جوان آنلاین: چهار کشته، شش زخمی و برجای ماندن خسارت هزاران میلیارد تومانی بازار شادآباد حادثه‌ای بود که جرقه آن با یک بی‌احتیاطی زده شد. محمدرضا زمانی علویجه، قاضی سابق دادسرای امور جنایی تهران و کارشناس قضایی بی‌توجهی به اصول ایمنی را مهم‌ترین دلیل بروز این حوادث می‌داند و تأکید دارد که شکل‌گیری این پرونده‌ها منجر به شکل‌گیری دعاوی زیادی می‌شود.
ساعت ۱۴ روز شنبه ۲۱ مهرماه مرد جوشکار داخل یکی از مغازه‌های بازار شادآباد مشغول جوشکاری بود که یکی از جرقه‌ها روی تینر‌های ریخته شده کف مغازه افتاد و آتش گرفت. مغازه و مغازه‌های اطراف مملو از مواد آتش‌زایی مثل چسب و تینر بود، برای همین آتش به سرعت زبانه کشید و به ۱۲۰ مغازه دیگر هم سرایت کرد. با تلاش تیم‌های آتش‌نشان، حریق به سختی مهار شد و آنچه بر جای ماند چهار کشته، شش زخمی و خسارت‌های کلان مالی است که جبران آن ممکن نیست. روشن است مغازه‌های بازار مملو از کالا، اوراق و اسنادی است که از دست رفتن هر کدام از آنها برای صاحبانش یا اجاره‌نشینانش خسارت‌های بسیاری به همراه دارد. تا این جای کار و در وضعیت دشوار اقتصادی، کسبه‌های بسیاری کارشان را از دست داده‌اند، اسناد و مدارکشان از جمله چک‌ها، سفته‌ها، قرارداد‌ها و دفاتر ثبت از بین رفته و تعهداتشان بین زمین و آسمان معلق مانده‌است فقط به خاطر اینکه یک نفر با یک بی‌احتیاطی آتشی برافروخته است که جبران آن ممکن نیست.
بی‌حسی نسبت به رعایت اصول ایمنی
بی‌توجهی به اصول ایمنی، یکی از معضلات فراگیر کسب و کار خصوصاً در محیط‌های بازار است و تا زمانی که حادثه‌ای رخ ندهد، کسی به آن توجه نمی‌کند. عمده‌ترین معضل در این‌باره متوجه ساختمان‌هایی است که بدون در نظر گرفتن اصول ایمنی در حال فعالیت هستند و فعالان این بازار‌ها با اینکه درآمد خوبی کسب می‌کنند، اما به راحتی زیربار نوسازی آن نمی‌روند با این حال ادامه فعالیت این کسب و کار‌ها نشان می‌دهد زور قانون هم به آنها نمی‌رسد، مثل حادثه‌ای که ۳۰ اردیبهشت ماه سال گذشته در انبار بزرگ لوازم یدکی موتور‌سیکلت در میدان رازی اتفاق افتاد یا حادثه‌ای که ۱۶ خرداد ماه سال گذشته در انبار چسب محدوده چهارراه گلوبندک رقم خورد و حوادث مشابه که مدام در حال بروز است و عمده‌ترین دلایل آن با یک بی‌احتیاطی رقم می‌خورد. آتش‌نشانی هم بعد از وقوع این حوادث اعلام می‌کند که پیشتر به این واحد‌های کسب و کار نسبت به عدم رعایت اصول ایمنی هشدار داده شده بود، با این حال روشن است ارسال یک برگه هشدار بدون ضمانت اجرایی نمی‌تواند به عنوان ابزار بازدارنده‌ای که منافع آن متوجه صاحبان کسب و کار است عمل کند، بنابراین اگر صاحبان کسب و کار حقیقتاً خودشان را جای مالباختگان این حوادث قرار دهند برای رفع آسیب‌هایی که به آن خو کرده‌اند، پیش‌قدم می‌شوند.
نگاه کارشناس
با وقوع حوادث آتش‌سوزی، آتش‌نشانان برای مهار آتش وارد عمل می‌شوند و بعد از مهار آتش، بررسی‌ها برای چرایی وقوع حادثه و جبران خسارت‌ها به جریان می‌افتد. محمدرضا زمانی‌علویجه، قاضی سابق جنایی و کارشناس قضایی درباره روند رسیدگی به پرونده آتش‌سوزی مهیب شادآباد به «جوان» می‌گوید: «علت وقوع حادثه از طرف کارشناسان آتش‌نشانی یا به تشخیص بازپرس پرونده به جز کارشناس آتش‌نشانی، از طرف کارشناسان سایر رشته‌های فنی بررسی می‌شود و دلایلی از جمله علت ایجاد حریق، دلایل گسترش آتش‌سوزی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. البته کارشناسان در این‌باره می‌توانند اتفاق‌نظر داشته‌باشند و در صورتی که اتفاق‌نظر وجود نداشته‌باشد، نظر اکثریت مورد توجه قرار می‌گیرد. در مرحله بعد هم براساس نظر کارشناسان مقصر یا مقصران تشخیص داده می‌شوند، با این حال بازپرس می‌تواند در این‌باره اعمال‌نظر کند و نظر کارشناس یا کارشناسان را بپذیرد یا در آن دخل و تصرف کند و زمانی که به تشخیص خودش، مقصر یا مقصران مشخص شدند، قرار‌های قانونی صادر می‌شود. در ادامه پرونده بعد از کامل‌شدن تحقیقات و ثبت شکایت اولیای‌دم و درخواست مجروحان و مصدومان و کامل‌شدن طول درمان مصدومان به دادگاه ارسال می‌شود.»
رویه دادگاه
این وکیل دادگستری درباره رویه دادگاه هم می‌گوید: «دادگاه بعد از رسیدگی به پرونده مقصر یا مقصران را به پرداخت دیه به اولیای‌دم و مجروحان صادر می‌کند. صاحبان مغاز‌هایی هم که کسی داخل آن فوت یا مجروح شده‌است می‌توانند از دادگاه درخواست پرداخت خسارت را مطرح کنند، اما صاحبان مغازه‌هایی که کسی داخل آن مجروح یا مصدوم نشده‌باشد باید به دادگاه‌های حقوقی مراجعه کنند و علیه مقصران طرح دعوا و خسارت خود را مطالبه کنند.»
پوشش بیمه‌ای
قاضی سابق دادسرای امور جنایی درباره پرداخت خسارت ناشی از بیمه هم می‌گوید: «اگر مغازه‌ها بیمه آتش‌سوزی باشند به فراخور بیمه، کارشناسی می‌شود و بعد از برآورد، خسارت وارد شده به ملک، یا اجناس داخل مغازه به آنها پرداخت می‌شود، اما باید در نظر داشت که بیمه بعداً خسارت پرداخت‌شده را از مقصران مطالبه می‌کند. بیمه در این‌باره به کسی که به او پول داده‌است، خسارت می‌پردازد، بنابراین کسی که خسارت وارد می‌کند باید پاسخگو هم باشد.
اگر هم بیمه نباشند، مقصران باید خسارت‌های وارد شده را پرداخت کنند، بنابراین مقصران در هر دو صورت باید جبران خسارت کنند.»
روشن است جبران خسارت‌های برجای مانده بازار شادآباد در توان مقصر یا مقصران حادثه نیست، با این حال قانون آنها را ملزم به جبران خسارت می‌داند. این وکیل دادگستری در این‌باره توضیح می‌دهد: «این افراد ناگزیر به پرداخت هستند و اگر نداشته‌باشند، مجبور هستند اقساط پرداخت کنند. با این حال در مورد این حادثه دعاوی بسیاری مطرح است، از جمله اینکه بسیاری از اسناد مثل چک، سفته و اوراق دیگر در این آتش‌سوزی از بین رفته‌است که صاحبان آن باید به مراجع قانونی مراجعه و دعاوی خود را مطرح کنند.»
توصیه کارشناس
این کارشناس قضایی درباره راهکار‌های مهم برای پیشگیری از وقوع این حوادث هم می‌گوید: «روشن است که حادثه آتش‌سوزی خصوصاً در مراکز تجاری خسارت مالی و جانی بسیاری به جای می‌گذارد، بنابراین صاحبان کسب و کار تا جایی که ممکن است نباید سهل‌انگاری کنند و مسائل را نادیده بگیرند، چراکه یک جرقه کوچک می‌تواند فاجعه مالی و جانی به بار بیارود. صاحبان کسب و کار تجاری یا مسکونی از جمله هیئت‌های مدیره باید وارد عمل شوند و اماکن تحت مالکیت خود را بیمه کنند که اگر خدای نکرده حادثه پیش آمد، بشود جبران کرد. توصیه به هیئت‌مدیره‌ها و مدیران ساختمان‌های مسکونی و تجاری هم این است که حتماً ساختمان را بیمه کنند و با گرفتن هزینه بیمه از تک‌تک واحدها، کل مجمع را بیمه کنند، چراکه اگر حادثه‌ای روی دهد و بیمه نباشند، خودشان مقصر شناخته می‌شوند و مدیر ساختمان باید جبران خسارت کند.»
