چالش مدیریت فضای مجازی با شکاف دیجیتالی والدین و فرزندان

جوان آنلاین: با گسترش فضای مجازی و وابستگی روزافزون کودکان و نوجوانان به این فضا، چالش‌های جدیدی برای والدین ایجاد شده است. در حالی که فرزندان با سرعتی شگفت‌انگیز در دنیای دیجیتال پیش می‌روند، بسیاری از والدین هنوز از سازوکار‌ها و آسیب‌های این فضا بی‌خبرند. این فاصله دیجیتالی که در سال‌های اخیر عمیق‌تر شده، مدیریت رفتار‌های آنلاین فرزندان را دشوار کرده است. 
دنیای امروز دیگر شباهتی به گذشته ندارد. کودکان و نوجوانان دیگر همان فرزندان دیروز نیستند که اوقات خود را با بازی‌های سنتی و جمع‌های خانوادگی سپری کنند. اکنون زندگی آنها در میان صفحه‌های لمسی، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های آنلاین و اپلیکیشن‌های گوناگون می‌گذرد؛ دنیایی که در آن تنها یک کلیک کافی است به دریایی از اطلاعات دسترسی پیدا و با افرادی از سراسر جهان ارتباط برقرار کنند و بی‌آنکه متوجه باشند، در معرض انواع آسیب‌های پنهان قرار گیرند. این تغییر سبک زندگی، والدین را با چالشی جدی روبه‌رو کرده است؛ چگونه می‌توان فرزندان را در فضای مجازی مدیریت کرد، بی‌آنکه آنها احساس محدودیت یا اجبار کنند؟
امروزه بسیاری از والدین نگران تأثیرات منفی اینترنت و فضای مجازی بر فرزندان‌شان هستند، از اعتیاد به بازی‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا خطراتی مانند کلاهبرداری‌های اینترنتی، سوءاستفاده‌های سایبری، دسترسی به محتوای نامناسب و کاهش مهارت‌های اجتماعی. 
اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، این است که در بیشتر خانواده‌ها، والدین از نظر دانش و مهارت دیجیتالی چندین گام از فرزندان‌شان عقب‌ترند. شکاف دیجیتالی میان نسل‌ها، نظارت والدین را دشوار کرده است، چراکه نوجوانان با تسلط بیشتری در این فضا حرکت می‌کنند، درحالی‌که والدین اغلب با آن بیگانه‌اند. 
رئیس پلیس فتای استان فارس دراین‌باره می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مشکلات در فضای مجازی، اختلاف دیجیتالی میان والدین و فرزندان است. در بیشتر موارد، مهارت و تجربه فرزندان در فضای مجازی از والدین خود بسیار بیشتر است. این مانند آن است که شما بخواهید به فرزند خود آشپزی یاد بدهید، اما خودتان تجربه‌ای در این زمینه نداشته باشید. چگونه می‌توانید او را از خطرات چاقو، آتش یا وسایل آشپزی آگاه کنید، درحالی‌که خودتان مهارتی در این زمینه ندارید!»
این سخن به روشنی نشان می‌دهد اگر والدین قصد دارند فرزندان خود را از تهدیدات فضای مجازی در امان نگه دارند، پیش از هر چیز باید دانش و آگاهی خود را در این حوزه تقویت کنند. نمی‌توان از کودکان و نوجوانان انتظار داشت تنها با هشدار‌های کلی از خطرات فضای مجازی آگاه شوند، بلکه لازم است والدین با شناخت دقیق این فضا، راهکار‌های صحیح را به فرزندان خود آموزش دهند. متأسفانه بسیاری از والدین یا کاملاً بی‌تفاوت از کنار این مسئله عبور می‌کنند یا با محدودیت‌های سختگیرانه و کنترل‌های افراطی، راه را برای یادگیری صحیح فرزندان‌شان می‌بندند، درحالی‌که بهترین راه، نه منع کامل و نه آزادی بی‌حدوحصر، بلکه ایجاد تعادل و همراهی آگاهانه است. 
حال، سؤال اساسی این است که چگونه والدین می‌توانند شکاف دیجیتالی خود را با فرزندان‌شان کاهش دهند و در مدیریت فضای مجازی، نقشی فعال و مؤثر ایفا کنند؟ آیا می‌توان بدون کنترل افراطی، امنیت کودکان و نوجوانان را در این فضا تأمین کرد؟ پاسخ به این پرسش‌ها، مستلزم درک صحیح والدین از ماهیت فضای مجازی و روش‌های مدیریت آن است؛ موضوعی که کارشناسان بر لزوم توجه به آن تأکید دارند و بی‌توجهی به آن می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای نسل آینده به همراه داشته باشد. 
به گفته رئیس پلیس فتای استان فارس، ناآگاهی والدین نسبت به خطرات فضای مجازی، باعث شده است بسیاری از کودکان و نوجوانان بدون هیچ نظارتی در این فضا فعالیت کنند و در معرض تهدیداتی همچون کلاهبرداری‌های اینترنتی، آزار‌های سایبری و اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی قرار بگیرند، به همین دلیل کارشناسان تأکید دارند والدین باید پیش از هر چیز سواد رسانه‌ای خود را تقویت کنند. این موضوع به آنها کمک می‌کند نه‌تنها فرزندان خود را بهتر راهنمایی کنند، بلکه از تأثیرات منفی فضای مجازی بر آنها نیز جلوگیری کنند. 
یکی از اشتباهات رایج والدین، رویکرد‌های افراطی در مدیریت فضای مجازی است. برخی خانواده‌ها با محدودیت‌های بیش از حد، فرزندان را از دسترسی به اینترنت منع می‌کنند، درحالی‌که این رویکرد در بسیاری از موارد نتیجه معکوس دارد. 
سرهنگ سلیمانی در این باره توضیح می‌دهد که نظارت بر فرزندان در فضای مجازی نباید به معنای کنترل بیش از حد یا محدودیت‌های بی‌دلیل باشد. والدین باید با فرزندان خود درباره فرصت‌ها و تهدیدات این فضا گفت‌و‌گو کنند و به جای منع کردن، به آنها شیوه درست استفاده از این ابزار را آموزش دهند. 
در دنیای دیجیتال امروز، والدین نقش کلیدی در محافظت از فرزندان در برابر آسیب‌های فضای مجازی دارند، اما این امر تنها زمانی امکانپذیر است که آنها خود نیز دانش و مهارت کافی را در این زمینه کسب کنند. 
همان‌طور که سرهنگ سلیمانی اشاره می‌کند، والدینی که فاقد سواد دیجیتالی هستند، نمی‌توانند راهنمای مناسبی برای فرزندان خود باشند، بنابراین آگاهی، آموزش و همراهی والدین با فرزندان در فضای مجازی، بهترین راهکار برای کاهش خطرات و تهدیدات این فضا خواهد بود. 
منبع: خبرگزاری شبستان