جوان آنلاین: ساعت ۳ بامداد است. نور چراغ مطالعه، سایه‌ای بلند روی دیوار انداخته و ذهنش میان صفحات کتاب تست و آینده‌ای که هنوز مشخص نیست، سرگردان شده است. بار‌ها از خودش پرسیده، «آیا تغییرات جدید کنکور، امید مرا زنده نگه می‌دارد، یا همه چیز را پیچیده‌تر می‌کند؟» این حال و روز داوطلبان کنکور است که تعطیلات نوروزی خود را با اخبار ضد و نقیض تغییرات چندباره مصوبات کنکوری پشت سر گذاشتند!
کمتر از یک ماه مانده به برگزاری کنکور ۱۴۰۴، اما همچنان وضعیت داوطلبان مشخص نیست. هر چند کنکور همیشه با استرس و نگرانی همراه بوده، اما امسال پیچیدگی‌های ناشی از تغییرات مکرر در سیاست‌های آموزشی، این آزمون را به یکی از مبهم‌ترین چالش‌های دانش‌آموزان تبدیل کرده‌است.
تغییرات مکرر، تصمیمات متناقض و فشار روانی ممتد، کنکور ۱۴۰۴ را به یکی از پیچیده‌ترین آزمون‌های تاریخ ایران تبدیل کرده‌است. گویا شورا‌های تصمیم‌گیرنده، به‌جای ارائه یک مسیر ثابت و روشن، داوطلبان را با تغییرات دقیقه نودی و جلسات متعدد سردرگم کرده‌اند!
اکنون سؤالات زیادی مطرح است؛ اینکه آیا تغییرات کنکوری با این وضعیت پیش آمده می‌تواند مسیر ورود به دانشگاه را عادلانه‌تر کند؟ آیا استرس داوطلبان کمتر می‌شود؟ آیا مافیای کنکور نابود شده، یا فقط روش‌های جدیدی برای درآمدزایی پیدا کرده‌است؟ اینها تنها بخشی از سؤالات است که پاسخ هیچ کدامشان مشخص نیست، اما آنچه مسلم است، این است که داوطلبان، خانواده‌ها و کارشناسان آموزشی، پاسخ‌های شفاف و روشنی می‌خواهند، چراکه آینده تحصیلی هزاران جوان، به تصمیماتی بستگی دارد که نباید با آزمون و خطا باشد.
عیدی که تلخ شد
پس از جلسات شورای عالی آموزش‌وپرورش در اواخر بهمن و اوایل اسفند ۱۴۰۳، بسیاری از کنکوری‌ها تصور می‌کردند که قوانین مربوط به سوابق تحصیلی مشخص شده و می‌توانند با تمرکز بیشتر به مطالعه ادامه دهند. طبق مصوبه ۴ اسفند این شورا، داوطلبان سال ۱۴۰۳ و قبل از آن، تنها بر اساس سوابق تحصیلی پایه دوازدهم در کنکور شرکت می‌کردند، اما در اواخر اسفند، شورای سنجش و پذیرش دانشجو دو روز مانده به نوروز، بخش‌هایی از این مصوبه را لغو و اعلام کرد که همه داوطلبان، به جز المپیادی‌ها، باید برای پایه یازدهم سوابق تحصیلی ایجاد کنند. این تغییرات ناگهانی، باعث شد بسیاری از داوطلبان به جای گذراندن نوروز با آرامش و مطالعه، درگیر پیگیری مصوبات جدید و تغییرات اجرایی شوند؛ موضوعی که موجب اعتراض گسترده داوطلبان شد. بسیاری از آنها درگیر جلسات شورا‌های مختلف شدند و این تغییرات بی‌ثبات، برنامه‌ریزی آنها برای درس خواندن را به هم ریخت.
به همین دلیل در روز‌های تعطیلات نوروزی، تعدادی از کنکوری‌ها می‌خواستند صدایشان را به گوش مسئولان برسانند. اینکه تأثیر معدل پایه یازدهم را به‌جای قطعی، به صورت مثبت اعمال کنند. بدون شک تغییرات ناگهانی قوانین باعث فشار روانی شدید بر داوطلبان شده و فرصت برنامه‌ریزی مناسب را از آنها گرفته‌است.
تصمیمی که با امید آغاز شد، اما استرس‌ها را بیشتر کرد
پرواضح است که هدف اولیه اصلاحات کنکوری، کاهش وابستگی به یک آزمون سرنوشت‌ساز و مقابله با مافیا بود. سازمان سنجش اعلام کرد که سهم کنکور در قبولی دانشگاه‌ها به ۴۰ درصد کاهش یافته و در مقابل، سوابق تحصیلی با تأثیر ۶۰ درصدی وارد معادله پذیرش شده‌اند. داوطلبان باید علاوه بر آماده شدن برای کنکور، نمرات خود را در امتحانات نهایی پایه‌های یازدهم و دوازدهم بالا نگه دارند تا شانس قبولی در دانشگاه‌های معتبر را داشته باشند.
اما این تصمیم، تنها از دید سیاست‌گذاران خوش‌بینانه بود. برای داوطلبان، استرسی که قرار بود کاهش یابد، حالا در امتحانات نهایی هم وارد شده‌است؛ یعنی به جای یک آزمون سرنوشت‌ساز، دانش‌آموزان باید سه سال تحت فشار باشند و برای هر امتحان مدرسه‌ای که می‌دهند، نگران آینده دانشگاهی خود باشند.
محمد یکی از داوطلبان کنکور امسال می‌گوید: «قبلاً می‌دانستم که کنکور، یک روز مشخص دارد و تمام تلاشم را روی همان روز متمرکز می‌کردم، اما حالا همیشه احساس اضطراب دارم؛ هر امتحان مدرسه‌ای، می‌تواند شانس قبولی‌ام را تغییر دهد. این استرس، هر روز با من است. انگار هیچ‌وقت تمام نمی‌شود.»
برای کسانی که از قبل فارغ‌التحصیل شده‌اند و قصد شرکت مجدد در کنکور دارند، مشکلات جدی‌تری پیش آمده است. ابتدا اعلام شد که داوطلبان پشت کنکور باید سوابق تحصیلی یازدهم را هم ارائه دهند، اما پس از اعتراضات گسترده، این الزام حذف شد. با وجود این، بسیاری از پشت‌کنکوری‌ها همچنان در شرایطی نامشخص قرار دارند و نمی‌دانند چه سرنوشتی برایشان رقم می‌خورد.
مافیای کنکور از سایه بیرون می‌آید؟
یکی از اهداف افزایش تأثیر سوابق تحصیلی، کاهش نفوذ مافیای کنکور بود، اما کارشناسان معتقدند که این تغییرات، فقط میدان بازی مافیای آموزشی را تغییر داده، نه اینکه آن را از بین ببرد. همچنین بسیاری از متخصصان این حوزه معتقدند که این تغییرات نه‌تنها استرس داوطلبان را کاهش نداده، بلکه آن را به سه سال افزایش داده‌است.
علی امرایی، عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، هشدار داده که استرس کنکور نه کاهش، بلکه به سه سال افزایش یافته‌است: «دانش‌آموزان از پایه نهم مجبور می‌شوند برای ارتقای معدل، به سمت کلاس‌های تقویتی و آزمون‌های تست‌زنی بروند. این تغییرات، عملاً باعث رشد نفوذ مافیای کنکور در مدارس شده‌است.»
احمد نادری، نماینده مجلس نیز هشدار داده که مافیای کنکور حالا به مدارس منتقل شده‌است: «خانواده‌ها مجبورند هزینه‌های بیشتری برای کلاس‌های تقویتی، معلمان خصوصی و منابع آموزشی جدید پرداخت کنند. این تغییرات، مافیای کنکور را نابود نکرده، بلکه فقط شکل آن را تغییر داده است.»
تأثیرات روانی، اجتماعی و اقتصادی تغییرات کنکوری
استرس کنکور دیگر به یک روز محدود نیست. بسیاری از دانش‌آموزان دچار اضطراب دائمی شده‌اند، زیرا هر امتحان نهایی، می‌تواند آینده دانشگاهی آنها را تغییر دهد. اضطراب و ناامیدی، در میان دانش‌آموزانی که همیشه تحت فشار هستند، رو به افزایش است. نرگس، داوطلب کنکور می‌گوید: «احساس می‌کنم هیچ‌وقت فرصت استراحت ندارم. سه سال است که در استرس دائمی زندگی می‌کنم. همیشه نگرانم که شاید یک امتحان را خراب کنم و همه زحماتم به هدر برود.»
این تغییرات همچنین آموزش را بیشتر به سمت خصوصی‌سازی سوق داده‌اند. مدارس دولتی، به اندازه مدارس خصوصی امکانات ندارند تا دانش‌آموزان را برای امتحانات نهایی آماده کنند. کسانی که توان مالی بیشتری دارند، از معلمان خصوصی استفاده می‌کنند و کلاس‌های تقویتی می‌گیرند.
از طرفی والدین حالا باید هزینه‌های بیشتری برای موفقیت فرزندانشان بپردازند. از ثبت‌نام در کلاس‌های آموزشی گرفته تا خرید کتاب‌های جدیدی که مخصوص امتحانات نهایی طراحی شده‌اند. این هزینه‌ها برای خانواده‌های متوسط و کم‌درآمد، سنگین‌تر شده‌است.
تغییرات در نظام پذیرش دانشگاهی، تنها محدود به مصوبات و تصمیمات اولیه نبود؛ این اصلاحات در سال جدید نیز با واکنش‌ها و حواشی تازه‌ای همراه شد. اظهار‌نظر‌های متناقض، اعلام تصمیمات ناگهانی و سپس تغییر آنها، فضای روانی داوطلبان را متشنج‌تر کرده‌است.
از اختلاف‌نظرات تا جلسه اضطراری برای بررسی ابهامات
اختلاف‌نظر‌های جدی درباره تأثیر قطعی معدل در کنکور وجود دارد. در حالی که شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید دارد که تأثیر معدل در کنکور باید قطعی باشد، برخی مسئولان دولتی با این تصمیم مخالفت کردند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشور، در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشگاه‌ها، خطاب به دانشجویان گفت: «باید برای کنکور معیار‌های جدیدی وضع شود تا رقابت عادلانه‌تر و برابر باشد. بازنگری در کنکور ضروری است و در این‌باره در شورای عالی انقلاب فرهنگی صحبت خواهیم کرد. آیا عادلانه است که کسی که در روستا درس می‌خواند، با کسی که در شمال تهران درس می‌خواند، رقابت کند؟ باید بازنگری اساسی در کنکور بر اساس عدالت انجام شود.» این اظهارات نشان داد در سطح دولت نیز اختلاف نظر‌هایی درباره تأثیر قطعی معدل در کنکور وجود دارد. شاید به همین دلیل است که مصوبات جدید کنکوری با چالش‌ها و همچنین ابهاماتی زیادی روبهرو شد.
پس از کش و قوس‌های فراوان، یک‌شنبه هفته گذشته، جلسه‌ای مهم با حضور وزرای علوم، آموزش و پرورش، بهداشت، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و برخی نمایندگان مجلس برگزار شد تا ابهامات مربوط به کنکور ۱۴۰۴ بررسی شود. یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث در این نشست، مسئله «عطف به ماسبق نشدن» مصوبات جدید در خصوص امتحانات نهایی پایه یازدهم بود. این مسئله که با اعتراضات گسترده داوطلبان کنکور مواجه شده، به این معناست که تغییرات اعمال شده در نحوه محاسبه نمرات امتحانات نهایی، برای داوطلبانی که پیش از این در پایه یازدهم تحصیل کرده‌اند، اعمال نمی‌شود.
برگزارکنندگان این نشست امیدوار بودند با مشارکت فعال و سازنده تمام دست‌اندرکاران حوزه آموزش، بتوانند به راهکار‌هایی دست یابند که ضمن رعایت مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، رضایت داوطلبان کنکور و بهبود عملکرد نظام آموزشی کشور را نیز تأمین کند.
یک توئیت جنجالی
روز دوشنبه، حسین صادقی، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، در صفحه شخصی خود در شبکه ایکس اعلام کرد که مصوبه الزام پشت‌کنکوری‌ها به ارائه سوابق تحصیلی پایه یازدهم لغو شده‌است، اما این توئیت جنجال‌آفرین شد!
صادقی نوشت: «با پیگیری جدی وزیر آموزش و پرورش در جلسه اضطراری شورای سنجش و پذیرش دانشجو، الزام پشت‌کنکوری‌ها به ارائه سوابق تحصیلی پایه یازدهم لغو شد. در پی سردرگمی و اعتراض گسترده داوطلبان کنکور ۱۴۰۴، با دلسوزی مسئولان نظام تعلیم و تربیت، مصوبه جنجالی شورای سنجش و پذیرش دانشجو درباره الزام پشت‌کنکوری‌ها به ارائه سوابق تحصیلی پایه یازدهم، در جلسه اضطراری این شورا لغو شد.»
او همچنین اعلام کرد که شورای سنجش با تأثیر مثبت نمرات پایه یازدهم برای همه داوطلبان کنکور ۱۴۰۴، عدم عطف به ماسبق شدن نمرات یازدهم برای فارغ‌التحصیلان ۱۴۰۳ و قبل از آن و کاهش تعداد دروس مؤثر پایه یازدهم موافقت کرده‌است.
این خبر در حالی منتشر شد که بسیاری از داوطلبان کنکور ۱۴۰۴ از سردرگمی‌های ایجاد شده شکایت داشتند. تغییرات ناگهانی باعث شد برخی از دانش‌آموزان احساس کنند که آمادگی مناسب برای کنکور را از دست داده‌اند و با شرایط غیرمنتظره‌ای مواجه شده‌اند.
اخبار ضدونقیض روی مغز داوطلبان
یک روز پس از انتشار این توییت، روز ۱۲ فروردین ماه، ابراهیم سوزنچی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با لحنی صریح و تند در شبکه‌های اجتماعی واکنش نشان داد. او نوشت: «مصوبات شورا در این زمینه تا اطلاع ثانوی (حداقل شش ماه) غیرقابل تغییر است. تأثیر قطعی پایه یازدهم مثبت نخواهد شد، گول جنجال‌ها را نخورید. برخی دنبال به هم زدن فضای روانی هستند که در پازل دشمن و خلاف امنیت ملی است.»
این اظهار‌نظر، به جای کاهش نگرانی‌ها، موجب تشدید بحث‌ها شد. برخی داوطلبان و خانواده‌ها این اظهارات را به‌عنوان تناقضات مدیریتی تلقی کردند، زیرا تصمیمات مربوط به کنکور، ظرف چند روز تغییر کرده و فضای عدم قطعیت را افزایش داده‌است. محمد، یکی از داوطلبان کنکور می‌گوید: «ما هر روز با اخبار جدید روبهرو می‌شویم. ابتدا می‌گویند معدل پایه یازدهم تأثیر قطعی دارد، بعد ناگهان لغو می‌شود و بعد یک عضو شورای عالی می‌گوید که تأثیر مثبت نخواهد شد. آیا واقعاً هیچ برنامه ثابتی وجود ندارد؟»
سیاست‌گذاری‌های بی‌ثبات
چنین وضعیتی، نه‌تنها دانش‌آموزان را دچار استرس شدید کرده، بلکه اعتماد عمومی را به تصمیم‌گیری‌های آموزشی کاهش داده‌است. بدون شک سیاست‌گذاری‌های آموزشی باید با ثبات و برنامه‌ریزی مشخص همراه باشند تا دانش‌آموزان بتوانند با آرامش برای آینده خود برنامه‌ریزی کنند، اما در شرایطی که قوانین به صورت ناگهانی تغییر می‌کنند، استرس و فشار روانی بر داوطلبان شدیدتر شده و آنها را از تمرکز بر تحصیل و آمادگی برای کنکور بازمی‌دارد.
در این رابطه، برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که این تغییرات، ممکن است سیستم آموزشی را بیش از پیش تحت‌تأثیر فضای سیاسی قرار دهد. اگر تصمیمات مربوط به پذیرش دانشگاه‌ها با اظهارات ضدونقیض همراه باشند، اعتماد داوطلبان و خانواده‌ها به نظام آموزشی از بین خواهد رفت.
بلاتکلیفی و آینده‌ای نامعلوم!
بی‌تردید کنکور ۱۴۰۴ نه‌تنها از لحاظ تغییرات نظام پذیرش، بلکه از نظر حواشی مدیریتی نیز یکی از پرابهام‌ترین کنکور‌های سال‌های اخیر بوده‌است. داوطلبان، خانواده‌ها و حتی برخی کارشناسان هنوز پاسخ‌های شفافی درباره سیاست‌های آموزشی ندارند و هر روز با اخبار جدیدی مواجه می‌شوند که می‌تواند مسیر تحصیلی آنها را تغییر دهد.
پرواضح است که تصمیمات مربوط به پذیرش دانشگاهی باید با برنامه‌ریزی مشخص و مبتنی بر عدالت آموزشی باشد، اما در حال حاضر، بسیاری از دانش‌آموزان احساس می‌کنند که آینده‌شان بیش از هر زمان دیگری به تصمیمات غیرمنتظره وابسته است.
حال این سؤال مطرح است که آیا تغییرات جدید واقعاً مسیر ورود به دانشگاه را عادلانه‌تر می‌کند، یا قرار است همچنان شاهد چالش‌های مدیریتی در این مسیر باشیم؟ پاسخ این سؤال، نه در مصوبات، بلکه در اجرای درست و منطقی سیاست‌های آموزشی نهفته است. باید منتظر ماند و دید مسئولان تصمیم‌گیرنده کنکوری و مجریان این مصوبات جدید چه سرنوشت و چه آینده‌ای را برای داوطلبان کنکور رقم خواهند زد.
