بحران جهانی ناشی از کمبود مواد غذایی و افزایش قیمت آن در سال‌های اخیر به ویژه در سال ۲۰۰۸ در برخی از کشورها، ضرورت اتخاذ راهکار‌هایی به منظور تأمین امنیت غذایی در بسیاری از کشور‌های در حال توسعه را باعث شده است. این‌ها همه در شرایطی است که همزمان با رشد جمعیت و کاهش اراضی قابل کشت، تقاضا برای غذا و آب افزایش می‌یابد.
ایران به دلیل آب و هوا، خاک مرغوب و اقلیم چهار فصلش همیشه به عنوان یکی از تولیدکنندگان انواع میوه مرغوب در دنیا مطرح بوده است و کشور‌های زیادی خواهان محصولات آن بوده و هستند.
به استناد گزارش‌های وزارت جهاد کشاورزی، مساحت کل باغات ایران اعم از بارور و غیربارور نزدیک به ۳ میلیون هکتار می‌باشد که از این میزان ۸۷ درصد باغات آبی و مابقی به صورت دیم است.
با این سطح از زمین‌های زراعی در سال گذشته مجموعاً حدود ۲۵ میلیون تن محصولات باغی و گلخانه‌ای برداشت شد. ناگفته نماند با توجه به پایین بودن سطح گلخانه‌های ایران، حدود ۹۴ درصد از رقم فوق، محصولات باغات آبی بوده است.
هنوز هم در تمام دنیا کارشناسان معتقدند ایران باید به واسطه بهره‌مندی از این موقعیت‌های طلایی یکی از قطب‌های بزرگ تولید و صادرات محصولات کشاورزی باشد. هر چند طی سالیان اخیر و با تولید میوه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری ارزآوری محصولات کشاورزی با افزایش محسوسی روبه‌رو بوده، اما بی‌توجهی به برخی اقدامات در نحوه کاشت، داشت و برداشت‌ها، موجب شده تا بخشی از محصولات صادراتی، با خوردن برچسب «ناسالم» به ایران برگشت داده شود.
هم اکنون بیشتر کشور‌های دنیا در بحث واردات، به‌ویژه در حوزه موادغذایی و کشاورزی دارای استاندارد‌هایی هستند. بر همین اساس اگر پس از ورود محصول و انجام آزمایش‌های اولیه مشخص شود آن محصول طبق استاندارد‌ها و قوانین آن کشور نیست، به کشور مبدأ برگشت داده می‌شوند.
داستان عودت سریالی محصولات کشاورزی ایران از کشور‌هایی مانند روسیه، ازبکستان، ترکمنستان و هند نیز این ذهنیت را در بین ایرانیان ایجاد کرده که این محصولات طبق استاندارد‌ها تولید نشده‌اند، به همین دلیل خارجی‌ها مانع ورود به بازار و سفره‌هایشان شده‌اند.
ضمن اینکه استفاده بیش از حد از کود‌های شیمیایی و سموم، محصولات داخلی را هم آلوده کرده و امکان دارد سلامتی ایرانیان را به خطر بیندازد.
عودت محصولات کشاورزی ایران که اوج آن در سال ۱۴۰۰ بود به چند کشور ازبکستان، ترکمنستان و هند محدود نشده است و امارات، قطر، ترکیه، روسیه و عراق هم اجازه ورود برخی میوه‌ها و سبزیجات ایران را ندادند.
با برگشت‌خوردن محصولات کشاورزی ایران از کشور‌های خارجی، رؤسای اصناف از خسارت سنگین کشاورزان خبر دادند و کارشناسان هم اعلام کردند سلامت مصرف‌کنندگان علاوه بر خارج کشور در داخل هم در خطر است.
در کنار موارد فوق، رعایت نکردن قرنطینه، نگرفتن گواهینامه و تبعیت نکردن از شیوه‌نامه‌های بهداشتی و همچنین عدم بسته‌بندی مناسب و با کیفیت محصولات به عنوان مانع بزرگی بر سر صادرات میوه ایرانی به کشور‌های سودده مثل اعراب، اروپا و روسیه مطرح هستند.
این اتفاقات در شرایطی رقم می‌خورد که گفته می‌شود پاکستان و دیگر کشور‌های همسایه در حال تصاحب این بازار‌ها هستند.
چندی پیش اتاق بازرگانی گزارشی منتشر کرد که در آن وضعیت صادرات محصولات در طول سال‌های گذشته مورد تحلیل قرار گرفته بود. در این گزارش آمده، محصولات صادراتی ایران به لحاظ ارزش افزوده، روند کاهشی داشته است، یعنی دلاری که به ازای هر کیلوگرم سیب، پسته، هلو یا هر محصول دیگری که صادر می‌شود نصیب کشور می‌گردد نسبت به سال‌های قبل کمتر است.
حالا راحت‌تر می‌توان گفت قدیمی بودن شیوه‌نامه‌ها از جمله مشکلات صادرات میوه است، به‌طوری‌که هنوز تعریف درستی از صادرات و واردات محصولات کشاورزی در کشور وجود ندارد. به عنوان مثال زمانی که قیمت یک محصول افزایش می‌یابد، چندین دستگاه اجرایی مجوز واردات آن را صادر می‌کنند یا اینکه در مقطعی از زمان به شدت واردات یک محصول محدود می‌شود بدون آنکه جوانب کار به درستی سنجیده شود.
امروز مشخص شده که کار تخصصی صادراتی در حوزه میوه و تره‌بار در کشور انجام نمی‌گیرد، زیرا ریل‌گذاری و سیاستگذاری درستی در این بخش انجام نگرفته است. فقط در شرایطی صادرات میوه از ایران انجام می‌شود که یا کشور مقصد در آن میوه کمبود دارد یا اینکه به دلیل کاهش ارزش پول ایران، واردات میوه از کشورمان برای سایر کشورها صرفه اقتصادی پیدا می‌کند.
