جوان آنلاین: اول مهر ۱۳۵۹ و در دومین روز از شروع جنگ تحمیلی صدام علیه ایران، سومار در استان کرمانشاه به عنوان اولین شهر ایرانی به اشغال دشمن بعثی درآمد. با هم نگاهی به موقعیت این شهر و چرایی توجه دشمن به اشغال این شهر کوچک می‌اندازیم.
نزدیک بغداد
«سومار» شهری مرزی و کوچک در استان کرمانشاه است که جزو شهرستان قصرشیرین به شمار می‌رود. این شهر تنها ۱۰ کیلومتر با مرز عراق فاصله دارد و در حالی که بعثی‌ها پیش از شروع رسمی جنگ، تعرضاتی به غرب کشور انجام داده بودند، سومار در اول مهر ۱۳۵۹ به اشغال دشمن درآمد، اما اهمیت سومار برای عراق چه بود؟ در بررسی مرز‌های طویل کشورمان با عراق که چیزی حدود هزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک را شامل می‌شود، می‌بینیم که از مناطق مرزی، چون سومار و میمیک تا پایتخت عراق «بغداد» کمترین فاصله است، یعنی اگر ایران قصد داشت در تداوم جنگ به سمت بغداد پیشروی کند، نزدیک‌ترین راه از مرز میمک و سومار بود.
با شروع جنگ تحمیلی هرچند عراق عمده توجه خود را معطوف استان نفت‌خیز خوزستان کرده بود، ولی واحد‌های نظامی عراق همزمان از مرز‌های استان کرمانشاه نیز گذشتند و در بخش‌هایی از این استان پیشروی کردند. در طرح عملیاتی دشمن اینطور پیش‌بینی شده بود که آن‌ها باید نوار مرزی استان کرمانشاه را تصرف کنند تا بتوانند حریم دفاع از شهری، چون بغداد را گسترش بدهند. در واقع دشمن می‌خواست با حمله به کرمانشاه، برای پایتخت خودش حاشیه امنیت درست کند.
سومار زیر آتش
شهر سومار ماه‌ها قبل از آنکه جنگ رسما آغاز شود، از ابتدای سال ۱۳۵۹ زیر آتش دشمن قرار داشت. بعثی‌ها شهرهایی، چون سومار، نفت‌شهر و پاوه را بار‌ها بمباران کردند تا با شروع جنگ، کار راحت‌تری برای اشغال آن‌ها داشته باشند. البته باید ذکر شود که قبل از جنگ نیز بعثی‌ها از ۱۹ شهریور ۵۹ با تجاوز زمینی به منطقه غرب کشور، جاده اصلی قصرشیرین ـ نفت‌شهر از تنگاب کهنه تا سومار را تحت کنترل نیرو‌های سپاه دوم خود درآورده بودند. سپس آتش توپخانه دشمن روی پاسگاه‌های مرزی تشدید شد. در این زمان لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه دفاع از سومار را بر عهده گرفته بود، اما بمباران توپخانه‌ای دشمن باعث شد تا مردم مجبور به ترک شهر شوند و به مناطق داخلی‌تر پناه ببرند.
اشغال دشت سومار
ارتش عراق در ۳۰ شهریور ۱۳۵۹، با اشغال منطقه گیسکه، بر دره میان‌تنگ و دشت سومار تسلط کامل یافت. روز بعد (۳۱ شهریور ۱۳۵۹) با هجوم سراسری و به‌کارگیری لشکر ۱۲ زرهی در محور مندلی - سومار پیش رفت و نهایتاً توانست در روز اول مهرماه سومار را به طور کامل به اشغال خود درآورد. سومار از دیدگاه عملیاتی، یک منطقه مجزا محسوب می‌شد، زیرا ارتفاعات صعب‌العبور شریفان و کوخ‌گچ در شرق سومار مانع از انجام عملیات‌های گسترده می‌شد و تا آبادی زرنه حدود ۵۰ کیلومتری شرق سومار هیچ‌گونه هدف تاکتیکی وجود نداشت. بعد از اشغال شهر، دو گردان ضدهوایی و توپخانه از ارتش عراق در ۲۹ مهر ۱۳۵۹ به سومار انتقال یافتند.
عملیات آزادی
ارتش جمهوری اسلامی ایران اولین تلاش‌ها برای آزادسازی ارتفاعات شرقی سومار را در ۲۸ آبان ۱۳۵۹ با اجرای عملیات عاشورا انجام داد. در این عملیات نیرو‌های عراقی غافلگیر شده و ارتفاعات شرقی سومار آزاد شدند، ولی روز بعد با پاتک عراقی‌ها دوباره تمامی ارتفاعات به اشغال دشمن درآمدند. مدتی بعد و پس از عملیات زین‌العابدین، جبهه نفت‌شهر - سومار جبهه پدافندی شد و جنگ در جبهه جنوب (خوزستان) ادامه پیدا کرد. نهایتاً در سال ۱۳۶۱ که ارتش عراق در پی شکست در خرمشهر، استراتژی خود را تغییر داد و با عقب‌نشینی سراسری از طول مرزها، جبهه سومار را تخلیف کرد و با خروج از این شهر در ارتفاعات مرزی مستقر شد.
