جوان آنلاین: این برنامه که چهارشنبه شب‌ها از ساعت ۲۲:۰۰ به مدت ۴۵ دقیقه با رویکرد فرهنگی و اجتماعی به تصویر در میآید، مخاطبانی دارد به گستردگی خاک کشور عزیزمان ایران و حتی فراتر از آن؛ مردمانی از حلبچه کردستان عراق تا استانهای کردنشین و حتی شیراز و اصفهان و مازندران و خراسان در زمره مخاطبان این برنامه قرار دارند. از همین رو به سراغ شاهرخ محمدی، تهیه کننده و کارگردان «هه‌ورامیانه» رفته‌ایم تا کمی بیشتر با این برنامه و علت توفیقش در جذب حداکثری مخاطبان آشنا شویم.
حرکت مطابق با سند تحول رسانه ملی
شاهرخ محمدی که تهیه و کارگردانی «هه‌ورامیانه» را بر عهده دارد، از سال ۱۳۷۴ فعالیت‌های هنری خود را آغاز کرده است. او دوره فیلمسازی را که شامل کارگردانی، فیلمنامه نویسی، فیلمبرداری، عکاسی، تدوین و ... است، در انجمن سینمای جوانان ایران دفتر سنندج گذرانده است. او در سال ۱۳۷۶ در جشنواره عکاسی سینمای جوانان ایران نخستین جایزه کشوری خویش را با موضوع «آیین‌های ما» دریافت کرد. سپس در سال ۱۳۷۷ به جمع همکاران صداوسیمای کردستان پیوست. محمدی تهیه و کارگردانی برنامه‌های متنوع و بسیاری را در کارنامه دارد که از آن جمله میتوان به «هه‌ورا نشینان»، «شب بهخیر کردستان»، مستند «کشکک» و «هورامان» اشاره کرد.
محمدی شش سالی است که برنامه «هه‌ورامیانه» را تهیه و کارگردانی میکند. برنامه تلویزیونی «هه‌ورامیانه» برنامهای است که با تمرکز بر زبان و آداب و رسوم منطقه «اورامان»، تلاش میکند تا اصالت و هویت این منطقه را زنده نگه دارد و نسلهای جدید را با میراث غنی پیشینیان خود آشنا سازد.
به گفته محمدی این برنامه به شیو‌های خلاقانه و به پشتوانه پژوهش‌ها و تحقیقات بسیار و با استفاده از گزارش‌های محلی، موسیقی بومی و سفر به روستا‌ها و شهر‌های منطقه، فضایی فراهم میکند تا زیبایی ها، تاریخ و فرهنگ «ههورامان» برای مخاطبان به تصویر کشیده شود. در واقع هدف برنامه «هه‌ورامیانه» نه تنها معرفی زیبایی‌های فرهنگی و تاریخی «ههورامان» یا همان «اورامان» به دیگران، بلکه تلاش برای حفظ و احیای زبانی است که به مرور زمان در آستانه فراموشی قرار گرفته است. «هه‌ورامیانه» سعی دارد اهمیت حفظ زبان «هه‌ورامی» و پیوند آن با هویت و فرهنگ مردم منطقه را به مخاطبان یادآوری کند. این برنامه با توجه به تغییرات سریع اجتماعی و تأثیرات جهانی شدن، نقش بسیار مهمی در تقویت احساس تعلق و هویت فرهنگی مردم منطقه ایفا میکند.
محمدی که توجه بسیاری به احیای فرهنگ و ارزش‌های گذشته، به ویژه فرهنگ «ههورامان» دارد، در پاسخ به این سؤال که چه عاملی دلیل توفیق و رضایت حداکثری مخاطبان از این برنامه است، گفت: یکی از مهمترین این موارد تولید محتوای غنی و متنوع است؛ برنامه باید علاوه بر گزارش‌های محلی و گفت‌و‌گو با اهالی روستا، شامل بخش‌هایی از ادبیات شفاهی، ضربالمثلها، داستان‌های کهن و موسیقی سنتی باشد. این محتوا‌ها میتواند نسل جدید را به شناخت بهتر ریشه هایشان تشویق کند. استفاده از زبان «هه‌ورامی» در این برنامه مورد دیگری است که بسیار ارزشمند است. به کارگیری زبان «هه‌ورامی» در تمام بخش‌های برنامه، اعم از اجرا، مصاحبه‌ها و موسیقی و ... نه تنها به تقویت زبان بومی کمک میکند، بلکه این رویکرد باعث میشود مردم محلی احساس نزدیکی بیشتری با برنامه کنند و به استفاده از زبان مادری خود ترغیب شوند. مورد دیگری که محمدی از دلایل توفیق «هه‌ورامیانه» دانست، توجه به مشارکت جامعه محلی در این برنامه تلویزیونی بود. ایجاد ارتباط نزدیک با مردم منطقه و دعوت از هنرمندان، شاعران و ریش سفیدان محلی برای حضور در برنامه، به افزایش اصالت و جذابیت آن کمک میکند. این مشارکت باعث میشود مردم خود را بخشی از برنامه بدانند و برای حفظ فرهنگ خود حساستر شوند.
به گفته تهیه کننده «هه‌ورامیانه» توجه به آموزش و آگاهیبخشی در تولید برنامه‌ها همیشه با استقبال خوبی روبه روست، همان گونه که برنامه «هه‌ورامیانه» در قالب برگزاری بخش‌های آموزشی درباره تاریخ، آداب و رسوم و شیوه زندگی سنتی ههورامان، به ویژه برای نسل جوان، میتواند به حفظ و انتقال دانش فرهنگی کمک کند. این آگاهی بخشی میتواند به شکل مستندها، برنامه‌های آموزشی و حتی محتوای برخط برای دسترسی گستردهتر ارائه شود. محمدی ایجاد بستر‌های برخط برای یک برنامه موفق را نیز ضروری دانست و افزود: با توجه به گسترش استفاده از اینترنت و رسانه‌های دیجیتال، میتوان از بستر‌های برخط نظیر شبکه‌های اجتماعی و وبگاه‌ها برای پخش مجدد برنامه‌ها و محتوای مرتبط با فرهنگ «ههورامان» استفاده کرد. این روش باعث میشود مخاطبان بیشتری، به ویژه جوانان، به برنامه دسترسی داشته باشند. مورد بعدی تشویق به حفظ و ترویج صنایع دستی و هنر‌های محلی بود که برنامه «هه‌ورامیانه» به آن توجه ویژ‌های دارد. به گفته محمدی، معرفی و حمایت از هنر‌ها و صنایع دستی بومی، مانند قالیبافی، سفالگری و موسیقی محلی، نه تنها به حفظ این هنر‌ها کمک میکند، بلکه میتواند فرصتی برای ایجاد اشتغال و توسعه پایدار منطقه باشد. بهط ورکلی با توجه به این موارد، برنامه «هه‌ورامیانه» میتواند به رسان‌های مؤثر در حفظ و احیای فرهنگ «ههورامان» تبدیل شود و همچون پلی میان گذشته و آینده برای مردم این منطقه باشد.
نامی برگرفته از فرهنگ کردستان
محمدی در خصوص انتخاب نام «هه‌ورامیانه» برای این برنامه پرمخاطب هم ضمن اشاره به این نکته که «اورامان» سرزمینی وسیع و کوهستانی است که سراسر جنوب کردستان تا شمال کرمانشاه را در برگرفته است و روستای زیبای اورامان، بخشی از این سرزمین پهناور به شمار میآید، گفت: در زبان کردی، استفاده از پسوندها بسیار متداول است و جایگاه مهمی در ساخت کلمات و ایجاد معانی جدید دارد. یکی از این پسوندها، «ـانه» است که در کلمه «هه‌ورامیانه» به کار رفته است. برای تحلیل این کلمه و نقش دستوری آن، ابتدا به ساختار آن توجه میکنیم. تحلیل ساختار کلمه «هه‌ورامیانه» شامل «هه‌ورامی»، اسم خاص است که به گویش یا قوم «هه‌ورامی» اشاره دارد.
«ـانه» هم پسوندی است که در زبان کردی به معنای «مرتبط با»، «مربوط به»، یا «به شیوه ...» به کار میرود. نقش دستوری کلمه «هه‌ورامیانه» از ترکیب اسم «هه‌ورامی» با پسوند «ـانه» ساخته شده است. این ترکیب به صورت یک صفت قیدی عمل میکند و به معنای «مرتبط با هه‌ورامی ها» یا «به شیوه و سبک هه‌ورامی ها» اشاره دارد؛ بنابراین از لحاظ دستوری، «هه‌ورامیانه» یک صفت قیدی است که توصیف کننده شیوه، سبک، یا وابستگی به «هه‌ورامی ها» است. از لحاظ معنایی نیز این کلمه بیانگر ویژگی‌هایی است که به «هه‌ورامی ها» یا فرهنگ و زبان آنها مرتبط است. از سویی، گفتار «هه‌ورامیانه» گفتاری است که مبتنی بر شیوه «هه‌ورامی ها» است. در مجموع در زبان کردی پسوند «ـانه» برای ساختن صفات قیدی به کار میرود که به یک گروه، قوم، زبان، یا فرهنگ اشاره دارد. کلمه «هه‌ورامیانه» یک صفت قیدی است که شیوه یا ویژگی‌های مربوط به «هه‌ورامی ها» را توصیف میکند. این نوع استفاده از پسوندها در زبان کردی، امکان انعطاف پذیری و ایجاد کلمات جدید را فراهم میکند که برای توصیف مفاهیم خاص فرهنگی و اجتماعی بسیار کاربردی است.
هویت فرهنگی، شاخصه شبکه‌های استانی
پرسش بعدی درباره نقش و اهمیت شبکه‌های استانی بود که محمدی ابتدا در یک جمله از این شبکه‌ها - که امروزه مخاطبان بسیاری را در کشورمان جذب کردهاند – به عنوان پل ارتباطی میان مردم و فرهنگ اقوام و مناطق مختلف یاد کرد و گفت: یکی از مهمترین کارکرد‌های شبکه‌های استانی، حفظ و احیای زبان مادری است، چراکه زبان یکی از پایه‌های اصلی هویت فرهنگی است و ازطریق برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی به زبان‌های بومی و محلی، نسلهای جوان‌تر می‌توانند به زبان مادری خود مسلط شوند. این موضوع به ویژه در هنگامی که زبان‌های محلی تحت فشار زبان‌های غالب قرار دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند. از دیگر کارکرد‌های شبکه‌های استانی که بسیار حائز اهمیت است، بازنمایی آداب ورسوم و جشن‌های محلی برای حفظ هویت فرهنگی است. آموزش و ترویج و احیای مشاغل بومی همچون فرش بافی، گلیم بافی و ساز‌های سنتی نیز از ویژگی‌ها و شاخصه‌های این شبکه هاست که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. البته به این موارد میتوان توجه به مطالبات مردمی منطقه را هم اضافه کرد که شاید هرگز شبکه‌های سراسری این ظرفیت گسترده و امکان را برای بررسی و انعکاس خواسته‌ها و مطالبات مردم یک منطقه در یک استان خاص را نداشته باشند که از این جهت هم باید مسئولان همواره پشتیبان و حامی دست اندرکاران شبکه‌های استانی باشند تا به عنوان یکی از ابزار‌های مهم توسعه و شکوفایی کشورمان با به روزترین امکانات به تولید محتوا بپردازند.
سخن که به اینجا رسید، محمدی همچون بسیاری دیگر از برنامهسازان شبکه‌های استانی تأکید بسیاری بر لزوم حمایت مالی از تولیدات شبکه‌های استانی کرد و گفت: برای تولید برنامهای مخاطب پسند و مطابق با نیاز و خواسته‌های مخاطب امروز و از سویی در رقابت با غول‌های برنامه سازی جهان، ضروری است برنامه سازان استان‌ها هم مجهز به پیشرفته‌ترین تجهیزات همچون دوربین و میکروفون‌های حرفهای و برخوردار از استودیو‌های استاندارد باشند. تأمین هزینه‌های سفر و تحقیق برای تهیه برنامه و آثاری همچون مجموعه تلویزیونی «هه‌ورامیانه» از اهمیتی مهم و حیاتی برخوردار است که باید حتماً در برآورد‌ها لحاظ شود و مورد توجه قرار گیرد. جذب نیرو‌های متخصص و کارآزموده، بهکارگیری نویسندگان، تدوینگران و فیلمبرداران حرفهای به منظور افزایش کیفیت برنامه‌هایی همچون «هه‌ورامیانه» که با رویکرد تاریخی و فرهنگی تولید میشوند، هم بسیار مهم است.
چند انتظار کوچک، اما مشکل گشا
این همکار خوب برنامه ساز رسانه ملی در خطه زیبای کردستان، چند پیشنهاد و راهکار اساسی برای توفیق آثار تولیدی شبکه‌های استانی نیز داشت که ضمن تأکید مجدد بر ضرورت حمایت مالی از برنامهسازان استانی، خواستار تسهیل در دسترسی به آرشیو و مستندات تاریخی، ایجاد همکاری با مراکز فرهنگی و دانشگاه‌ها برای دسترسی به منابع معتبر در زمینه تاریخ و فرهنگ مناطق و اقوام به ویژه در تولیداتی شد که مانند همین اثر با نگاه ویژه به منطقه اورامان ساخته میشود. وی همچنین تصریح کرد: بد نیست گاهی نیز پس از برنامهای خاص، همایش‌هایی با همکاری تلویزیون برای جذب مخاطبان جدید برگزار شود. برگزاری مسابقات مرتبط با موضوع برنامه به عنوان نمونه با فرهنگ اورامان و دعوت از بینندگان برای مشارکت در این گونه برنامه‌ها نیز بسیار اثرگذار خواهد بود. توسعه برنامه در فضای مجازی و انتشار محتوای بیشتر و تعامل با مخاطبان هم از دیگر مواردی بود که محمدی در جذب مخاطب بیشتر در مسیر کارکرد‌های شبکه‌های استانی بر آن تأکید کرد.
در پایان این گفت‌و‌گو محمدی با قدردانی ویژه از مرادی، مدیرکل صداوسیمای کردستان که با همدلی و همراهی باعث بهبود و پیشبرد روزافزون برنامه «هه‌ورامیانه» شد از همراهی گروه تولید این برنامه از جمله دستیاران تهیه برنامه، آکو محمدی و روشنا سهرابی، مجری آن روژین رحمانی، پژوهشگر و محقق برنامه، کیوان رنجبر که نقش مهمی در جذب رضایت حداکثری مخاطبان داشته و از تصویربرداران برنامه جلال عزیزی، فؤاد فارابی، حمدی فیروزی، کیوان محمدی، آرمان محمدی، صلاح کریمی و آکو محمدی و نیز از صدابردار برنامه رضا وحیدیان تشکر و قدردانی کرد. وی همچنین از آرمان محمدی، پیام نوری، فاتح صلاحی و مهران حیدری، دستیاران صدا و تصویر و فردین باتمانی نورپرداز قدردانی کرد و تلاش فؤاد کریمی و مجید رئوفیان گرافیست‌های برنامه و رسول مهرزاد، شورش رحیمی، ادریس سبحانی و نادر فاتحی، طراحان و اجراکنندگان آرایه (دکور) و در کنار آنها کوشش نورمراد رضایی و کیانوش مشیروزیری، ناظران کیفی برنامه «هه‌ورامیانه» را ارج نهاد.
