جوان آنلاین: در آیه ۱ سوره همزه می‌خوانیم: «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ» وای بر هر عیب جوی بدگوی!
بسی وای بادا به هر دو جهان / برآن عیب‌جویان هرزه‌زبان
وای بر آن‌که در عروسی از غذای تالار بد می‌گوید و در عزا از صدای مداح. توی تاکسی از قیمت دلار و سکه می‌نالد و توی مهمانی از کسادی بازار. وای بر آن‌که موقع دیدن آدم‌ها اول چاقی و لاغری‌شان را سوژه می‌کند و بعد با ایشان سلام و احوال‌پرسی می‌کند؛ که خار کوچکی را در چشم دیگران می‌بیند و شاخه را در چشم خودش نه، که حتی اگر زیر بار مسئولیتی برود، زیر بار کم‌کاری‌های خودش نمی‌رود و همه چیز را گردن حکومت قبلی و مجلس قبلی و دولت قبلی می‌اندازد. وای بر عیبجو‌های همیشگی! وای بر غرغرو‌های ابدی!
زخم‌هایی که دیده نمی‌شوند
گاهی بی‌آنکه متوجه باشیم، یک جمله ساده، یک کلمه تمسخرآمیز یا حتی یک شوخی نابه‌جا می‌تواند زخمی عمیق بر روح دیگران وارد کند. زخمی که شاید دیده نشوند، اما آرام و پیوسته، دل‌ها را از هم دور کرده و روابط را تخریب می‌کنند. تصور کنید دوستی که با شور و اشتیاق درباره ایده‌اش صحبت می‌کند، اما در پاسخ، فقط یک نگاه تحقیرآمیز یا خنده‌ای تمسخرآمیز دریافت می‌کند. چنین رفتاری، نه‌تنها اعتمادبه‌نفس او را از بین می‌برد، بلکه رابطه‌ای که روزی بر پایه احترام و محبت بنا شده بود، به‌آرامی تضعیف می‌شود.
قرآن کریم در آیه وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ [۱]با یک لحن بسیار تند و بیدارکننده، ما را از عیب‌جویی، تمسخر و زخم‌زبان بر حذر می‌دارد. این‌جور رفتارها، مانند خنجری است که روابط خانوادگی و پیوند‌های اجتماعی را می‌بُرد و به‌جای اتحاد، تفرقه می‌آفریند. جامعه‌ای که در آن افراد به‌جای همدلی و تقویت یکدیگر، به تمسخر، بدگویی و عیب‌جویی مشغول باشند، نمی‌تواند به وحدت و پیشرفت دست یابد.
نگاهی به اطرافمان بیندازیم: مادری که از ظاهر یا رفتار فرزندش در جمع عیب‌جویی می‌کند. مردی که جلوی چشم فرزندان، دل همسرش را می‌شکند و خانمی که از شوهرش مثل آب خوردن عیب‌جویی می‌کند. دانش‌آموزی که به‌خاطر یک اشتباه کوچک، مورد تمسخر هم‌کلاسی‌هایش قرار می‌گیرد. یا آن فعال فضای مجازی‌ای که مدام دارایی‌های جامعه خودش را نمی‌بیند و برای پمپاژ خودتحقیری و ناامیدی در جامعه با ذره‌بین فقط سراغ عیب‌ها می‌رود. چنین رفتارهایی، چه بر سر دل‌ها و اعتماد‌ها می‌آورد؟
«وقتی غیبت می‌کنید، دل خودتان را چرکین می‌کنید، دل مخاطبتان را چرکین می‌کنید، … این کار، زندگی را، روابط اجتماعی را از نظم صحیح خارج می‌کند.» [۲]عیب‌جویی و زخم‌زبان و «تهمت زدن به یک شخص گناه است، تهمت زدن به یک نظام اسلامی، به یک مجموعه، گناه بسیار بزرگ‌تری است.» [۳]چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید. خوشا به حال آنان که در میان نقص‌ها، زیبایی‌ها را می‌بینند و بر زخم‌ها، مرهم می‌گذارند. بیایید کلماتمان را مانند دانه‌هایی گرانبها در زمین دل‌ها بکاریم؛ دانه‌هایی که فردا، درختی از محبت می‌شوند، سایه‌ای از احترام می‌گسترانند و گلستانی از عشق و امید می‌سازند.
خداوند در این آیه از ما خواسته است که: از عیب‌جویی، تحقیر دیگران و بدگویی دوری کنیم.
برای عمل به این آیه در زندگی می‌توانیم:
_ دنبال عیب مردم نباشیم و به جای آن، ذره‌بین روی عیب‌های خود بیاندازیم.
_ وقتی به عیب دیگران پی می‌بریم، به‌جای تمسخر، به دنبال راهی برای کمک به اصلاح آن باشیم.
_ در گفتار و رفتارمان، از زخم‌زبان و نگاه‌های تحقیرآمیز بپرهیزیم.
_ اگر در جمعی سخن از عیب دیگران شد، با مهربانی مسیر گفت‌و‌گو را تغییر دهیم یا از جمع خارج شویم.
پینوشت‌ها:
[۱]. سوره همزه، آیه ۱: وای بر هرکه کارش عیب‌جویی، بدگویی و زخم‌زبان است!
[۲]. سخنرانی تلویزیونی در پایان محفل انس با قرآن کریم، ۰۶/۰۲/۱۳۹۹
[۳]. خطبه‌های نماز عید سعید فطر، ۲۹/۰۶/۱۳۸۸
