم در بهبود شرایط دارد ولی کسی برای حمایت و به تولید انبوه رساندن این دستگاه وارد میدان نشده است.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند، با بیان اینکه کارگاه‌های زرشک پاک‌کنی نیازمند یک صنف و اتحادیه تخصصی با نظارت و هیئت اجرایی درست هستند، می‌گوید: «از آنجایی که کارگاه‌های زرشک پاک‌کنی ذیل صنف قنادان فعالیت دارد مشکلات و چالش‌های زیادی به وجود آورده که بزرگ‌ترین مشکل، خروج زرشک بی‌کیفیت از استان است.»
احسان بیکی، با بیان اینکه کارگاه‌های زرشک پاک کنی قلب ارتباط محصول کشاورز با بازار زرشک هستند، اما متأسفانه امروز بازار زرشک وضعیت مطلوبی ندارد، ادامه می‌دهد: «این کارگاه‌ها در حال حاضر تأمین کننده ۸۰درصد بازار زرشک کشور هستند. این در حالیست که تنها حدود ۸۰کارگاه زرشک پاک‌کنی در استان پروانه صنفی دارند.»
وی با بیان اینکه باید به گونه‌ای عمل کنیم که محصول زرشک به قیمت واقعی خود برسد، عنوان می‌کند: «با توجه به تولید حجم زیاد زرشک در استان، اولین راهکار صادرات محصول است.»
