نویسنده: زهرا چیذری
به بيان ديگر ثبت‌نام بيش از هزار و 636 نفر براي رقابت بر سر نشستن روي يك كرسي، تحت عنوان يك پديده جامعه شناختي ظهور كرد؛ چراكه بيش از 90 درصد از اين افراد حداقل شرايط لازم براي احراز صلاحيت نشستن روي كرسي رياست جمهوري را نداشتند و بي‌ترديد درصد بالايي از داوطلبان كانديداتوري خودشان هم به اين موضوع واقف بودند. پديده حضور صدها نفري براي رقابت بر سر صندلي رياست جمهوري از سوي افراد فاقد صلاحيت قانوني هر چند با آمار حدود 24 درصدي شيوع اختلالات رواني در جامعه بي‌ارتباط نيست، اما اين مسئله از منظر جامعه‌شناختي نيز قابل بررسي است؛افرادي كه حضور و وعده‌هايشان تلنگري جدي به مسئولاني است كه اگرچه حائز تعريف رجل سياسي هستند، اما خيلي‌وقت‌ها وعده‌هايشان به اندازه وعده كانديدايي كه مي‌خواهد در صورت رأي آوردن به بيكاران 15 ميليون حقوق بدهد، توخالي است.
طي روزهاي اخير سيل جمعيت كانديداهاي رياست جمهوري و صف‌هاي طولاني آنها در وزارت كشور از منظرهاي مختلف مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. طرح اشكالات قانوني در تعريف رجل سياسي يكي از اصلي‌ترين انتقاداتي است كه به اين پديده وارد مي‌شود. تحليل رواني اين جمعيت نيز يكي ديگر از اتفاقاتي است كه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، اما بررسي اين پديده از ديدگاه جامعه‌شناسي و پيام اين پديده به جامعه و دولتمردان موضوعي است كه كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
آمده بودند تا ديده شوند
نياز به ديده‌شدن كم و بيش در همه ما وجود دارد، اما گاهي اوقات اين نياز به يك سندرم خود نمايشي يا هيستر يونيك تبديل مي‌شود. اين اختلال را مي‌شد در بسياري از افرادي كه در صف‌هاي طولاني با چهره‌ها و رفتارها و از همه مهم‌تر حرف‌هاي عجيب به وزارت كشور آمده بودند، مشاهده كرد. مردي با پنج زن و 18 فرزند كه وعده انتخاباتي‌اش آزاد كردن ورود ترياك به كشور بود، خانواده چهار نفره‌اي كه خانوادگي براي ثبت‌نام آمده بودند، مردي كه ادعاي پيامبري داشت، پدري كه دختر شش ساله‌اش را براي ثبت‌نام به عنوان كانديداي رياست جمهوري آورده بود و... همه و همه بيانگر نياز به ديده شدن و تلاش براي تحقق اين نياز بود به خصوص اينكه آنجا دهها خبرنگار و دوربين وجود داشت و تصاوير و صحبت‌هاي آنان در مهم‌ترين بخش‌هاي خبري مخابره مي‌شد و البته دست به دست شدن اين تصاوير و صحبت‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي مجازي هم تب اين ماجرا را تندتر مي‌كرد.
اختلال رواني 5 درصد نامزدها
با وجود اين، بهمن بهمني روانشناس درباره سلامت رواني هزار و 600 نفري كه براي انتخابات رياست جمهوري كانديدا شده‌اند، معتقد است: نمي‌توان حضور انبوه برخي از افراد را به سلامت روان جامعه مرتبط دانست، اما به دليل فقدان برخي ساختارها، اين اتفاق موقعيت مناسبي براي برخي افراد است كه به آنها آدم‌هاي نمايشي گفته مي‌شود و از اين موقعيت‌هاي مبهم براي مطرح كردن خود استفاده مي‌كنند. از نگاه اين روانشناس همه اين افراد كه جزو رجل سياسي و نخبگان علمي، اقتصادي، اجتماعي نبودند، دچار مشكل رواني نيستند. هر چند برخي از آنها ادعاهايي داشتند كه نشان مي‌داد دچار تعادل رواني نبودند، مانند يكي از نامزدها كه مي‌گفت «خدا به من الهام كرده كه ثبت‌نام كنم» و «اگر به من رأي ندهيد دچار عذاب الهي مي‌شويد» يا برخي كه مي‌خواستند مواد مخدر را آزاد كنند. بهمني تأكيد مي‌كند: از بيش از هزار نفري كه در انتخابات رياست جمهوري ثبت‌نام كردند كمتر از ۵ درصد دچار مشكل هستند كه مي‌توان آنها را داراي اختلال شخصيتي، داشتن عدم قوه قضاوت، نداشتن درك و پختگي لازم از شرايط پيچيده پيش‌رو توصيف كرد. اين روانشناس اما در تحليلي كه از ثبت‌نام چند صد نفري مردم به عنوان كانديداي رياست جمهوري دارد به نكته جالبي اشاره مي‌كند« نبايد براي سلامت رواني جامعه به دليل موج ثبت‌نام‌ها نگران بود. گروهي نيز از اين فرصت استفاده كردند تا نسبت به نارسايي‌ها اعتراض كنند.»
مردم هم بلدند وعده بدهند
اعتراض به نارسايي‌ها را مي‌شود در ميان شعارها و صحبت‌هاي بسياري از افرادي كه براي ثبت‌نام به عنوان كانديداي رياست جمهوري به وزارت كشور آمده بودند، مشاهده كرد. افرادي كه با نمايش يك طنز تلخ اجتماعي آمده بودند تا وعده بدهند؛ وعده‌هايي كه بي‌ترديد با پايان كار شوراي نگهبان در تأييد صلاحيت‌ها مي‌توان نمونه‌هايش را در ميان نطق‌هاي انتخاباتي آنها مشاهده كرد. همچنان كه ردپاي همين وعده‌ها در ميان سخنراني‌ها و برنامه‌هاي انتخاباتي دولتمردان كنوني و گذشته نيز قابل رديابي است؛ وعده‌هاي 100 روزه و دو تا سه برابر شدن يارانه‌ها را بارها از زبان برخي چهره‌هاي سياسي شنيده‌ايم. اين بار اما اين وعده‌هاي پوپوليستي با حضور بيش از هزار و 600 داوطلب براي تصدي پست رياست جمهوري به استهزا گرفته شد. بر اين اساس وقتي تشابهي جدي ميان رفتار برخي از مردم عادي در حرف‌ها و وعده‌ها با رفتار برخي چهره‌هاي سياسي ديده مي‌شود مي‌توان نتيجه گرفت در ميان اين چهره‌ها و رؤساي جمهور قبلي هم گاهي شاهد بروز اختلالات رواني هستيم كه به شكل‌هايي از جمله خود نمايشي بروز مي‌يابد. با تمام اينها اما رفتار تأمل برانگيز مردم در حضور هزار و 600 نفر به عنوان كانديداي رياست جمهوري از نوعي رشد در سواد سياسي جامعه خبر مي‌دهد، جامعه‌اي كه جايي براي ديده‌شدن و بيان مطالبات خود پيدا كرده است و اين مسئله جدي‌ترين پيام را براي رجال سياسي و فردي دارد كه با رأي مردم انتخاب خواهد شد؛ «وعده‌هاي پوپوليستي را هم بلدند مملكت‌داري‌تان را به رخ بكشيد!»
