جوان آنلاین: پس از سال‌های متمادی، اجازه مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز و اصلاح روابط مالی بین توسعه‌دهنده میادین کشور با وزارت نفت و باز گذاشتن دست وزارت نفت در اعطای مشوق‌های متنوع به بخش خصوصی جهت افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در میادین مشترک نفت و گاز در برنامه هفتم توسعه داده شد. به‌باور کارشناسان این شکستن انحصار در توسعه میادین کشور سبب خواهد شد ایران با سرمایه و دانش بخش خصوصی به سراغ میادین بلااستفاده و توسعه نیافته کشور برود که علاوه بر رشد اقتصادی و افزایش تولید نفت و گاز ایران، فرصت مناسبی برای حل معضل ناترازی انرژی در کشور با تکیه بر هدایت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به سمت توسعه برداشت نفت و گاز کشور است. با اجازه دادن به مشارکت مستقیم بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز ایران، محیطی ایجاد می‌شود که نوآوری، کارایی و رقابت را تقویت و شرکت‌های خصوصی را تشویق می‌کند تا سرمایه خود را سرمایه‌گذاری کنند و تخصص خود را در اکتشاف، تولید و توسعه زیرساخت‌ها به کار گیرند. گنجاندن نهاد‌های بخش خصوصی چشم‌انداز‌های تازه، فناوری‌های پیشرفته و شیوه‌های مدیریتی را به ارمغان می‌آورد و در نتیجه کارایی و بهره‌وری کلی این بخش را افزایش می‌دهد.
معرفی مشوق‌های جدید به طور خاص با هدف جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زمینه‌های مشترک می‌تواند به طور قابل توجهی توسعه این منابع را تقویت کند. این مشوق‌ها می‌تواند به شکل معافیت‌های مالیاتی، فرآیند‌های نظارتی ساده، بهبود شرایط قرارداد و بهبود مشوق‌های مالی باشد. چنین اقداماتی می‌تواند هم سرمایه‌گذاران داخلی و هم سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کند و منجر به افزایش جریان سرمایه و احیای میادین نفت و گازی شود که بهره‌برداری کافی ندارند.
بازکردن پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های استفاده نشده
ایران دارای میادین عظیم نفت و گاز بکر و توسعه نیافته است و می‌تواند با بهره‌گیری از سرمایه و دانش بخش خصوصی، توسعه این منابع را تسریع بخشد. شرکت‌های خصوصی با روحیه کارآفرینی و ریسک‌پذیری خود می‌توانند سرمایه‌گذاری و تخصص لازم را برای بازگشایی پتانسیل‌های این حوزه‌های مغفول به ارمغان بیاورند. این نه تنها به افزایش تولید نفت‌و‌گاز کمک می‌کند، بلکه اتکای کشور را به تعداد محدودی از میادین توسعه یافته کاهش می‌دهد و در نتیجه سبد انرژی آن را متنوع می‌کند.
مشوق مشارکت بخش خصوصی در توسعه میدان نفت‌و‌گاز پتانسیل رشد اقتصادی در ایران را دارد. تزریق سرمایه خصوصی باعث تحریک فعالیت‌های اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی و تحریک صنایع مرتبط می‌شود. توسعه میادین نفت و گاز نیازمند مجموعه وسیعی از کالا‌ها و خدمات است که از ساخت تجهیزات گرفته تا ساخت زیرساخت‌ها را شامل می‌شود. این به نوبه خود، یک اثر چند برابری در سراسر اقتصاد ایجاد می‌کند که منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی، درآمد‌های مالیاتی بالاتر و بهبود استاندارد‌های زندگی برای جمعیت می‌شود.
توسعه تجارت انرژی
یک بخش پر جنب و جوش و رقابتی نفت و گاز که با مشارکت بخش خصوصی تسهیل می‌شود، می‌تواند تجارت انرژی ایران را افزایش دهد. افزایش تولید از میادین توسعه نیافته، پتانسیل صادراتی کشور را گسترش و در نتیجه درآمد‌های انرژی آن را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، مشارکت بخش خصوصی می‌تواند کارایی تولید، حمل و نقل و توزیع را بهبود بخشد و محصولات نفت و گاز ایران را در بازار جهانی رقابتی‌تر کند. این به نوبه خود می‌تواند جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار بین‌المللی انرژی تقویت کرده و به دیپلماسی انرژی آن کمک کند.
حل ناترازی انرژی
ایران با چالش‌های مربوط به ناترازی فصلی عرضه گاز صنعتی، به ویژه در فصل زمستان مواجه است. مشارکت صنایع بخش خصوصی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند. شرکت‌های بخش خصوصی با استفاده از ظرفیت و تخصص خود می‌توانند به گسترش تولید گاز و زیرساخت‌ها کمک کنند و از تأمین پایدارتر و مطمئن‌تر گاز صنعتی در طول سال اطمینان حاصل کنند که این امر باعث ایجاد محیط مساعد برای رشد صنعتی، کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری صنایع ایران می‌شود.
استفاده از قدرت و فناوری
مشارکت با بخش خصوصی، اعم از داخلی و خارجی به ایران اجازه می‌دهد تا از قدرت و فناوری‌های پیشرفته خود در توسعه میادین مشترک نفت و گاز استفاده کند. شرکت‌های بین‌المللی نفت و گاز تخصص فنی، تجربه و دسترسی به بازار‌های جهانی را به ارمغان می‌آورند، در حالی که شرکت‌های خصوصی داخلی درک عمیقی از زمینه محلی دارند. همکاری بین نهاد‌های دولتی و خصوصی انتقال دانش، انتشار فناوری و ظرفیت‌سازی را تسهیل و در نتیجه به توسعه پایدار درازمدت این بخش کمک می‌کند.
حل معضل ناترازی انرژی با تکیه بر منابع بخش خصوصی و مشوق‌های هدفمند دولت
مهدی‌هاشم‌زاده کارشناس حوزه انرژی در رابطه با اهمیت شکستن انحصار توسعه میادین مشترک نفتی و همکاری با بخش غیردولتی اقتصاد کشور به «جوان» می‌گوید: «همکاری با نهاد‌های بخش خصوصی، به ویژه شرکت‌های چند ملیتی نفت و گاز، فرصتی را برای انتقال فناوری و اشتراک دانش فراهم می‌کند. این شرکت‌ها اغلب دارای فناوری‌های پیشرفته، بهترین شیوه‌ها و رویکرد‌های نوآورانه برای اکتشاف، تولید و مدیریت مخزن هستند. ایران با مشارکت با آن‌ها می‌تواند از تخصص آن‌ها بهره‌مند شود و از تجربیات آن‌ها بیاموزد و در نتیجه توانمندی‌های صنعت و نیروی کار داخلی خود را افزایش دهد. همچنین بدون استفاده از بودجه دولت، به سمت توسعه میادین مشترک نفت و گاز کشور خواهیم رفت. شرکت‌های خصوصی منابع خود را آورده و سهمی از ریسک سرمایه گذاری را بر عهده می‌گیرند و فشار مالی بر بودجه دولت را کاهش می‌دهند. این موضوع به دولت اجازه می‌دهد تا منابع خود را به سایر حوزه‌های اولویت‌دار مانند توسعه اجتماعی و زیرساخت‌ها اختصاص دهد و همچنین کسری بودجه نیز کاهش یابد.»
وی می‌افزاید: «مشارکت بخش خصوصی اغلب منجر به بهبود کارایی پروژه و زمانبندی سریع‌تر توسعه می‌شود. شرکت‌های خصوصی از سوی نیرو‌های بازار و انگیزه‌های سود هدایت می‌شوند که آن‌ها را برای ساده‌سازی عملیات، بهینه‌سازی فرآیند‌ها و رسیدن به ضرب‌الاجل‌های پروژه تشویق می‌کند. تمرکز آن‌ها بر مقرون به صرفه بودن و بازگشت سرمایه می‌تواند منجر به مدیریت پروژه کارآمدتر، کاهش موانع بروکراتیک و تصمیم‌گیری به موقع شود. این می‌تواند توسعه میادین نفت و گاز را تسریع کند و سهم آن‌ها را در اقتصاد ملی تسریع کند. مشارکت بخش خصوصی در توسعه میدان نفت و گاز بلااستفاده و توسعه نیافته می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی در اقتصاد نیز ایجاد کند. همچنین توسعه صنعت برداشت نفت و گاز کشور به طیف متنوعی از متخصصان ماهر از جمله مهندسان، زمین شناسان، تکنسین‌ها و کارکنان پشتیبانی نیاز دارد که به اشتغال نخبگان نیز منتج خواهد شد.»
این کارشناس انرژی در رابطه با توسعه سرمایه‌گذاری خارجی با ورود بخش خصوصی به این بخش به صورت مستقیم تصریح می‌کند: «مشوق مشارکت بخش خصوصی در توسعه میدان‌های نفت و گاز می‌تواند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) را به ایران جذب کند. شرکت‌های خارجی نه تنها منابع مالی، بلکه دسترسی به بازار‌های بین‌المللی، فناوری و تخصص‌های تخصصی را نیز به ارمغان می‌آورند. جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به رشد اقتصادی، پیشرفت فناوری و توسعه زیرساخت کمک می‌کند. آن‌ها همچنین انتقال مهارت‌های مدیریتی و فنی را تسهیل و سرریز دانش را تقویت می‌کنند و رقابت‌پذیری صنعت محلی را افزایش می‌دهند.»
وی در پایان تأکید می‌کند: «مشوق مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز ایران مزایای متعددی را به همراه دارد. از سرمایه خصوصی، فناوری و تخصص استفاده می‌کند و باعث رشد اقتصادی می‌شود، تجارت انرژی را افزایش می‌دهد و ناترازی انرژی را برطرف می‌کند. با این حال، برای دولت ضروری است که بین جذب سرمایه‌گذاری خصوصی و حفظ منافع ملی، اطمینان از اقدامات مسئولانه و پایدار در توسعه منابع نفت و گاز تعادل ایجاد کند.»
مسیری به سوی رشد اقتصادی و حل معضل ناترازی انرژی کشور
نادیا محرابی کارشناس انرژی نیز در رابطه با منابع نفت و گاز ایران به «جوان» می‌گوید: «ایران با ذخایر گسترده نفت و گاز، پتانسیل عظیمی برای رشد و توسعه اقتصادی دارد. با این حال، برای استفاده از این پتانسیل، مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز کشور بسیار مهم است. اجازه دادن به بخش خصوصی برای مشارکت مستقیم در توسعه میادین نفت و گاز ایران می‌تواند موجب بهره‌وری، نوآوری و بهره‌وری بیشتر شود. شرکت‌های خصوصی اغلب دارای تخصص تخصصی، فناوری پیشرفته و دسترسی به بازار‌های بین‌المللی هستند که ممکن است نهاد‌های دولتی فاقد آن باشند. این مشارکت انتقال دانش و مهارت‌ها را تسهیل می‌کند و منجر به پیشرفت در اکتشاف، تولید و تکنیک‌های بهبود یافته می‌شود. همکاری با بخش خصوصی نیز می‌تواند به موقع بودن پروژه‌های عمرانی را تسریع کند. فرآیند‌های تصمیم‌گیری ساده، کاهش بروکراسی و افزایش قابلیت‌های مدیریت پروژه ذاتی نهاد‌های خصوصی می‌تواند به طور قابل توجهی زمانبندی توسعه را کوتاه کند. با ترویج مشارکت مستقیم بخش خصوصی، ایران می‌تواند پتانسیل نفت و گاز خود را سریع‌تر باز و رشد اقتصادی را تقویت کند.»
وی می‌افزاید: «ارائه مشوق‌های جدید برای هدایت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه‌های مشترک ایران می‌تواند باعث جذب سرمایه و تحریک رشد اقتصادی شود. مشوق‌های مالیاتی، طرح‌های جذاب حق امتیاز و شرایط قراردادی مطلوب می‌توانند سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را برای هدایت منابع خود به پروژه‌های نفت و گاز ترغیب کنند. مقیاس بالقوه سرمایه‌گذاری می‌تواند بر اشتغال، توسعه زیرساخت‌ها و رشد صنعتی تأثیر مثبت بگذارد و تنوع اقتصادی را تحریک کند. ایران با ایجاد یک فضای سرمایه‌گذاری مساعد می‌تواند سرمایه‌های بسیار مورد نیاز را برای توسعه زمینه‌های مشترک ناشناخته جذب کند. این رویکرد نه تنها منابع سرمایه‌گذاری را متنوع می‌کند، بلکه بار مالی دولت و شرکت‌های ملی نفت را کاهش می‌دهد. مشارکت بخش خصوصی می‌تواند سرمایه بسیار مورد نیاز را برای اکتشاف، تولید و استقرار فناوری جدید تزریق کند.»
این کارشناس انرژی در رابطه با حل معضل کسری بودجه و ناترازی انرژی به کمک این روش تصریح می‌کند: «توسعه میادین نفت و گاز ایران از طریق مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای رشد کلی اقتصادی عمل کند و همچنین کسری بودجه دولت را نیز کاهش چشم‌گیری خواهد داد. افزایش سرمایه‌گذاری در اکتشاف و تولید به طور مستقیم فرصت‌های شغلی را هم در بخش نفت و گاز و هم در صنایع مرتبط ایجاد می‌کند. تقاضای گاز صنعتی ایران در طول زمستان اغلب بیش از عرضه است که منجر به ناترازی انرژی و اختلال در فرآیند‌های تولید می‌شود. با این حال می‌توان از ظرفیت و تخصص صنایع خصوصی برای رفع این موضوع استفاده کرد.»
وی می‌افزاید: «همکاری با نهاد‌های خصوصی می‌تواند منجر به افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت گاز، تأسیسات ذخیره‌سازی و شبکه‌های توزیع کارآمدتر شود. ایران با استفاده از توانمندی‌های بخش خصوصی در این زمینه، می‌تواند وابستگی خود به گاز وارداتی را کاهش دهد و به خودکفایی انرژی بیشتری دست یابد و تولید صنعتی بدون وقفه در طول سال را تضمین کند. در نهایت، مشارکت نهاد‌های خصوصی داخلی و خارجی، قدرت و فناوری بسیار مورد نیاز برای توسعه میادین مشترک نفت و گاز را به ارمغان می‌آورد.»
محرابی در پایان تأکید می‌کند: «مشوق مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز ایران پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای رشد اقتصادی و امنیت انرژی دارد. با فعال‌کردن مشارکت مستقیم بخش خصوصی، ارائه مشوق‌های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از ذخایر استفاده نشده، ایران می‌تواند پتانسیل منابع عظیم خود را باز کند. رشد اقتصادی ناشی از آن، گسترش تجارت انرژی و راه‌حل ناترازی انرژی، ایران را به یک نیروگاه منطقه‌ای در صنعت جهانی نفت و گاز تبدیل خواهد کرد.»
جمع‌بندی
مشوق مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین نفت و گاز ایران، این پتانسیل را دارد که قفل منابع دست نخورده کشور را باز کند، رشد اقتصادی را افزایش دهد، تجارت انرژی را تقویت و ناترازی انرژی را برطرف کند. با ایجاد محیطی توانمند که سرمایه‌گذاری خصوصی را جذب می‌کند، ایران می‌تواند از سرمایه، فناوری و تخصص بخش خصوصی برای به حداکثر رساندن ارزش دارایی‌های نفت و گاز خود استفاده کند. با این حال، برای دولت بسیار مهم است که تعادلی بین جذب سرمایه‌گذاری خصوصی و حفظ منافع ملی ایجاد و اطمینان حاصل کند که توسعه میادین نفت و گاز با رویه‌های پایدار و مسئولانه همسو می‌شود.
