جوان آنلاین: قاچاق روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت دست‌کم در ۲۰۰ روز اخیر فعالیت دولت چهاردهم به حدود ۴ میلیارد لیتر رسیده است و همچنان تداوم دارد. دولت به عنوان متولی تولید، توزیع و مصرف سوخت در کشور به جای شناسایی شبکه قاچاق، همچنان به ارائه آمار‌ها اکتفا کرده و توضیحی درباره شناسایی و برخورد با مقصران داده نشده است. به همین علت پرونده گم شدن روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت روی میز کمیسیون انرژی قرار گرفته است و در هفته جاری با حضور وزیر نفت طرح تحقیق و تفحص آغاز می‌شود.
قاچاق روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت در کشور از آمار‌هایی است که به گوش کمتر کسی نرسیده است. طی حدود شش ماهی که از عمر فعالیت دولت چهاردهم گذشته است، مسعود پزشکیان بار‌ها و بار‌ها از این مسئله گلایه کرده و به بیان آن پرداخته است.
گلایه رئیس‌جمهور از قاچاق سوخت
رئیس‌جمهور کشورمان اخیراً در نشست منتخبان اصناف کشور گفته است: روزانه ۲۰ میلیون لیتر گازوئیل قاچاق می‌شود. حالا سؤال اینجاست که چه کسانی این حجم عظیم از ذخایر را از کشور خارج می‌کنند؟ این‌طور نیست که کسی بتواند گازوئیل را با دست یا در بشکه‌های کوچک از مرز عبور دهد. این حجم از قاچاق نیاز به یک شبکه گسترده دارد، پس باید مشخص شود که چه کسانی در این چرخه نقش دارند.
مسعود پزشکیان پیش از این نیز در جمع مدیران دستگاه‌های دولتی جنوب غرب استان تهران با اشاره به قاچاق سوخت از جمله قاچاق گازوئیل گفته بود قیمت گازوئیل الان هر لیتری ۳۰۰ تومان است، اما در بازار سیاه تا ۷۰ هزار تومان فروخته می‌شود. چرا باید بگذاریم سرمایه ملی قاچاق شود؟ باید به فکر همه مردم باشیم، نه اینکه هر کس در گوشه‌ای به دنبال چپاول سرمایه ملی باشد. ما نظاره‌گر قاچاق سوخت نخواهیم بود. ما اجازه نخواهیم داد این اتفاق بیفتد.
طبق همین آمار تقریباً در حدود ۲۰۰ روز فعالیت دولت چهاردهم حدود ۴ میلیارد لیتر گازوئیل قاچاق شده است. با توجه به قیمت هر یک دلاری هر لیتر گازوئیل در پاکستان و قیمت ۳/۱ دلاری گازوئیل در ترکیه، در همین مدت قاچاقچیانی که مورد گلایه قرار گرفته‌اند بالای ۴ میلیارد دلار فقط در قاچاق گازوئیل به کشور ضرر زده‌اند، بنابراین انتظار این است که دولت به جای طرح مسائلی همانند افزایش قیمت بنزین به منظور کاهش قاچاق، افزایش نظارت و هوشمندسازی را در دستور کار قرار دهد و در مسیر معرفی مقصران و کاهش قاچاق گام بردارد.
ناترازی انرژی یا ناترازی مدیریتی؟
این موضوع پیش‌تر در جلسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی مورد تأکید رئیس مجلس قرار گرفته بود. محمدباقر قالیباف در این جلسه با اشاره به حجم قاچاق سوخت در کشور گفته بود: معلوم است ۲۰، ۳۰ میلیون لیتر سوخت در روز با دبه و بشکه قاچاق نمی‌شود؛ این شوخی است همه می‌دانیم.
رئیس مجلس با بیان اینکه انرژی منحصر‌به‌فرد دست دولت است، افزود: تولیدکننده همه فرآورده‌هایی که الان قاچاق می‌شود دولت است. دست هیچ کس نیست، وارداتی هم اگر انجام می‌شود دست دولت است. بزرگ‌ترین مصرف‌کننده هم باز خود دولت است. معلوم است اینجا یک مشکل جدی وجود دارد که این اصلاً پذیرفته نیست.
قالیباف در این جلسه گفت: همه ما مشکل ناترازی را می‌دانیم، مهم اقدام ماست؛ مشکل را از این دست به آن دست بدهیم حل نمی‌شود. باید بپذیریم ما ناترازی انرژی نداریم ما ناترازی مدیریتی داریم و تا ناترازی مدیریتی خودمان را حل نکنیم هرگز نمی‌توانیم برویم ناترازی انرژی‌مان را حل کنیم.
مهدی کوچک‌زاده، نماینده مجلس هم در اینباره گفت: کل فرآیند تولید و توزیع بنزین از استخراج تا فروش تحت نظارت وزارت نفت است، بنابراین مسئولیت مشکلات موجود مستقیماً بر عهده آنهاست یا دولت ناتوان است یا دلایل دیگری در کار است.
حسین صمصامی، نماینده مجلس نیز با اشاره به قاچاق روزانه حدود ۲۵ میلیون لیتر سوخت گفت: این قاچاق عمدتاً از مرز‌های رسمی خارج می‌شود. این مسئله روشن است و نیاز به اقدام جدی برای جلوگیری از آن دارد. پیگیری‌هایی از سوی نمایندگان در حال انجام است.
امکان کاهش قاچاق سوخت بدون اصلاح قیمتی
در طول سال‌های گذشته هر زمان که موضوع قاچاق سوخت مطرح شده به دنبال آن از افزایش قیمت سوخت به عنوان راهکاری برای مدیریت انرژی سخن به میان آمده است. کارشناسان معتقدند دولت در صورت شناسایی عوامل قاچاق و کاهش آن می‌تواند قیمت حامل‌های انرژی را زیاد نکند. حسین راغفر، اقتصاددان از جمله این کارشناسان است. او معتقد است راه‌های جایگزینی برای دولت وجود دارد تا قیمت حامل‌های انرژی را زیاد نکند مانند جلوگیری از قاچاق سوخت و سرمایه‌گذاری در حمل و نقل عمومی.
معاون ستاد مرکزی مقابله با قاچاق کالا و ارز نیز در اینباره گفت: اگر مواردی که مورد نظر ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز است، انجام شود، می‌توانیم ۲۰میلیون لیتر از قاچاق سوخت کاهش دهیم.
اسماعیل علیدادی افزود: هنر این است که حاکمیت بتواند تا جای ممکن جرائم را تعدیل کند، تا حدی که به عدد‌های نزدیک به صفر میل کند، پس پاسخ شما این می‌شود که هر چقدر تجهیزات را به‌روزتر، پیشرفته‌تر و دقیق‌تر بتوانیم پای کار بیاوریم، این موارد می‌تواند به صفر میل کند. امیدواریم با سرعت بیشتر، موضوعات مربوط به انضباط در تولید، توزیع و مصرف از سوی دستگاه‌های متولی پیگیری شوند تا شاهد پیشگیری از قاچاق سوخت باشیم.
علیدادی با ابراز اینکه نمی‌توان به‌طور دقیق گفت که اگر اقدامات مورد نظر ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز انجام شود به‌جای ۲۵ میلیون لیتر، قاچاق به ۱۰ یا ۵ میلیون لیتر یا ۲ میلیون لیتر کاهش پیدا خواهد کرد، گفت: با وجود این برآورد اگر مواردی که مورد نظر ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز است، انجام شود، می‌توانیم قاچاق را به زیر ۵ میلیون لیتر در کوتاه‌مدت و میان‌مدت برسانیم.
وی ادامه داد: در بلندمدت نیز می‌شود قاچاق سوخت را به زیر یک میلیون لیتر رساند، اما برای تحقق این هدف همه دستگاه‌ها باید تلاش ویژه‌ای انجام دهند تا این اتفاق رخ دهد.
جای خالی نظارت و هوشمندسازی برای مقابله با قاچاق سوخت
رضا غلامی، اقتصاددان با بیان اینکه روزانه بخشی از سوخت از سیستم رسمی خارج شده یا قاچاق می‌شود، گفت: نظارت ضعیف و منافع برخی نهاد‌ها از عوامل اصلی آن است. با تقویت نظارت امکان کنترل این مشکل وجود دارد.
عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی نیز حجم قاچاق سوخت را بالاتر از میزان روزانه ۲۰ میلیون لیتر عنوان کرد و گفت: روزانه حداقل ۵۰ میلیون لیتر سوخت به دلیل اختلاف قیمت بالا به کشور‌های همسایه قاچاق می‌شود که باعث آسیب اقتصادی، اجتماعی و امنیتی می‌گردد. با اصلاح قیمت سوخت و نظارت دقیق‌تر می‌توان این مشکل را کنترل کرد.
انتظار می‌رود دولت تنها به ارائه آمار‌ها در زمینه قاچاق سوخت بسنده نکند و فکری جدی برای شناسایی عوامل قاچاق و کاهش قاچاق سوخت کند، چراکه ادبیات مطالبه‌گرانه رویکردی نیست که بتواند به تنهایی مشکلات را حل و فصل کند.
