جوان آنلاین: پس از بارش‌های اخیر و برف خوبی که مناطق غرب و شمالغرب ایران را سفید پوش کرد، حال دریاچه ارومیه هم بهتر شده و سطح تراز آب آن تا شش‌سانتیمتر بالا آمد. حالا مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی معتقد است: «باید طرح‌های مربوط به احیای دریاچه در سریع‌ترین زمان اجرایی و اقدامات جدی صورت گیرد.»
بیش از دو دهه است که وضعیت دریاچه ارومیه در حالت بحرانی قرار گرفته و هر از گاهی خبری در مورد خشک شدن کامل آن به گوش می‌رسد و باز با یک بارش و نزولات آسمانی نفس‌های این اکوسیستم به راه می‌افتد.
هر چند طی سال‌های اخیر طرح‌ها و پروژه‌هایی از جمله انتقال آب از سد کانی سیب و رساندن پساب‌های تصفیه شده به دل دریاچه به اجرا درآمده، اما حقیقت این است که نمی‌توان از یک طرف به رفتار‌های قبلی مثل استفاده از آب چاه‌های غیر مجاز ادامه داد و از طرف دیگر منتظر نتایج مثبت طرح‌های اجرا شده نشست.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی، هرچند ما نسبت به احیای دریاچه ارومیه ناامید نیستیم، اما این موضوع نیازمند تصمیمات بزرگ و کلان بوده و بر این اساس رویکرد دولت چهاردهم درباره دریاچه ارومیه بهره‌مندی از توان و امکانات مدیریت‌های ملی و بومی است.
محمدحسین حسن‌زاده، تراز کنونی دریاچه ارومیه را بیش از هزار‌و۲۷۰ متر اعلام کرده و می‌گوید: «در حال حاضر بستر این دریاچه حدود میلیارد مترمکعب آب وجود دارد که نسبت به میزان طبیعی بسیار پایین‌تر است و عمق فاجعه بسیار زیاد است.»
وی وضعیت حال حاضر دریاچه ارومیه را بحرانی دانسته و با تأکید بر اینکه باید طرح‌های مربوط به احیا در سریع‌ترین زمان اجرایی شوند، یادآور می‌شود: «با توجه به تجربیات سال‌های اخیر، چاره‌ای جز احیا نداریم و در این میان باید تراز آب را به سطح معمول برسانیم که این موضوع جز با تزریق اعتبارات لازم و اجرای طرح‌های تغییر الگوی کشت در اراضی کشاورزی حوضه آبریز میسر نخواهد شد.»
افزایش سطح تراز آبی
آن‌طور که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی خبر داده، بعد از بارش‌های اخیر سطح تراز آبی دریاچه ارومیه شش‌سانتیمتر افزایش داشته است.
مجید رستگاری، وسعت دریاچه ارومیه را ۹۴۰کیلومترمربع عنوان و اضافه کرد: ۹ ایستگاه هیدرومتری در دریاچه ارومیه وجود دارد که آب وارده به دریاچه را مورد سنجش قرار می‌دهند.
وی با اشاره به کاهش ۳۴درصدی بارش‌ها در سال جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته عنوان کرد: این میزان در مقایسه با بلندمدت ۴۵درصد کاهش نشان می‌دهد. میزان بارش‌های سال آبی جاری هنوز به ۹۰میلی‌متر نرسیده درحالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۱۳۵میلی‌متر و در متوسط بلندمدت حدود ۱۳۰میلی‌متر بود.
به گفته این مسئول، سطح تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰/ ۱۴ و حجم آب دریاچه ۱/۲۶میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با سال آبی گذشته شش‌سانتیمتر افزایش دارد.
در سال آبی گذشته ۳۷۰میلیون مترمکعب آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه منتقل شد و از اواسط بهمن امسال نیز رهاسازی آب از این سد دوباره شروع شد.
در حال حاضر این انتقال با حجم ۲۰مترمکعب در ثانیه در حال انجام است و با توجه به این که در فصل بارش قرار داریم اگر میزان بارندگی‌ها افزایش یابد قطعاً این رقم نیز بالاتر می‌رود.
این رهاسازی می‌تواند ۲۷۰میلیون متر مکعب آب را مدیریت کند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سه ماهه نخست سال آینده بیش از ۴۰۰میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شود که اگر بارندگی‌ها بهبود یابد تا ۴۸۰میلیون‌متر مکعب آب به دریاچه می‌رسد.
سوء مدیریت‌ها، درد دریاچه
حقیقت این است که مشکل امروز دریاچه ارومیه نتیجه چندین دهه مدیریت ناصحیح منابع آبی، کشت و توسعه بی‌رویه اراضی کشاورزی، کاهش بارندگی و خشکسالی در منطقه، سدسازی و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌باشد و با رهاسازی آب چند سد و انتقال آب نمی‌توان این دریاچه را به شرایط اکولوژیک بازگرداند و باید طرح‌ها و مدیریت درست منابع آبی سال‌های سال ادامه‌دار باشد.
تغییر الگوی کشت، کاهش و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده اصولی از ذخایر آب‌های زیرزمینی، مشارکت مردم همچنان از مهم‌ترین اقدامات برای تداوم بهبود شرایط نسبی دریاچه ارومیه است.
هر چند دولت‌سیزدهم، مصمم به احیای این تالاب بین‌المللی بود و اقدامات بسیار خوبی هم انجام داد، اما با نیمه تمام ماندن برخی طرح‌ها و برنامه‌ها و پروژه‌ها، دوباره بحران زیست‌محیطی چندین دهه اخیر به این منطقه بازگشت.
این دریاچه هزار‌و۲۲۵ کیلومتر وسعت دارد و حجم آب آن نیز به بیش از ۴ میلیارد‌و۷۲۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.
پس از اجرای عملیات موفق سد و تونل انتقال آب به دریاچه در دولت سیزدهم و جاری‌شدن آب به‌سوی دریاچه ارومیه، به همراه عملیات رهاسازی آب سد‌های حوضه و آبگیری نکردن انهار زراعی در فصل غیرکشت، بخش قابل‌توجهی از پیکره دریاچه ارومیه از خشکی خارج و پر آب شد. با این حال سال آبی گذشته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با کم‌بارشی آغاز شد و بارش‌ها چندان قابل‌توجه نبود. این موضوع سبب شد، برنامه منابع و مصارف و تأمین نیاز زیست‌محیطی دریاچه ارومیه تحت شرایط بارش بدبینانه تنظیم شود.
با سپری‌شدن پاییز و شروع زمستان به‌خصوص در بهمن سال ۱۴۰۲، بارش‌های مناسبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به وقوع پیوست و این مهم موجب شد، تا پایان فروردین ۱۴۰۳ به‌اندازه کل بارش سال آبی گذشته، این حوضه از رحمت خداوند منتفع شود.
مشکل اصلی احیای دریاچه ارومیه در نوع مدیریت منابع آبی آن است. در حال حاضر ۵۷درصد منابع آبی آذربایجان غربی برای سه محصول سیب، یونجه و چغندر مورد استفاده قرار می‌گیرد که نشان دهنده نبود مدیریت منابع آبی در مصارف کشاورزی است و این رویه‌ها باید به سرعت تغییر یابد.
به خاطر خشکسالی پیاپی کشور، آذربایجان شرقی شدیدترین خشکسالی را در این چهارسال گذراند که باعث خشکی سد‌ها و پایین آمدن ظرفیت سد‌ها و خشک شدن قنات و چاه‌ها شده بود و در سال ۱۴۰۲ در ۱۴شهر تنش آبی به وجود آمد که عملاً رو به بحران بود.
حالا دریاچه ارومیه و احیای آن به یک عزم ملی نیاز دارد تا نگذاریم زیباترین تالاب عظیم ایران از روی نقشه محو شود.
