جوان آنلاین: صنایع تبدیلی و تکمیلی یکی از شاخه‌های مهم در کشاورزی و شاخصه‌ای برای سنجش میزان توسعه بخش کشاورزی به شمار می‌آیند. این صنعت یکی از بخش‌های مهم در فرآوری محصولات کشاورزی است که می‌تواند به ارزآوری، رشد اقتصادی و گسترش اقتصاد کشاورزی هر منطقه بینجامد. علاوه بر این‌ها اشتغالزایی و ایجاد کسب و کار‌های پربازده از فرآوری تا فروش و صادرات به ویژه در مناطق روستایی، افزایش تولید و بهره‌وری، جلوگیری از اسراف و پایین آمدن میزان دورریز بسیاری از محصولات کشاورزی مرغوب از سوی مصرف‌کننده از مزایای صنایع تبدیلی و تکمیلی است؛ صنایعی که سال‌هاست در تمام استان‌ها در مورد اهمیت و ضرورت راه‌اندازی آن‌ها صحبت می‌شود، اما در زمان برداشت هر محصول مشخص می‌شود هنوز کاری صورت نگرفته است.
همچنین تأمین بیش از پیش امنیت غذایی، کاهش ضایعات و جلوگیری از خام‌فروشی و خروج ارز، صرفه‌جویی در مصرف محصولات و جلوگیری از هدررفت محصولات باغی و کشاورزی از جمله خروجی‌های صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری است. ضمن اینکه با گسترش جوامع شهری و رشد جمعیت، زندگی شهرنشینی و سرعت بالای زندگی نیاز به استفاده از محصولات بسته‌بندی و آماده رو به افزایش و نیازمند سرمایه‌گذاری در این صنعت به ویژه در مناطق پر رونق دامپروری، باغداری، کشاورزی و شیلات است.
با این تفاسیر در بیشتر استان‌های ایران و با توجه به وفور محصولات مختلف از کشاورزی تا شیلات و دامپروری، شاهد هدررفت بسیاری از محصولات به ویژه در فصول پربرداشت هستیم که نیازمند برنامه‌ریزی و توسعه صنایع تکمیلی و تبدیلی در زمینه‌های مختلف است. مثلاً چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌هایی است که با آب و هوایی کوهستانی و اقلیم چهار فصل دارای انواع محصولات کشاورزی، دامپروری، شیلات و باغی است، اما هنوز برای حفظ تولیدات و بالابردن میزان سودآوری‌ها با استفاده از سیستم‌های نوین، برنامه خاصی در دستور کار قرار نگرفته است. توسعه نیافتن صنایع تکمیلی و تبدیلی در استان چهارمحال و بختیاری موجب کندی توسعه کشاورزی و به تبع آن بیکاری روستاییان، سطح معیشت پایین مردم و کاهش رشد اقتصادی و ارزآوری به این استان شده است.
در حوزه کشاورزی و باغی، جای خالی صنایع تبدیلی و تکمیلی و فرآوری موجب شده تا گروهی از این فرصت استفاده و محصولات باغی را با قیمت کم از کشاورزان و باغداران خریداری کنند و به استان‌های همجوار جهت فرآوری، بسته‌بندی و کار‌های دیگر انتقال دهند. محصولات کشاورزی با هزینه‌های زیاد نیرو‌های انسانی، منابع آب و خاک تولید می‌شوند و این محصولات باید نگهداری و تبدیل به فرآورده شوند تا کمترین دور ریز صورت گیرد. استان همدان که در تولید محصولات زیادی سرآمد است، هنوز از داشتن واحد‌های فرآوری و تبدیلی محروم مانده است و هر آنچه از گزارش‌ها برداشت می‌شود، فقط واحد‌هایی است که در حال ساخت و آماده‌سازی هستند.
جالب اینکه در سازمان جهادکشاورزی این استان، بخشی به نام مدیریت «صنایع تبدیلی» وجود دارد و آن‌ها گزارش داده‌اند ۲۳۰ واحد فرآوری محصولات کشاورزی در استان فعال است که بیشتر آن‌ها مربوط به سبزی پاک کنی، لبنی، شوری و ترشی است. این تعداد واحد سالانه ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصولات کشاورزی را فرآوری می‌کنند. همچنین ۲۳۰ واحد فرآوری هم در استان با پیشرفت بالای ۵۰ درصد در دست ساخت و تجهیز است.
استان همدان با ۹۰ واحد صنایع تبدیلی شوری، هر سال برای کشت سیب‌زمینی در ۲۰ هزار هکتار برنامه‌ریزی می‌کند که به طور میانگین حدود ۸۰۰ هزار تن از این محصول را برداشت می‌کند. همین مقدار کافی است تا این استان را به قطب تولید سیب زمینی کشور تبدیل کند، اما تاکنون هیچ واحد صنایع تبدیلی سیب زمینی در این استان تکمیل نشده و به بهره‌برداری نرسیده است. در استان همدان کلاً چهار واحد بسته‌بندی سیب‌زمینی فعال است و سه واحد سیب زمینی خرد شده، چیپس، پوره و فرانچایز هم در دست ساخت است.
اندوه در بهشت محصولات کشاورزی
استان لرستان با آب‌وهوای مناسب و رود‌های پرآب و خاک حاصلخیز استعداد ویژه‌ای برای کشاورزی دارد به‌طوری‌که پایه اصلی اقتصاد مردم این استان را کشاورزی تشکیل می‌دهد. این در حالی است که محصولات کشاورزی و باغی شهرستان پلدختر در لرستان را بیش از هر چیزی به نام «انجیر سیاه» می‌شناسند؛ انجیری که به واسطه زودرس بودن پیش از هر نوع انجیری راهی بازار می‌شود و خواهان زیادی در سراسر کشور و دنیا دارد. این محصول در سطح وسیعی از شهرستان پلدختر پرورش داده می‌شود و علاوه بر ایجاد فرصتهای اشتغال این شهرستان را مستعد تبدیل به قطب صادرات انجیر به کشور‌های مختلف دنیا کرده است.
لرستان در پرورش و تولید انجیر سیاه در کشور رکورددار است بااین‌وجود جای خالی یک تعاونی با حضور باغداران انجیر پلدختر باعث شده است همچنان دست دلالان از فرایند بسته‌بندی و عرضه این محصول به بازار قطع نشود. صنایع تبدیلی و تکمیلی انجیر سیاه در پلدختر باید راه‌اندازی و توسعه داده شود؛ موضوعی که همچنان در قطب تولید انجیر سیاه کشور مغفول مانده است. موضوعی که احسان علی‌پوری، فرماندار پلدختر هم در جشنواره انجیر این شهرستان با بیان اینکه با توجه به تازه‌خوری انجیر ایجاد سردخانه برای نگهداری آن در شهرستان ضرورت دارد و عدم صادرات این محصول از عمده مشکلات تولیدکنندگان شهرستان پلدختر و معمولان است که باید تسهیل شود، بر لزوم احداث سردخانه برای نگهداری انجیر و کاهش خام‌فروشی محصولات تأکید کرد.
میانگین تولید انجیر در کشور ۱۷ تن در هکتار است درحالی‌که کشاورزان لرستانی با رعایت اصول فنی و استفاده از کود‌های ریزمغذی تا ۳۰ تن در هکتار نیز عملکرد داشته‌اند. سیدعماد شاهرخی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با بیان اینکه بیش از ۹۹ درصد کار ایستگاه پمپاژ «سرنجه زیودار» تمام شده و یک درصد باقیمانده صرفاً برای تست‌های نهایی و اصلاحی جهت آغاز بهره‌برداری است، گفت: «در مورد ایستگاه پمپاژ «رنگین‌بان» شهرستان پلدختر نیز جلسه‌ای در وزارت برگزار شده و با همکاری دستگاه‌های نظارتی استان این ایستگاه هم ظرف دو ماه آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.»
با این حال و با تمام تفاسیر، مهم‌ترین مشکل صنعت باغداری پلدختر نبود کافی صنایع تبدیلی و غذایی، سردخانه‌ها و مسائل مرتبط با فرآوری و بسته‌بندی میوه‌جات است. تکمیل زنجیره تولید محصولات باغی نیازمند برنامه‌ریزی جدی‌تر، ایجاد مشوق‌های لازم، رایزنی با فعالان این حوزه، استفاده از ظرفیت تشکل‌های بخش خصوصی و پیگیری‌های جدی‌تر است؛ موضوعی که با روند حرکت کنونی متولیان تا تحقق فاصله زیادی دارد.
