جوان آنلاین: مستند «مامان» ساخته علیمحمد صادقی درباره پدر شهیدش کاظم صادقی و با محوریت مادرش طراحی و به تصویر درآمدهاست، از اینرو مهمترین حسن فیلم همین نزدیکی و زیست با سوژه مورد نظر است. علیمحمد صادقی در مستند قبلی خود یعنی «نفرآباد» نیز فیلمی از محل زندگی خود در جنوب شهر را تصویر کردهبود و این همزیستی با سوژه از ویژگیهای مهم هر دو مستند صادقی در مقام فیلمساز محسوب میشود. این قرابت و نزدیکی با سوژهها باعث تسلط مستندساز بر موضوع و بررسی ابعاد مختلف و جزئیات مختلف آن خواهد شد و تجربه نشان داده که مستندها و اصولاً فیلمهایی که سازندگان موضوعات آن را از سوژههای نزدیک به خود انتخاب کنند، مستندهای دغدغهمندتر و حتی بهتری از آب درخواهد آمد.
مسیر روایت مستند «مامان» مسیر کلی و امتحان پسدادهای است اینکه زندگی یک همسر شهید و خانواده آن تصویر شود و سختیها و رنجهای آنها تبیین شود، از جمله سوژههایی بوده که الزاماً بکر و تازه به نظر نمیرسند، هر چند تکرار آن الزامی و ضروری است، چراکه دِین مردم ایران به رزمندگان و خانوادههای آنها مسئله دیروز و امروز نبوده و نخواهد بود و حتی تکرار مکررات آن نیز برای مسئولان و هم برای مردم میتواند مهم و راهگشا باشد و در همه جای دنیا نیز به پاس وفاداری و از خودگذشتگی این بزرگمردان، آثار تصویری متنوعی ساخته میشود که ابعاد مختلف جانفشانیها را گوشزد و تداعی میکند.
مسئله مورد توجه در اینگونه مستندها از جمله «مامان» نحوه پرداخت سوژه است وگرنه اصل سوژه به خودی خود نهتنها مهم بلکه راهگشا نیز قلمداد میشود. پرداخت صادقی در مستند «مامان» از چند جهت قابلاهمیت و دفاع است، برای نمونه این مستندساز نسبتاً جوان سعی کرده نگاهی غیرکلیشهای، رئالیستی و مطالبهگرایانه به موضوع خانوادههای شهدا داشته باشد. اینکه شهید کاظم صادقی از سپاه استعفا داده، از بنیاد جانبازان هیچ عایدی نگرفته و با آن حال و احوال شیمیایی خود به نقاشی ساختمان میپرداخته از رویکرد متفاوت این فیلمساز به مسئله خانوادگی خود حکایت دارد. از سوی دیگر پخش مراسم ختم شهید در مسجد و حضور مقامات لشگری و کشوری متعدد در این مراسم با نریشن انتقادی فیلمساز پخش میشود، جاییکه تأکید دارد که این افراد جایشان در این موقعیت نیست و قبل و بعد از این ماجرا و زمان سختیها و مصائب این خانواده کجا بودند، مصداق دیگر مطالبهگری علیمحمد صادقی و نحوه نگرش به خانواده شهدا است. اینکه لزوماً خانواده شهدا خانوادههایی نیستند که با رانت وارد دانشگاه شوند و انواع و اقسام امتیازات به آنها تعلق بگیرد. از اینرو رویکرد عدالتخواهانه و ضد رانت و تبعیض فیلمساز از مهمترین امتیازات قابلتقدیر صادقی به شمار میرود که میتوان به پیگیری این نگاه در مستندهای بعدی او امیدوار بود.
نقدی که میتوان به مستند دوم صادقی مستند «مامان» وارد دانست به ابعاد تراژیک و حتی شخصی ماجرا مربوط میشود. اینکه برخی از صحنههای مراوده پدر شهیدش خیلی خصوصی و شاید برای عموم آزاردهنده و سخت باشد و در اینجا میبایست برخی محدودیتهای اجتماعی و خانوادگی و حتی افراد بیمار و مسئلهدار در تماشای فیلم را لحاظ کرد. برخی راشها که دقیقاً از فیلمی مستند از روایت فتح ساخته ابراهیم اصغرزاده آورده شده لحظات بسیار متأثرکننده و تراژیکی دارد که بعید به نظر میرسد مخاطب عام تاب تماشای آن را داشته باشد. این در حالی است که بدون شک، هدف اصلی چنین آثاری ارتباط با توده جامعه و نشان دادن تصویری بدون روتوش و دقیق از خانواده شهدا است که کلیشهها و انگهای زیادی به آنها نسبت داده شده و سنگینبودن فضای احساسی و تراژیک آن نباید مانع آن شود که تارگت اصلی اثر زیر سؤال رود.
اینکه مستند به نام مادر و به یاد پدر طراحیشده و با محور قرار دادن مادر، ابعاد دراماتیک و حتی احساسی فیلم بیشتر و غلیظتر شده، به خودی خود تمهید مهم و جالبی بوده که با پرداخت دقیق و واقعی زندگی مادر تا حد زیادی محقق شدهاست.