سرویس ایثار و مقاومت جوان آنلاین: امیر سرتیپ براتعلی غلامی از افسران پدافند هوایی است که در دوران دفاع مقدس به‌عنوان یک نیروی فعال در این زمینه حضور داشت. وی پس از طی دوره دانشکده افسری در سال ۱۳۴۸ جهت گذراندن دوره آموزشی موشک هاک به امریکا اعزام شد. در فرآیند به‌ثمر رسیدن انقلاب اسلامی فعال بود و همکاری نزدیکی با شهید صیاد شیرازی و سایر فعالان انقلابی ارتش داشت. فرماندهی گروه پدافند هوایی امیدیه، جانشین قرارگاه رعد و مدیر پدافند معاونت عملیات نهاجا از جمله مسئولیت‌های وی در سال‌های دفاع‌مقدس است. پس از پایان جنگ نیز در سمت‌های فرماندهی آماد و پشتیبانی هوایی و جانشین معاون آماد و پشتیبانی وزارت دفاع مشغول فعالیت شد. از سال ۷۴ تا ۸۰ فرماندهی پدافند هوایی را به عهده داشت. امیرسرتیپ غلامی هم اکنون به عنوان مشاور فرماندهی معظم کل قوا در گروه مشاوران نظامی معظم‌له مشغول فعالیت است. وی درخصوص خودکفایی کشور در امور پدافند هوایی و قطع وابستگی به خارج از کشور پروژه‌های بسیاری را در پدافند هوایی به‌سرانجام رساند که ساخت رادار ملی از جمله آنهاست.
قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص) ارتش جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از سازمان‌های نظامی مهم در تأمین امنیت ایران اسلامی همواره مورد توجه فرماندهی کل قوا بوده است. به مناسبت دهم شهریور روز پدافند هوایی با ایشان به گفتگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
در زمان جنگ پیشرفته‌ترین سیستم پدافند هوایی ما سایت‌های موشکی هاک بود که آن هم ساخته دست امریکایی‌ها بود. وضعیت پدافند ما از آن زمان تاکنون چقدر تغییر کرده است؟
درست است که سیستم موشکی هاک ساخته دست امریکایی‌ها بود، اما ما در دفاع مقدس از این سیستم بهترین بهره را بردیم و توانستیم دریک سال ۱۰۰ فروند هواپیمای دشمن را با همین سیستم سرنگون کنیم. البته سیستم هاک در زمان خودش سیستم توانایی بود ولی علم و دانش، شجاعت، ابتکارات و تبحر پرسنل پدافند هوایی ما همراه با تاکتیک‌های این سیستم بود که نتایج درخشانی به دست آورد. ما در جنگ سیستم‌های پیشرفته دیگری هم داشتیم که باید به آن‌ها نیز اشاره کنیم از جمله سیستم اسکای گارد که یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های ارتفاع پست دنیا بود و ما در جنگ استفاده زیادی از آن کردیم.
نکته قابل تأمل اینکه سیستم موشکی هاک، آن سیستم زمان جنگ نیست، آن سیستم هاک زمان جنگ که ساخته دست امریکایی‌ها بود، تبدیل به سیستم صددرصد بومی شده است و امروز می‌توانیم به جرئت بگوییم تغییراتی که در هاک بومی شده ایجاد گردیده است، برای امریکا قابل تصور نیست. ما پیشرفتهای زیادی داشتیم. ۱۸ سال قبل راداری را تحت عنوان رادار ملی ساختیم و در کشور عملیاتی کردیم که همان رادار ملی همچنان عملیاتی است. کل رادار‌های کشور رادار‌های بومی ساخت خودمان است، یعنی فضای ما تحت کنترل رادار خودمان است. ما قدم‌های بزرگی برداشتیم مخصوصاً در بخش رادار که جزو یکی از کشور‌های مطرح دنیا هستیم. ما خودمان را در ساخت رادار سرآمد می‌دانیم، اما به نظر من کافی نیست و نباید به این قانع باشیم. نیاز به تلاش بیشتر داریم و برای اینکه خودمان را به سطح دنیا برسانیم، باید قدم‌های بزرگ‌تری برداریم. در مجموع باید بگویم که پدافند امروز با زمان جنگ غیرقابل مقایسه است.
تجربیات دفاع مقدس تا چه میزان به پیشرفتهای کنونی پدافند هوایی کمک کرده و چقدر در این زمینه مؤثر بوده است؟
دوران دفاع مقدس را با یک پدافند هواپایه که بخشی از سازمان نیرو هوایی بود، شروع کردیم. پدافند هوایی ما یکی از قسمت‌های نیروی هوایی بود و یک پدافند هواپایه داشتیم که بیشتر به هواپیما‌های اف ۱۴، هواپیمای اف ۴ و اف ۵ متکی بودیم. پدافند قدرتمندی بود که اصل را بر درگیری با دشمن در هوا گذاشته بود. ما در سه سال اول جنگ با همین اقتدار و با همین پدافند هوایی با دشمن رو‌به‌رو شدیم و توانستیم حدود ۳۸۰ فروند هواپیمای دشمن را در سه سال اول جنگ سرنگون کنیم. هرچند وضعیت اینطور نماند و این توازن به‌هم خورد.
علت ایجاد این وضعیت چه بود؟
علت این امر تقویت تجهیزات و سیستم‌های هوایی عراق بود. در سه ساله دوم تمام هواپیما‌های دشمن مثل میراژ، سوپر اتاندارد و هلی‌کوپترهایشان مجهز به موشک‌ها و مهمات فوق‌العاده مدرن شدند و از طرف دیگر ما همان وسایل و تجهیزات را داشتیم که به مرور فرسوده‌تر شده بودند. سیستم‌های هوایی ما فرسوده‌تر و عراق به طور کامل مجهزتر و تقویت شده بود و کل هواپیما‌های قبلی خود را کنار گذاشته و با هواپیما‌های جدید با ما وارد نبرد هوایی شده بود.
از طرفی دیگر سیل وسایل و تجهیزات نیروی هوایی در همان سه سال اول به سمت عراق سرازیر شد. فرانسه بهترین هواپیماهایش که میراژ اف۱ بود یا هواپیمایی که روی دریا قابلیت جنگیدن داشت به نام سوپر اتاندارد و هلی‌کوپتر‌های سوپر فرلئوون که مجهز به موشک‌های اگزوسه بود را در اختیار عراق گذاشت. شوروی سابق سوخو ۲۲ با موشک ایکس ۲۸ و انواع و اقسام مهمات دیگر را دراختیار عراق گذاشت و همه این‌ها این توازن را به‌هم زدند.
ما در سه ساله دوم جنگ نتوانستیم این برتری‌مان را نسبت به دشمن حفظ کنیم و یک حالت رکود در پدافند هوایی ایجاد شد. درسه ساله اول ۳۸۰ فروند هواپیما را سرنگون کردیم، اما در سه ساله دوم فقط ۸۰ فروند هواپیما را منهدم کردیم. ما قدرت سه سال اول را نداشتیم.
جنگ به همه مسئولان ما دیکته کرد که با این ساز و کار هواپایه و سیستم‌هایی که در اختیار داریم، قادر نیستیم با دشمن بجنگیم. به همین علت سیستم فرماندهی پدافند را دگرگون کردند و ستاد پدافند کل کشور تشکیل شد و قرارگاهی زیرنظر فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیا به نام قرارگاه رعد شکل گرفت که دفاع از جبهه‌های نبرد را برعهده داشت.
فلسفه‌ای که باعث تشکیل نیروی پدافند هوایی شد از دوران دفاع مقدس سرچشمه گرفته است. در سال ۱۳۶۴ ستاد پدافند کل کشور، پدافند هوایی را از نیروی هوایی جدا کرد و با فرماندهی مستقل با دشمن وارد جنگ شد که خدا را شکر موفقیت آمیز هم بود و توانستیم در دو ماه آخر سال ۶۴ و سال‌های ۶۷- ۶۶- ۶۵، ۴۰۰ فروند هواپیمای دشمن ر ا سرنگون کنیم و ضربه سنگینی در سه سال آخر جنگ به عراق بزنیم. انهدام ۴۰۰ فروند هواپیمایی که ما در سه سال پایانی جنگ سرنگون کردیم، با آن ۳۸۰ فروند هواپیمایی که پیش از این منهدم کرده بودیم متفاوت بود، چراکه ما مدرن‌ترین هواپیمای دشمن را در اواخر جنگ می‌زدیم. این ایده ادامه پیدا کرد و همین قرارگاه تبدیل به قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا شد و نتیجه‌اش تشکیل نیروی پدافند هوایی بود.
اگر بخواهیم برای ایران قدرتمند امروزی تهدیدی قائل شویم، این تهدید از سوی قدرت‌های فرامنطقه‌ای خواهد بود که از نیروی هوایی پیشرفتهای برخوردار هستند. مردم کشورمان تا چه میزان می‌توانند از سیستم پدافندی کشورمان در برابر حملات احتمالی مطمئن باشند؟
من با اطمینان می‌توانم بگویم که همسایگان منطقه‌ای ما به هیچ عنوان توان رو‌به‌رویی با پدافند ما را ندارند و ما اگر با نیروهای منطقه‌ای درگیر شویم شما مسلم بدانید که موفق هستیم و کسی مقابل ما نمی‌تواند بایستد. اما همانطور که شما مطرح کردید اگر ما تهدیدی هم داشته باشیم این تهدیدات فرامنطقه‌ای است. باید این را بپذیریم که اگر با نیروهای فرامنطقه‌ای رو‌به‌رو شویم، چون واقعاً قدرت‌های بزرگی هستند باید انتظار ضربه را داشته باشیم. جنگ هم زدن دارد و هم خوردن، اما مطمئن باشید که ضربات سنگینی به آن‌ها خواهیم زد. همین کاری که در سه ساله پایان جنگ با عراق کردیم. عراق مدرن‌ترین تجهیزات و سامانه‌های هوایی را دراختیار داشت. همه موشک‌های روز مثل سوپر مترای ۵۷۰ یا اگزوسه یا‌ای اس ۳۷ با مدرن‌ترین تجهیزات که ما با آن‌ها می‌جنگیدیم، اما ما توانستیم در یک روز ۱۸ فروند از همین هواپیما‌های مدرن را سرنگون کنیم. مطمئن باشید در صورت مواجه شدن با دشمنان ضربات خیلی سنگینی به آن‌ها می‌زنیم.
دلیل اینکه مقام معظم رهبری پدافند را در اولویت اول دفاعی کشور دانستند، چیست؟
با توجه به تجربه‌ای که دنیا از جنگ ما دارد و اقدامات و نبرد‌هایی که ما در سوریه و عراق داشتیم، دشمنان ما جرئت و جسارت هجوم زمینی به کشور را ندارند. پس ما از این لحاظ تهدید‌های جدی نداریم. بزرگ‌ترین تهدید ما تهدید هوایی است. اینکه مقام معظم رهبری می‌فرمایند پدافند در اولویت اول است و برای این امر اهمیت قائل هستند برای این است که می‌دانند اصلی‌ترین تهدید ما تهدید‌های هوایی است، از این‌رو ما باید در مقابل تهدید اصلی منطقه‌مان آماده باشیم. مقام معظم رهبری در بیانات و صحبت‌هایشان اولویت اول دفاعی کشور را پدافند می‌دانند؛ پدافندی که در ۲۰ سال گذشته از لحاظ تجهیزات و ساختار دگرگون شده و با پدافند قدیم کاملاً متفاوت است. رهبری در سال‌های گذشته در دیدار فرماندهان و مسئولان قرارگاه پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، این قرارگاه را بخشی بسیار حساس از نیروهای مسلح و در خط مقدم مقابله با دشمنان ایران خواندند و بر افزایش آمادگی‌ها و توانمندی‌های پدافند هوایی و کارکنان آن تأکید کردند. در این دیدار که به مناسبت روز پدافند هوایی برگزار شده بود، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه از لحاظ محاسبات سیاسی احتمال وقوع جنگ نظامی وجود ندارد، افزودند: «در عین حال، نیروهای مسلح باید با هوشیاری و با مدیریت کارآمد و چابک، توانایی‌های انسانی و تجهیزاتی خود را روز به روز ارتقا دهند و بدانند هر گامی که در جهت تقویت آمادگی‌های نیروهای مسلح برداشته شود، یک عبادت و حسنه نزد پروردگار متعال است.»
قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا (ص) ارتش جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از سازمان‌های نظامی مهم در تأمین امنیت ایران اسلامی همواره مورد توجه و عنایات مقام معظم رهبری، فرماندهی کل قوا بوده است. میزان توجه و نوع نگاه رهبری به این قرارگاه از جمله معروف «پدافند امروز در اولویت اول است» مشخص می‌شود. جمله‌ای که در مورد هیچ نیرو یا سازمان نظامی بیان نشده است. این سازمان نظامی پیش از تفکیک از نیروی هوایی نیز مورد عنایات فرماندهی معظم کل قوا بود. بیان جمله زیبای «شما عزیزان پدافندی بسیجیان نیروی هوایی هستید» از سوی مقام معظم رهبری، شاهدی بر این ادعاست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که در آغاز جنگ نماینده حضرت امام (ره) در شورای عالی دفاع بودند، در ارائه گزارش خود به مجلس در اول مهرماه ۱۳۵۹ به توان بالای پدافند هوایی، ساقط‌کردن هواپیمای میگ عراقی توسط پدافند هوایی و به اسارت درآوردن خلبان آن اشاره می‌فرمایند.
البته این محبت و تعلق خاطر دوسویه بوده و پدافندیان همواره خود را جان فدایان رهبری می‌دانند و لحظه‌ای غفلت به خود راه نمی‌دهند تا در دفاع از ارزش‌ها و اعتقادات، شجاع و عزتمند باشند. همچنان که در سال‌های دفاع مقدس امام خمینی (ره) عزیز، پدافندیان را «عزیزان شجاع» نامیده بودند.
اخیراً سامانه باور۳۷۳ رونمایی و به پدافند ارتش تحویل شد. این سامانه چه تأثیری در توان دفاعی کشور دارد؟ اگر می‌شود این سامانه را با سامانه‌های مشابه خارجی مقایسه کنید؟
سامانه باور ۳۷۳ سیستم فوق‌العاده مدرنی است که از دانش و تکنولوژی به‌کار گرفته شده در رادار‌های روز دنیا در آن استفاده شده است. روی سیستم باور ۳۷۳ زحمات فراوانی کشیده شده است. ما تجربه و تجزیه و تحلیل هاک بومی شده خودمان، سیستم سام ۶، سام۲ و اس ۳۰۰ را در پشتوانه علمی داشتیم و از کل دانش موجود کشور در ساخت این سیستم استفاده شده است. این سیستم از هر لحاظ سیستم خوبی است و می‌تواند با سیستم‌های روز دنیا مثل پاتریوت، تاد، اس ۳۰۰ و اس ۴۰۰ برابری کند. البته باید زحمات دیگری هم بکشیم و تمرینات را روی آن زیاد کنیم. امیدوارم باور ۳۷۳ بتواند خودش را با ضدهوایی‌های روز دنیا همتراز کند.
ایران اکنون از حیث قابلیت‌های دفاعی و پدافندی در جهان چه رتبه‌ای را به خود اختصاص داده است؟
کشور‌هایی که توان ساخت سیستم‌های پدافندی را دارند در دنیا خیلی کم هستند. چند کشور نظیر امریکا، روسیه و در سطح پایین‌تری چین می‌توانند با ما در ساخت و تجهیز این سیستم‌ها برابری کنند. ما می‌توانیم بگوییم جزو ۱۰ کشور اول دنیا هستیم. ما درحال حاضر روی رادار و سیستم‌های موشکی به خودکفایی کامل داریم می‌رسیم و می‌توانیم در آینده خیلی نزدیک حرفی برای گفتن داشته باشیم.
چند روز دیگر هفته دفاع مقدس آغاز می‌شود، در اولین روز جنگ کجا بودید و چطور با خبر حمله بعثی‌ها به کشورمان رو‌به‌رو شدید؟
من در واحد آموزشی هاک در هاشم‌آباد اصفهان بودم و در سمت فرماندهی آتشبار هاک خدمت می‌کردم که جنگ شروع شد. ما دور از منطقه عملیاتی بودیم، اما اولین کاری که کردم داوطلبانه آتشبار هاک را با اصرار خیلی زیاد خودم به سمت خوزستان حرکت دادم. آن زمان عراق تا نزدیکی‌های رامشیر آمده بود. من آتشبار هاک را به آنجا بردم و در همان منطقه مستقر کردم.
چرا با اصرار اقدام به این کار کردید؟
برخی معتقد بودند که ما نمی‌توانیم. می‌گفتند ما نمی‌توانیم سایت را جابه‌جا و آن را عملیاتی کنیم، اما من این کار را داوطلبانه انجام دادم و عملیاتی کردیم و هواپیما هم زدیم. یعنی آن روز‌ها اولین سایتی بود که پرسنل ایرانی آن را تا منطقه منتقل و عملیاتی کرد. بعد از استقرار با دشمن درگیر شدیم و دو فروند از هواپیما‌های دشمن را زدیم، اما خیلی زود جبهه درگیری تغییر مکان داد و لشکر ۷۷ خراسان جلوی ما مستقر شد. بعد از مدتی نزدیک آبادان رفتیم.
من هشت سال جنگ جزو مسئولان پدافند بودم و همراه بزرگوارانی، چون شهید ستاری و بابایی در همه جای جبهه‌ها حضور داشتم. در این فرصت می‌خواهم از شهید بابایی بگویم. ایشان با فیلمی که در باره‌شان پخش شد متفاوت بود. شهید بابایی یک عارف بود. انسان عجیبی بود. یکی از شاخصه‌های شهید بابایی این بود که تنبیه در کارش نبود، اما اگر از دست کسی ناراحت می‌شد با آن فرد قهر می‌کرد و همان قهر کردن بزرگ‌ترین مجازات برای آن بنده خدا بود.
شما هم تنبیه شده‌اید؟
یکی دو بار در طول جنگ این تنبیه هم شامل من شد. یک بار فردی را جهت شناسایی مسیر هواپیما‌های خودی به سمت دشمن آموزش دادم تا در روز عملیات تعدادی خلبان را در مسیر حرکت هواپیما‌های خودی بگمارد. زمانی که شهید بابایی آن بنده خدا را دید، یک حالت خاصی در ایشان ایجاد شد. رو به من کرد و گفت به ایشان اجازه ندهید از در بیرون برود. همین جا او را نگه دارید. گفتم برای من سخت است نفر جایگزین به جای ایشان پیدا کنم و مجدداً آموزش بدهم. شهید بابایی گفت نه باید بماند. نباید بیرون برود. من هم گفتم چشم. به نفر آموزش دیده هم گفتم تو حق نداری بروی بیرون همین جا بمان. حسب دستور شهید بابایی نفر دیگر را آموزش دادم. عملیات والفجر ۸ شروع شد. من به منطقه درگیری اعزام شدم و از آن فردی که شهید بابایی اصرار داشت از مقر خارج نشود بی‌خبر ماندم. اما ایشان خودسرانه به منطقه رفته بود و روز دوم حضورشان در جبهه شهید شد. شهید بابایی به مدت ۱۰ روز با من قهر بود که چرا اجازه دادی ایشان برود، من می‌دانستم شهید می‌شود. من شما را مسئول کردم که اجازه خروج به ایشان ندهید. هر چند من تقصیری در این امر نداشتم و خودم در منطقه درگیری بودم، اما شهید بابایی سر این موضوع به مدت ۱۰ روز با من قهر کرد.
در پایان دوست دارم یادی کنم از شهید هادی‌پور از شهدای پدافند هوایی. ایشان در روند اجرای عملیات بیت‌المقدس به شهادت رسید. شهید هادی‌پور کنار دستگاه رادار بود که یک موشک ضد رادار به رادار اصابت کرد و ایشان همانجا به شهادت رسید. روحش شاد و یادش گرامی باد.
