جوان آنلاین: بیش از سه‌دهه است که ایران درگیر خشکسالی و کمبود آب شده و شاید اگر از این پس حرفی در مورد بحران آب در استان‌ها مطرح شود، دیگر خریدار نداشته باشد. زیرا همگان به عمق فاجعه آگاه هستند و حالا منتظرند به جای اخبار و هشدار‌ها از برنامه‌های دولت و راه‌های همکاری شهروندان برای مدیریت شرایط موجود آگاه شوند.
با اینکه همه استان‌ها درگیر بحران آب شده و از هم اکنون می‌توان تابستان سختی را پیش‌بینی کرد، اما متأسفانه هنوز برنامه و طرح مشخصی برای مدیریت این شرایط از طرف مسئولان و دولتمردان ارائه نشده و معلوم نیست به جز هشدار‌ها و درخواست‌ها برای صرفه‌جویی، چه کار دیگری انجام خواهد شد.
با توجه به شرایط جغرافیایی ایران، اکثر استان‌ها در مناطق گرم‌و‌خشک و کم آب قرار دارند و بر همین اساس به‌جز استان‌های شمالی و غربی و شمالغرب، بقیه مناطق از هم اکنون درگیر کم آبی شدید هستند.
به عنوان مثال بحران آب در استان هرمزگان که در جنوب ایران و در ناحیه‌ای با اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی این منطقه تبدیل شده است.
بوشهر هم شرایطش بهتر از هرمزگان نیست و استان‌های یزد، کرمان، سیستان‌و‌بلوچستان و خراسان جنوبی هم روز‌های بسیار سختی را تجربه می‌کنند.
فشار به مراکز اقتصادی
کاهش چشمگیر میزان بارندگی‌ها در سال‌های اخیر یکی از اصلی‌ترین علل بحران آب و بدتر شدن وضعیت است و اداره کل هواشناسی استان‌ها نیز پیش‌بینی‌های امیدوارکننده‌ای برای گذر از این خشکسالی ندارد. در استان هرمزگان، بر اثر تداوم وضعیت بارندگی، سد‌های شمیل و نیان که بازوی کمکی تأمین آب شرب بندرعباس بوده و بخش عمده‌ای از نیاز آبی کشاورزی در دشت میناب را تأمین می‌کرد به طور کامل خشک شده و حجم آب سد استقلال میناب هم که در روزگاری نه چندان دور یک تنه از پس تأمین آب شرب بندرعباس بر می‌آمد، به حدی رسیده که عملاً غیر قابل استفاده است.
خشکسالی در شرایطی سایه شوم خود را بر سر هرمزگان گسترانیده که این استان به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های اقتصادی، کشاورزی و صنعتی کشور به شمار می‌آمد و نقش مهمی در به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصاد ایران داشت.
کاهش بی‌سابقه بارندگی، افت منابع آب زیرزمینی و رشد روزافزون مصرف در بخش‌های مختلف، هرمزگان را در مسیر خشکسالی مزمن قرار داده است. بررسی داده‌های هواشناسی، اظهارات مسئولان و اقدامات در حال اجرا نشان می‌دهد، عبور از این بحران نیازمند مدیریت هوشمند، آینده‌نگر و مشارکت همگانی است.
هرچند متوسط بارندگی از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۳۳ میلیمتر بوده، اما در مقایسه با دوره درازمدت ۷۹درصد و سال آبی گذشته ۵۷درصد کاهش را نشان می‌دهد.
در ۶۰ سال گذشته، متوسط بارندگی سالانه هرمزگان حدود ۱۸۵میلیمتر بوده و کاهش فعلی بارندگی‌ها، هشداری جدی برای مدیریت بهینه منابع آبی موجود محسوب می‌شود.
به گفته مدیر دفتر مطالعات پایه منابع شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان از ۲۵ایستگاه شاخص استان، تنها شش ایستگاه مقادیر بارشی بین ۷۰تا ۹۹ میلیمتر را ثبت کرده‌اند و مابقی ایستگاه‌ها زیر ۴۰ میلیمتر بارش داشته‌اند. بحران آب، برخلاف تصور رایج، تنها مسئله زیست‌محیطی نیست، بلکه پیامد‌هایی چندوجهی در حوزه‌های کشاورزی، اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی به همراه دارد.
ماهی‌گیری از آب گل آلود
اگر تا چند سال قبل عنوان می‌شد، جنگ‌های آینده نه برای نفت که سر آب خواهد بود، حالا به همان آینده رسیده‌ایم و به راحتی می‌توان تنش کشور‌ها و چالش استان‌ها به خاطر تأمین آب و حقابه‌هایشان را دید.
اما در این میان، برخی بدخواهان هم دوست دارند، نیاز‌های آبی استان‌ها و نحوه کمک‌رسانی‌هایشان به یکدیگر را به یک نزاع ختم کنند.
موضوعی که در بحث انتقال آب از اصفهان به یزد کاملاً مشهود است و در همین راستا مدیر امور آبفای میبد با اشاره به تنش‌های ناشی از تعرض به آب انتقالی و اخبار‌های نادرست در کانال‌ها و فضای مجازی مبنی بر کمیت و کیفیت آب این شهرستان عنوان کرده: «آب انتقالی، در طول سال به طور میانگین ۱۸۰لیتر برثانیه به مخازن آب شهرستان میبد وارد می‌شود که بعد از اختلاط با آب چاه‌ها، با کیفیت استاندارد برای مصرف مردم وارد شبکه توزیع می‌شود.»
مجید دشتی، با بیان اینکه شائبه قطع آب انتقالی یا عدم اختصاص آب انتقالی به شهرستان میبد بی‌اساس است، ادامه می‌دهد: «مخازن ۴۰هزار‌مترمکعبی، مخازنی هستند که آب انتقالی خالص به آنها وارد می‌شود. ضمن اینکه به همت خیرین و کمک مسئولان، با احداث ۵۰ایستگاه آب شرب در سطح شهرستان میبد، بخش مرکزی، بفروئیه و ندوشن، امکان ویژه‌ای برای بهره‌برداری مردم از آب شیرین فراهم شده است.»
سرسبز‌های تشنه.
اما حال استان‌های سرسبز ایران هم چندان خوب نیست و غرب مازندران که ۲۱شهر، هزار و ۱۵۰ روستا و هفت شهرستان و افزون بر یک میلیون نفر جمعیت دارد، با کمبود آب روبه‌رو شده است.
نور، نوشهر، چالوس، کلاردشت، عباس‌آباد، تنکابن و رامسر در غرب مازندران واقع شده‌اند که سالانه به چندمیلیون گردشگر و مسافر داخلی و خارجی خدمات می‌دهند. ضمن اینکه برخی از مسافران از گذشته در این مناطق برای خودشان ویلا خریده و سکونت دائمی یا موقتی دارند. بسیاری از روستاییان غرب مازندران با اشاره به افزایش ساخت‌و‌ساز‌ها در شهرستان‌های این مناطق می‌گویند زیرساخت‌های منطقه به حدی نیست که بتوان جمعیت شناور را خدمات داد و این چالش در بخش آب آشامیدنی جدی‌تر است.
نکته مهم این است که، چون منابع تأمین آب در شهرستان‌های غرب مازندران از چاه تأمین می‌شود، آب منطقه اکنون یا به سمت شوری می‌رود یا به ماسه رسیده یا دارای غلظت بالای آهن است که هرچه زودتر باید نسبت به رفع آن چاره اندیشی شود.
کمبود منابع آبی، سطح زیر کشت را کاهش داده و موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی در مناطق مختلف شده است. معیشت کشاورزان که عمدتاً به کشاورزی سنتی و منابع آب زیرزمینی متکی هستند، به شدت آسیب‌پذیر شده و خطر مهاجرت و فقر را افزایش داده است.
کاهش بارش، ذخایر آب سطحی را به طرز وحشتناکی محدود کرده و به همین خاطر برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی افزایش یافته است. افت سطح آب چاه‌ها و احتمال شور شدن منابع، تهدیدی جدی برای تأمین آب شرب و کشاورزی است.
