جوان آنلاین: کیفیت آموزش ارائه شده در مدارس به مؤلفه‌های مختلف ساختمان و زیبایی فیزیکی محیط مدرسه، کلاس درس بزرگ و نورگیر، معلم توانمند و با اخلاق، جمعیت دانش‌آموزان در کلاس درس و... وابسته است. در حالی که مصوبات آموزش و پرورش «جمعیت استاندارد» دانش‌آموزان در کلاس را مشخص کرده، اما هم‌اکنون نه تنها این مسئله محقق نشده بلکه در مدارس دولتی کلانشهرها و حتی شهرستان‌ها فاصله مشهودی بین شرایط استاندارد و وضعیت فعلی وجود دارد که نماد روشنی از بی‌عدالتی آموزشی است.
تمام دانش‌آموزان دهه ۶۰ و ۷۰ خاطرات تلخ کلاس‌های درس شلوغ و نشستن سه نفره پشت نیمکت و مدارس دو و سه‌شیفته را به یاد دارند به خصوص اگر نفر آخر در نیمکت بودند، تمام زمان کلاس در انتظار شنیدن صدای زنگ پایان سپری می‌شد!
کارشناسان معتقدند، جمعیت زیاد دانش‌آموزان در کلاس‌های درس بر کیفیت آموزش و میزان یادگیری تأثیر منفی می‌گذارد.
بر همین اساس و طبق مصوبات شورای عالی آموزش‌و‌پرورش، حداکثر جمعیت مطلوب دانش‌آموزان در کلاس‌های درس دوره ابتدایی ۲۶ نفر، دوره متوسطه اول و متوسطه دوم ۲۸ نفر و کل دوره‌های تحصیلی ۲۲ نفر تعیین شد، اما در طول چند سال اخیر این آمار با شتاب رو به افزایش بوده است به گونه‌ای که تراکم ۲۲ نفری کلاس‌های درس مدارس دولتی در سال تحصیلی ۹۱- ۹۰ و در سال تحصیلی ۹۹- ۹۸ به ۲۵ نفر رسیده است. تراکم کلاس‌های درس یکی از شاخص‌های مهم در بررسی کیفیت و عدالت آموزشی است این نسبت از تقسیم تعداد دانش‌آموزان بر تعداد کلاس‌ها حاصل شده و هر چقدر میزان کمتری داشته باشد، مطلوب‌تر است؛ این نسبت توصیف‌کننده میزان فرصتی است که معلم به مسائل دانش‌آموزان اختصاص می‌دهد.
با این حال وضعیت تراکم دانش‌آموزان در کلاس‌های درس دوره ابتدایی برخی کلانشهرها، می‌تواند تصویر دقیق‌تری از اوضاع این روز‌های شلوغی کلاس‌های درس در مدارس دولتی را نمایش دهد.
تراکم جمعیت دانش‌آموزان در مدارس دولتی استان تهران و البرز ۴۷ نفر، سیستان‌و‌بلوچستان ۳۷ نفر و خراسان رضوی ۲۹ نفر است که بالاتر از حداکثر تعریف شده از سوی وزارت آموزش‌و‌پرورش می‌باشد.
ایران از جمله پهناورترین کشور‌های جهان به شمار می‌آید. کشوری که در آن به پوشش تحصیلی حداکثری دوره ابتدایی تأکید شده، بنابراین باید سیستم آموزش‌و‌پرورش به مناطق عشایری، روستایی و دورافتاده هم معلم اعزام کند. آنطور که آموزش‌و‌پرورش گزارش داده ۲۰۲ مدرسه تک دانش‌آموزی در ایران وجود دارد که هر کدام نیاز به یک معلم اختصاصی دارند. همچنین ۱۲ هزا و ۷۰۰ مدرسه در استان‌های مختلف وجود دارد که تعداد کل دانش‌آموزان آن‌ها کمتر از ۱۴ نفر است.
حالا مسئولان این وزارتخانه معتقدند «وقتی قرار است به مدارس ابتدایی معلم اختصاص دهیم، باید در مبنای محاسبه و میانگین کل، مدارسی که تعداد دانش‌آموزان آن‌ها یک نفر یا کمتر از ۱۴ نفر است، در نظر گرفته نشود تا بتوانیم تراکم مطلوب یعنی ۲۶ نفر را در کلانشهرها محقق و معلم مورد نیاز را برای آن تأمین کنیم.»
مازندران چشم انتظار مساعدت‌ها
حدود یک‌ماه از سال تحصیلی سپری شده و تقریباً تنگنا‌ها و مشکلات سال‌های قبل همچنان پابرجاست.
در استان مازندران بیش از ۲۳هزار معلم، تدریس ۵۲۸هزار دانش‌آموز را عهده دار بوده که در ۴ هزار مدرسه مشغول تحصیل هستند و به اعتقاد مدیران مدارس، همکاران جدید استخدام شده و تازه نفس از چالش‌های فراروی آموزش و پرورش محسوب می‌شود زیرا آموزش‌های آنان متناسب با رشته‌های مورد نیاز نیست. کمبود فضای ورزشی، پایین بودن سرانه دانش‌آموزی، ضعف تجهیزات و نبود آموزش‌های لازم معلمان از جمله مسائل و مشکلاتی است که برخی از مدیران و فعالان آموزشی مازندران به آن اشاره می‌کنند. مدارس روستایی مازندران و نوشهر چالش‌های خاص خود را دارند و به اعتقاد مدیران این مدارس، مسائل مالی و حضور دانش‌آموزان غیربومی و کم بضاعت از جمله مشکلاتی است که با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم.
در همین راستا، مدیرکل آموزش و پرورش مازندران با بیان اینکه برنامه‌ها و سیاست‌های آموزش و پرورش باید در مدارس عملیاتی شود، می‌گوید: «بر آنکه از اجرای این برنامه‌ها مطلع شویم، بازدید‌های دوره‌ای را از مدارس استان شروع کرده‌ایم.»
حسین کمالی، با بیان اینکه امسال با کمک همکاران آموزش‌و‌پرورش بازگشایی مدارس به صورت مطلوب صورت گرفته است، به بازدید دوره‌ای از مدارس شهرستان نوشهر اشاره کرده و می‌گوید: «همکاران در قالب گروه‌ها با رویکرد کارشناسانه به مدارس اعزام می‌شوند و در هر دوره ۴۰تا۵۰ مدرسه بازدید می‌شوند. هدف این بازدیدها، رویکرد اصلاح امور است تا بتوانیم با کمک به مدیران و معلمان، کاری کنیم رسالت خود را به درستی انجام دهند.» وی تلاش برای رفع مشکلات و کمبود‌ها را از جمله اهداف مهم ذکر کرده و درباره تعرفه‌های ثبت‌نام در مدارس می‌گوید: «مدارس غیردولتی براساس مصوبه و قانون دارای عملکرد هستند و همه ساله سازمان، ابلاغیه‌ای برای افزایش شهریه و تعرفه را اعلام می‌کند.» مدیرکل آموزش و پرورش مازندران تصریح می‌کند: «معیار‌ها و ملاک‌هایی برای خدمات در مدارس غیرانتفاعی وجود دارد و نظارت بر عملکرد این مدارس بر عهده آموزش‌و‌پرورش است و به همان میزان که عملکرد در مدارس دولتی مهم است در مدارس غیردولتی نیز اهمیت دارد.» کمالی، درباره سرانه فضای آموزشی در استان با تأکید بر اینکه این استان در مقایسه با سایر استان باید وضعیتش بهبود پیدا کند و سرانه آموزشی کنونی حدود ۵ مترمربع به ازای هر دانش‌آموز است، ادامه می‌دهد: «همه ساله پروژه‌هایی برای ارتقای سرانه آموزشی تعریف می‌شود و امسال ۲۴پروژه با ۱۸۰کلاس درس در استان اجرا و افتتاح شده است.»
نسبت‌ها رعایت نمی‌شود
در سال‌های گذشته برخی وزرای آموزش و پرورش معتقد بودند، باید نسبت دانش‌آموز به معلم در مدارس دولتی کشور افزایش یابد و نسبت دانش‌آموز به معلم را به عدد ۱۵ برسانیم.
هم‌اکنون با گذشت چند سال از این سیاست و همچنین افزایش بازنشستگی معلمان، نسبت دانش‌آموز به معلم در مقایسه با گذشته بسیار افزایش یافته است. به عنوان مثال در استان تهران، در دوره ابتدایی به ازای ۴۷ دانش‌آموز یک معلم وجود دارد و این موضوع به افزایش جمعیت دانش‌آموزان در کلاس‌های درس منجر شده است.
این نسبت در استان تهران برای دوره ابتدایی ۴۷، متوسطه اول ۴۱ و متوسطه دوم ۲۵ نفر و در استان سیستان‌و‌بلوچستان برای دوره ابتدایی ۳۷، متوسطه اول ۳۲ و متوسطه دوم ۱۷ نفر است.
البته یکی از دلایل بهبود این شاخص در استان سیستان‌و‌بلوچستان برای دوره متوسطه دوم می‌تواند ناشی از ترک تحصیل دانش‌آموزان و راهیابی جمعیت کمتری از آن‌ها به دوره متوسطه دوم باشد.
