جوان آنلاین: پیرو گزارش پنجم اسفندماه «جوان» با عنوان «فشار مالیات بر ارزش افزوده تشدید می‌شود»، روابط عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی جوابیه‌ای به این شرح ارسال کرد: قانون مالیات بر ارزش افزوده از جمله قوانین آمره کشور محسوب می‌شود که به موجب آن عرضه کالا‌ها و ارائه خدمات در ایران و همچنین واردات آنها (به استثنای موارد مصرح در ماده۹ قانون مذکور) با رعایت ترتیبات قانونی مشمول مالیات و عوارض است.
همچنین مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف کالا‌ها و خدمات است که در مراحل مختلف زنجیره واردات/ تولید/ توزیع مصرف به صورت درصدی از بهای کالا‌های فروخته شده یا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ می‌شود که در این فرایند مالیات پرداختی در هر مرحله از زنجیره به حلقه بعدی زنجیره انتقال می‌یابد تا نهایتاً توسط مصرف کننده نهایی پرداخت شود. به بیان دیگر این مالیات در واقع نوعی مالیات بر فروش چند مرحله‌ای است که خرید کالا و خدمات واسطه‌ای را از پرداخت مالیات منصرف می‌کند چراکه هر گونه مالیات و عوارض پرداخت شده در زمان خرید توسط مؤدیان اعم از وارد‌کنندگان/تولید‌کنندگان/توزیع‌کنندگان/صادر‌کنندگان، اعتبار مالیاتی آنها محسوب شده و به صورت دوره‌های سه ماهه از طریق ارسال اظهارنامه مالیاتی، با سازمان امور مالیاتی کشور تسویه می‌شود.
قانون مالیات بر ارزش افزوده با استفاده از سیستم اعتباری و به روش تفریقی غیرمستقیم (امکان کسر مالیات و عوارض پرداختی مرحله قبل، از مالیات و عوارض دریافتی مرحله بعد) با هدف جلوگیری از اخذ مالیات و عوارض مضاعف، تسهیل انتقال کامل بار مالی این نوع مالیات به مصرف‌کنندگان نهایی، شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی از طریق مستندسازی عملیات اقتصادی بنگاه‌های اقتصادی و رفع شائبه اخذ مالیات و عوارض مضاعف که از ایرادات مترتب بر قانون موسوم به تجمیع عوارض بود، وضع و اجرایی شده است. اجرای صحیح این قانون سبب شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و در نتیجه نظارت بر جریان کالا و خدمات در اقتصاد ملی شده و به تبع آن نظم و انضباط اقتصادی در درون کشور حاکم و تمامی جریان‌های ناصواب در بازار‌های اقتصادی کار، کالا، پول و سرمایه را شناسایی و در نهایت موجب حذف آنها می‌شود. قانون مالیات بر ارزش افزوده طی جلسات کارشناسی متعدد و پس از انجام مطالعات با گردآوری نظرات نمایندگان بخش خصوصی و همچنین سایر بخش‌های دولتی و تجربیات کشور‌های مختلف در تاریخ ۱۷/۰۲/۱۳۸۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و از تاریخ ۰۱/۰۷/۱۳۸۷ لازم‌الاجرا شده است. نظام مالیاتی مذکور در حال حاضر در بسیاری از کشور‌های جهان با موقعیت‌های جغرافیایی مختلف و همچنین ساختار اقتصادی متفاوت (توسعه یافته، در حال توسعه و کمتر توسعه یافته) و بعضاً کشور‌های اسلامی اجرایی شده است.
شایان ذکر است مهم‌ترین ویژگی و مزایای مالیات بر ارزش افزوده عبارتند از:
تأمین درآمد‌های پایدار برای دولت شهرداری‌ها و وزارت بهداشت، مالیات بر ارزش افزوده در بسیاری از کشورها، به عنوان یک منبع جدید درآمدی به منظور افزایش درآمد دولت به کار برده شده است. این مالیات در برگیرنده طیف وسیعی از کالا‌ها و خدمات است و درآمد قابل توجهی برای دولت ایجاد می‌کند، ضمن آنکه به دلیل وسعت پایه مالیاتی و پایین بودن نرخ مالیاتی درآمد مالیات بیشتری را نصیب دولت می‌کند و این امر بدون از بین بردن انگیزه تولید صورت می‌پذیرد.
به این ترتیب امکان فرار مالیاتی در مالیات بر ارزش افزوده، به دلیل کمتر بودن نرخ مالیاتی آن در مقایسه با سایر مالیات‌ها با پایه محدود کاهش می‌یابد. درآمد‌های ناشی از اجرای مالیات بر ارزش افزوده نسبت به دیگر مالیات‌ها از ثبات و انعطاف بیشتری برخوردار است. در زمان رونق اقتصادی، این نوع مالیات بر ارزش افزوده، کالا‌ها و خدماتی اعمال می‌شود و با افزایش سطح تولید و ارزش افزوده میزان وصولی از این منبع افزایش می‌یابد.
از طرف دیگر در زمان رکود اقتصادی با کاهش سطح تولیدات و ارزش افزوده مؤسسات اقتصادی، وصولی از مالیات بر ارزش افزوده نیز تقلیل می‌یابد و در نتیجه از فشار فزاینده بار مالیاتی بر طبقات جامعه در زمان رکود کاسته می‌شود. همچنین مالیات بر ارزش افزوده بر پایه گسترده، اعمال و به قیمت‌های جاری محاسبه می‌شود، در نتیجه تغییر جزئی این مالیات فوراً به افزایش یا کاهش در آمد‌ها می‌انجامد، لذا این مالیات ابزار مالیاتی قابل انعطافی است که مقامات مالی کشور می‌توانند هنگام اعمال سیاست‌های تثبیت اقتصادی از آن استفاده کنند.
- عدم‌ایجاد اخلال در سرمایه‌گذاری و تولید
اجرای مالیات بر ارزش افزوده همواره با لغو مالیات‌های ناکارآمد اختلال‌زا همراه خواهد بود، لذا جایگزینی مالیات بر ارزش افزوده با این مالیات‌ها شرایط بهتری را برای تولید به وجود می‌آورد. علاوه بر آن به دلیل اعمال نرخ صفر برای صادرات قیمت‌های نسبی صادرات در مقایسه با قیمت‌های جهانی ارزان‌تر شده و به ابزاری برای تشویق تولید داخلی تبدیل می‌شود. نهایتاً اینکه خنثی بودن و آثار ضعیف تورمی این مالیات نیز آن را به ابزاری کمکی برای تولید تبدیل کرده است. مالیات بر ارزش افزوده، باعث افزایش درآمد می‌شود و این افزایش درآمد مالیاتی می‌تواند موجب کاهش کسری بودجه، استقراض بخش عمومی، نرخ بهره و بنابراین تحریک سرمایه‌گذاری شود. مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند خطر تورم ناشی از کسر بودجه را کاهش دهد. همچنین اجرای مالیات بر ارزش افزوده تمهیدات حقوقی و قانونی لازم را برای روش خوداظهاری ایجاد می‌کند، زیرا در واقع این مالیات بر اساس روش خوداظهاری اجرا می‌شود، بنابراین هزینه وصول این نوع مالیات پایین است.
- خودکنترلی‌بودن
یکی دیگر از ویژگی‌های مالیات بر ارزش افزوده که به شفاف‌سازی مبادلات و فعالیت‌های اقتصادی کمک می‌کند و در نتیجه موجب سهولت اعمال انواع دیگر مالیات می‌شود، خود کنترلی بودن آن است، بدین معنا که پرداخت‌کنندگان مالیات در هر مرحله‌ای از زنجیره تولید و توزیع، روی پرداخت مالیات در مراحل پیش از خود نظارت می‌کنند. در این سیستم، اگر بنگاهی مالیات را کمتر از حد واقعی آن اعلام کند یا مالیات مربوط به خود را نپردازد، این مالیات در زنجیره تولید و توزیع به خریدار بعدی منتقل می‌شود، به همین دلیل خریداران تمایلی به خرید کالا‌هایی که مالیات آنها پرداخت نشده است، ندارند.
به عبارت دیگر، اگر بنگاهی کالا‌هایی را خریداری کند که مالیات آنها پرداخت نشده باشد، در این صورت وی اعتبار مالیاتی کمتری خواهد داشت و متعاقباً بدهی بیشتری به وی تعلق می‌گیرد.
- کمترین تأخیر در عملیات وصول این نوع مالیات
مالیات بر ارزش افزوده بر خلاف مالیات بر درآمد که معمولاً در پایان سال مالی قابل وصول است، از کمترین نوسان برخوردار است، زیرا تقاضا برای کالا‌ها و خدمات طی زمان استمرار داشته، لذا دولت در پرداخت‌های خود با مشکل مواجه نمی‌شود و این خود سبب ایجاد یک منبع درآمدی با ثبات و در عین حال انعطاف پذیر برای دولت می‌شود.
- تشویق صادرات.
چون اساساً این مالیات با هدف اصابت به مصرف داخلی صورت می‌گیرد، بنابراین در این سیستم، صادرات مشمول نرخ صفر است. به عبارت دیگر، چه افرادی که به عنوان توریست، کالای داخلی را خریداری و از کشور خارج می‌کنند و چه بنگاه‌هایی که در امر صادرات کالا و خدمات فعالیت دارند، با ارائه مدارک لازم، کلیه مالیات‌های ارزش افزوده پرداخت شده در مراحل مختلف را یکجا باز پس می‌گیرند و این عاملی برای تشویق صادرات به شمار می‌آید.
- تسهیل ورود به پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
برخی از پیمان‌های منطقه‌ای بنا به دلایلی نظیر ایجاد وحدت نظام مالیاتی در مناسبات اقتصادی کشور‌های عضو به سمت افزایش کارایی، گسترش صنعت، استفاده از مزایای بی‌طرفی و خنثی بودن، آسیب نرساندن به کالا‌های وارداتی و گسترش رقابت داخلی مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان شرط عضویت برای اعضا تعیین کرده‌اند. به طور کلی عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای از جمله موارد دیگری است که برخی کشورها را به مدرن‌سازی نظام مالیاتی و استفاده از مالیات بر ارزش افزوده هدایت می‌کند. امروزه مالیات بر ارزش افزوده مکانیسمی است که ضمن پایداری درآمد‌های عمومی کشور، به ابزاری برای یکسان‌سازی سازمان و ساختار مالیاتی کشور‌های عضو اتحادیه‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. به دلیل وسیع بودن پایه مالیات بر ارزش افزوده می‌توان این مالیات را با نرخی کمتر از مالیات بر فروش مرتبط با بخش‌های مختلف بازرگانی اعمال کرد و امکان کاهش فرار در مالیات بر ارزش افزوده را فراهم آورد. با توجه به ویژگی‌های یاد شده، مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند ساختاری کارآمد جهت بهبود سیستم مالی کشور قلمداد شود. به موجب ماده (۲) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، سازمان امور مالیاتی مکلف است ظرف یک هفته از تاریخ لازم‌الاجرا‌شدن این ماده نسبت به ثبت نام و عضویت کلیه مؤدیان در سامانه مؤدیان و تخصیص کارپوشه اختصاصی به آنها اقدام کند.
همچنین به موجب ماده (۱) ماده واحده قانون اصلاح ماده (۱) قانون تسهیل تکالیف مؤدیان جهت اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان مقرر شده است کلیه مؤدیان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی ملزم به صدور صورتحساب الکترونیکی موضوع قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان با اصلاحات و الحاقات بعدی هستند. در این راستا تمهیدات لازم به منظور برگزاری کارگاه‌ها، جلسات رفع ابهام و توزیع گسترده محتوا‌های آموزشی تهیه شده توسط روابط عمومی سازمان در خصوص ویرایش تکمیل و مسترد نمودن اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده و همچنین حضور مدرسان منتخب در ادارات کل مالیاتی و ارائه توضیحات لازم به مؤدیان و مأموران مالیاتی و تقویت بیش از پیش واحد مشاوره ادارات کل برای پاسخگویی در لحظه به مؤدیان محترم مالیاتی صورت گرفته است.
