جوان آنلاین: جزیره هرمز، این نگین بی‌نظیر طبیعت ایران، امروز زخمی‌تر از همیشه است. در گوشه‌ای از خلیج فارس، زیر آسمانی که روزگاری بازتاب رنگ‌های خیره‌کننده خاک نقره‌ای این جزیره بود، زمین آهسته، اما پیوسته در حال از دست دادن یکی از ارزشمندترین میراث‌های خود است. خاکی که میلیون‌ها سال طول کشیده تا به این شکل درآید، امروز با دستان بی‌خبر گردشگران، به تاراج می‌رود؛ به‌سادگی، بی‌هیچ آگاهی، بی‌هیچ ممانعتی!
در روز‌های گذشته، مسافران نوروزی، با چمدان‌هایشان نه فقط سوغات و خاطره، بلکه بخشی از طبیعت ایران را نیز با خود برده‌اند، اما آنچه شاید نمی‌دانند این است که هر مشت خاک برداشته‌شده، نه فقط یک رنگ خاص، بلکه بخشی از تاریخ زمین‌شناسی این سرزمین است. کارشناسان هشدار می‌دهند این اکوسیستم چند هزارساله، شاید هرگز ترمیم نشود. شاید هیچ‌وقت دوباره همان هرمزی نباشد که زیر آفتاب می‌درخشید.
این فاجعه، نه فقط مسئله‌ای زمین‌شناختی، بلکه بحرانی انسانی است. جزیره هرمز، که روزگاری خانه‌ای امن برای بومیان بود، حالا به میدان نبردی میان مردمانش و گردشگران تبدیل شده‌است؛ نبردی نابرابر که در آن هیچ قانونی برای محافظت از خاک جزیره وجود ندارد. بومیان، تنها و بدون حمایت، تلاش کردند از طبیعت خود دفاع کنند، اما نتیجه چیزی جز درگیری‌های پراکنده نبود. در این بین، اما مسئولان محیط‌زیست کجا بودند؟ چرا این میراث ارزشمند، چنین بی‌دفاع رها شد؟
میراثی که به راحتی به تاراج رفت
برای بسیاری از گردشگران، برداشتن مشتی خاک از ساحل هرمز تنها یک خاطره است، یک سوغاتی از سفر، یک رنگ خاص که می‌توان به خانه برد، اما آنچه شاید نمی‌دانند این است که هر ذره‌ای از این خاک، بخشی از تاریخ زمین‌شناسی این جزیره است، که طی میلیون‌ها سال با فرایند‌های پیچیده زمین‌شناختی شکل گرفته و اکنون در معرض نابودی قرار دارد.
مصطفی حمزه‌ای، راهنمای بین‌المللی تور فرهنگی، از جمله کارشناسانی است که با نگرانی از سرنوشت جزیره هرمز سخن می‌گوید. او با تأکید بر فرایند پیچیده زمین‌شناختی که به شکل‌گیری خاک نقره‌ای جزیره انجامیده، هشدار می‌دهد که این ساحل دیگر هرگز به وضعیت اولیه خود باز نخواهد گشت، دست‌کم نه در طول عمر نسل‌های فعلی.
حمزه‌ای توضیح می‌دهد که خاک جزیره هرمز حاصل میلیون‌ها سال تغییرات زمین‌شناسی است: «این خاک به راحتی و آسانی تجدید نمی‌شود. سال‌ها و هزاران سال طول کشیده تا به این شکل دربیاید و حالا در عرض چند روز توسط گردشگران برداشته شده‌است.» او تأکید می‌کند که فرایند تشکیل این خاک مستلزم شرایط خاص زمین‌شناختی، تغییرات آب‌وهوایی و انباشت مواد معدنی طی اعصار طولانی است: «حتی اگر برداشت خاک همین امروز متوقف شود، باز هم نمی‌توان امید داشت که ساحل نقره‌ای هرمز در طول عمر ما دوباره شکل بگیرد. نه در دهه‌ها، نه در قرن‌ها، بلکه شاید میلیون‌ها سال دیگر. طبیعت به ما فرصت‌های محدودی برای محافظت از خود می‌دهد، اما ما با بی‌توجهی آنها را از بین می‌بریم.»
او همچنین یکی از بزرگ‌ترین مشکلات را در عدم آموزش عمومی می‌داند: «گردشگران، ناآگاهانه خاک را به عنوان سوغات برمی‌دارند. این به آن معنا نیست که آنها قصد تخریب دارند، بلکه به این معناست که به آنها هیچ آموزش درستی داده نشده‌است. آیا هنگام ورود به جزیره، تابلویی نصب‌شده که به آنها هشدار دهد؟ آیا بروشور‌هایی وجود داشته که توضیح دهد این خاک چقدر ارزشمند است؟»
نبرد نابرابر: بومیان در برابر مسافران.
اما شاید تلخ‌ترین بخش این ماجرا جایی باشد که برخی بومیان جزیره، که سال‌ها با این خاک زیسته‌اند، برای حفاظت از آن دست به مقابله با مسافران زده‌اند. در چند روز گذشته، موارد متعددی از درگیری میان بومیان و گردشگران گزارش شده‌است؛ درگیری‌هایی که نتیجه یک احساس مسئولیت عمیق است، اما در نهایت بی‌ثمر می‌ماند. بومیان هرمز، برخلاف بسیاری از مسافران، خوب می‌دانند که این خاک گران‌بهاتر از آن است که به‌عنوان یادگاری برداشته شود، اما در برابر موج عظیم گردشگران که بدون اطلاع از پیامد‌های این کار به‌راحتی خاک را جمع‌آوری می‌کنند، توان مقابله ندارند.
یکی از اهالی جزیره در گفتوگو با رسانه‌های محلی گفته‌است: «ما دیدیم که مردم دستشان را در خاک فرو می‌کردند، مشتی از آن برمی‌داشتند و حتی با افتخار عکس می‌گرفتند. به آنها گفتیم این خاک را برندارید، اما فقط خندیدند.»
مسئولیت‌پذیری دیرهنگام
روز دوشنبه، اداره کل محیط‌زیست هرمزگان اطلاعیه‌ای صادر کرد و از مسافران خواست تا خاکی را که برداشته‌اند، با پست برگردانند، اما این اقدام، اگرچه حرکتی در راستای جبران خسارت است، نمی‌تواند مشکل اصلی را حل کند.
سؤال این است که آیا این اطلاعیه نوشدارویی پس از مرگ سهراب نیست؟ آیا هشدار‌ها قبل از وقوع این فاجعه ارائه شده بودند؟ آیا هنگام ورود به جزیره یا در نقاط گردشگری، تابلویی وجود داشت که گردشگران را از آسیب‌های جبران‌ناپذیر این کار آگاه کند؟!
کارشناسان محیط‌زیست تأکید می‌کنند که اطلاع‌رسانی باید پیشگیرانه باشد، نه واکنشی. آموزش عمومی، نظارت دائمی، و قوانین سختگیرانه‌تر می‌توانستند تا حد زیادی از وقوع این بحران جلوگیری کنند.
لزوم اعمال قوانین سختگیرانه
در روز‌های اخیر، گروه‌هایی از فعالان محیط‌زیست تلاش کرده‌اند کمپینی در شبکه‌های اجتماعی راه بیندازند تا مسافران را ترغیب کنند خاک هرمز را برگردانند. این اقدام، اگرچه گامی مثبت است، اما پرسش اینجاست که آیا این خاک دوباره می‌تواند جای خود را در طبیعت پیدا کند؟
بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند که راه‌حل واقعی این بحران، توقف کامل برداشت خاک و اعمال قوانین سختگیرانه‌تر برای محافظت از آن است.
آنچه در هرمز رخ داده‌است، تنها یک نمونه از تخریب محیط زیست ایران است. این بحران می‌تواند زنگ خطری باشد برای تمام اکوسیستم‌های طبیعی کشور. جزیره هرمز، با خاکی که همچون طلا در زیر نور آفتاب می‌درخشد، امروز زخمی است و نه با بازگرداندن خاک، نه با اطلاعیه‌های رسمی و نه با حسرت، این زخم درمان نمی‌شود.
نمای نزدیک
کشف ۴۰ کیلوگرم خاک هرمز فقط از یک نفر!
فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر و شرق هرمزگان از کشف بیش از ۴۰ کیلوگرم خاک و سنگ جزیره هرمز به‌دست مأموران این یگان در بندر شهیده فاطمه نیک خبر داد.
صداقت سالارحسینی، فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر و شرق هرمزگان اظهار کرد: با توجه به ممنوعیت برداشت خاک و سایر اجزای طبیعت جزیره هرمز، مأموران یگان حفاظت بندر شهیده فاطمه نیک نسبت به این مسئله با جدیت و حساسیت بیشتری برخورد می‌کنند.
وی افزود: در همین راستا، با وجود تبلیغات گسترده در روز‌های اخیر مبنی بر آسیب نرساندن به طبیعت و خودداری از برداشت خاک و صدف از جزیره هرمز باز هم شاهد بی‌تفاوتی برخی از گردشگران هستیم.
فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر و شرق هرمزگان گفت: مأموران یگان حفاظت بندر شهیده فاطمه نیک جزیره هرمز صبح روز گذشته (سه‌شنبه) حین انجام وظیفه، با هوشیاری و دقت در بررسی مسافران ورودی و خروجی بیش از ۴۰ کیلوگرم سنگ و خاک جزیره از یک فرد با هویت مشخص کشف کرده‌اند.
سالارحسینی با اشاره به اینکه خاک‌ها و سنگ‌های کشف شده در دو کیسه بزرگ کشف و از خروج آنها جلوگیری شده‌است، خاطر نشان کرد: با هماهنگی نماینده دادستان در جزیره هرمز، خاک‌ها و سنگ‌های کشف شده به منظور بازگشت به طبیعت جزیره، تحویل نمایندگان محیط‌زیست و منابع طبیعی شده‌است. وی تأکید کرد: این یگان در گذشته نیز بار‌ها با مشاهده تخلفاتی در این زمینه، اقلام کشف شده از جمله خاک، سنگ و صدف را کشف و برای بازگرداندن به طبیعت اقدام کرده‌است.
فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر با تأکید بر اینکه همه ما باید بتوانیم میراث‌دار طبیعت باشیم و آن را به نسل‌های آینده برسانیم، عنوان کرد: از گردشگران تقاضا می‌شود در راستای احترام به طبیعت و رفتار شایسته و پسندیده، از هرگونه آسیب‌رسانی و برداشت از طبیعت خودداری کنند.
