جوان آنلاین: سال‌هاست که دیگر مهم نیست در چه ماه، مکان و منطقه‌ای باشیم. کافی است چند روزی تعطیل باشد تا همه‌جا بوی زباله و تعفن بگیرد. هرچند هر بار با چند جمله و اینکه چند نفر با بی‌توجهی و به خاطر بی‌مبالاتی زباله‌های‌شان را هر کجا رها می‌کنند، خود را گول می‌زنیم، اما حقیقت امر این است که بیش از ۹۰ درصد شهروندان نه جاده، کوه و جنگل برای‌شان مهم است و نه رودخانه و ساحل و دریا و کویر؛ چون هر جا که می‌رسند پسماندهای‌شان را جا می‌گذارند و هیچ توصیه و درخواست و پویش و تهدیدی هم کارساز نیست. نوروز یکبار دیگر مهر تأییدی بر این ادعا زده و با گذری به استان‌های مختلف از جمله شهر‌های گردشگرپذیر به خوبی می‌توان ردپای هموطنان زباله‌ساز و زباله‌ریز را دید که چه بلایی بر سر طبیعت و محیط‌زیست آورده‌اند.
رهاسازی زباله‌ها در طبیعت نه‌تنها زیبایی‌های بصری را خدشه‌دار می‌کند، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت اکوسیستم و منابع طبیعی کشور به حساب می‌آید. بررسی‌ها نشان می‌دهد رفتار‌های زیست‌محیطی افراد تحت تأثیر آگاهی، نگرش و باور‌های اجتماعی شکل می‌گیرد. به بیان دیگر، آموزش و آگاهی‌بخشی می‌تواند به تغییر رفتار‌ها منجر شود. این تغییرات از طریق ارائه اطلاعات مستقیم درباره خطرات زباله‌های رها شده، تأکید بر مسئولیت اجتماعی و ایجاد حس همدلی نسبت به محیط‌زیست امکان‌پذیر است. تحقیقات محیط‌زیستی همچنین حاکی از آن است که آموزش، به‌ویژه اگر از سنین پایین آغاز شود، تأثیر بیشتری در نهادینه‌سازی الگو‌های رفتاری صحیح دارد.
تولید ۷ برابری زباله
استان‌های شمالی و همچنین سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان همیشه سندی بر میزان تولید زباله و رهاسازی آن در طبیعت هستند. با اینکه نباید رفتار‌های شهروندان را نادیده گرفت، اما کم‌کاری و سوء‌مدیریت‌ها در نحوه جمع آوری و از بین بردن زباله‌ها از طرف مسئولان هم قابل چشم‌پوشی نیست.
شهر‌های حاشیه دریای خزر آنقدر غرق آشغال‌ها پسماند‌ها هستند که حتی حیوانات خانگی مثل گاو و مرغ و خروس‌ها هم مجبورند غذای خود را از بین زباله‌ها پیدا کنند.
در آخرین روز‌های سال گذشته بود که دبیر کمیته ملی طبیعت‌گردی و گردشگری سبز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با رونمایی از پویش «سفر بی‌زباله» در کنار پویش «نه به تصادف»، با اشاره به حجم زباله تولیدی در مقاصد سفر گفت: «در تعطیلات نوروزی شاهد افزایش دو تا پنج برابری تولید زباله در بسیاری از مقاصد گردشگری کشور هستیم.»
محمد جهانشاهی با تأکید بر اینکه بحث پسماند یکی از معضلات جدی در کشور ماست، چراکه جدا از به هدر رفتن بخش زیادی از منابع، عامل آلودگی‌های جدی بهداشتی و زیست‌محیطی محسوب می‌شود، ادامه داد: «روزانه به طور متوسط بیش از ۵۸ هزار تن تولید زباله عادی و خانگی داریم که متأسفانه بیش از ۹۰ درصد آن دفع غیربهداشتی می‌شود.» جهانشاهی با بیان اینکه زباله یکی از چالش‌های جدی در بسیاری از مقاصد گردشگری کشور است، گفت: «به طور مثال سرانه تولید روزانه زباله در مازندران در شرایط عادی، روزانه بین ۳ هزار تا ۳ هزار و ۵۰۰ تن است که با توجه به وجود عرصه‌های جنگلی و ساحلی استان، مدیریت همین حجم هم برای استان یک چالش جدی است و محدودیت‌های جدی دارد. این آمار در تعطیلات نوروز به بیش از ۲۰تن در روز، یعنی هفت برابر شرایط معمول می‌رسد. در جنوب کشور هم به همین ترتیب، سرانه تولید زباله در جزیره کوچک هرمز از ۶ هزار کیلوگرم در روز به بالای ۱۰ هزار کیلو رسیده و گاه شاهدیم تا دو برابر شرایط معمول تولید زباله می‌شود که مشکلات جدی برای جوامع محلی و پایداری مقصد ایجاد می‌کند.»
استفاده از تجربیات دیگر کشور‌ها
پسماند‌های پلاستیکی، موادغذایی دورریخته شده، بسته‌بندی‌های غیرضروری و کیسه‌های پلاستیکی خرید از جمله عمده زباله‌هایی است که در نوروز تولید می‌شود. پلاستیک‌ها به‌ویژه ظروف یکبار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی که برای دهه‌ها تجزیه نمی‌شود، سهم عمده‌ای در تخریب محیط‌زیست دارد این در حالی است که اگر هر خانوار ایرانی تنها۱۰درصد از پلاستیک مصرفی‌اش را کاهش دهد، هزاران تن زباله کمتری تولید می‌شود.
بی‌شک عملکرد مسئولان استانی در زمینه ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جمع‌آوری زباله به شدت بر میزان زباله‌گردی تأثیر دارد. زیرساخت‌های کارآمد می‌توانند به کاهش زباله‌ها و بهبود مدیریت پسماند کمک کنند. در این راستا، فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی هدفمند می‌تواند ابزاری حیاتی برای مقابله با این بحران زیست‌محیطی باشند.
تجربیات موفق کشور‌هایی مانند ژاپن، سوئد و آلمان نشان می‌دهد که با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و برنامه‌های آموزشی، می‌توان به طور مؤثری به کاهش تولید زباله‌و حفاظت از محیط‌زیست کمک کرد. همچنین، با توجه به نقش کلیدی مسئولان استانی در ایجاد زیرساخت‌های لازم، ضروری است تا آنها به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند و اقدامات لازم را برای بهبود وضعیت مدیریت پسماند انجام دهند. تنها با همکاری و هماهنگی میان تمامی ذی‌نفعان، می‌توان به هدف کاهش زباله‌و حفظ محیط‌زیست دست یافت. به این ترتیب، می‌توانیم آینده‌ای پایدار و سالم‌تر برای نسل‌های آینده فراهم کنیم.
