جوان آنلاین: حفظ امنیت غذایی کشور و استفاده از ظرفیت دیمزارها و آب باران در راستای جهش تولید و رسیدن به خودکفایی همواره مورد تأکید رهبر معظم انقلاب بوده است. در سال ۱۳۹۹ همزمان با نامگذاری سال با عنوان «جهش تولید» طرح موسوم به «جهش تولید در دیمزارها» در مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور تدوین شد. اجرای این طرح برای پنج سال (پاییز ۱۴۰۴) برنامه‌ریزی و به مقام معظم رهبری ارائه شد و ایشان نیز وزارت جهاد کشاورزی را به عنوان مجری و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) را به عنوان پشتیبان مطرح کردند. روز یک‌شنبه رهبر معظم انقلاب اسلامی پس از دریافت گزارشی از عملکرد چهار ساله اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها از سوی وزیر جهاد کشاورزی و رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، از زحمات دست‌اندرکاران اجرای این طرح تقدیر کردند و فرمودند: «بحمدالله طرح به خوبی جواب داده است، بنابراین مقتضی است، ادامه یابد.» با توجه به اجرای موفق این طرح ملی پیش‌بینی می‌شود جهش تولید در دیمزارها برای سال‌های آتی نیز تمدید شود.
دیمزارها در محروم‌ترین و دورافتاده‌ترین و عمدتاً در مناطق غربی و زاگرس‌نشین و بخشی هم در شمال کشور واقع شده‌اند. کمک به افزایش تولید محصولات اساسی از جمله گندم و جو از جمله برنامه‌های پیش‌بینی شده است که تا حدودی در چهار سال گذشته محقق شده است. طی سال۱۳۹۹ که مزین به نام «جهش تولید» بود، فرصت مناسبی برای انتقال بیش از پیش یافته‌های تحقیقاتی به عرصه‌ها به وجود آمد و طرح موسوم به «جهش تولید در دیمزارها» در مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور تدوین شد که مورد استقبال معاونت زراعت و وزیر جهاد کشاورزی قرار گرفت.
اجرای این طرح طی پاییز۱۳۹۹ مورد توافق وزارت جهاد کشاورزی و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) قرار گرفت و به تأیید مقام معظم رهبری رسید. بر اساس این طرح ملی افزایش بهره‌وری تمام محصولات زراعی دیم و همچنین افزایش سطح زیر کشت دیم برخی محصولات نظیر گیاهان علوفه‌ای و دانه‌های روغنی دیم در تمام مناطق دیم‌کاری کشور با توجه به امکانات و شرایط موجود مورد توجه قرار گرفت.
با توجه به محدودیت‌های موجود در منابع آب و خاک، امکان افزایش سطح تولید میسر نیست و لاجرم باید به سمت افزایش تولید در واحد سطح حرکت کنیم. طرح جهش تولید در دیمزارها راهکاری برای استفاده از ظرفیت دیم‌کاری و رسیدن به خودکفایی پایدار در گندم و حتی گیاهان علوفه‌ای است. جهش تولید در دیمزارها ابرطرح وزارت جهادکشاورزی است و افزایش تولید در دیمزارها که ۵۰درصد اراضی زراعی کشور را تشکیل می‌دهد، هدف اصلی این طرح است.
فعالان بخش کشاورزی معتقدند برای تقویت خاک‌های کشور، حداقل پنج سال دیگر طرح جهش تولید در دیمزارها باید تمدید شود.
در حال حاضر با وجود ظرفیت ۵۰درصدی در کشت دیم، سهم آن در تولید کشور کمتر از ۱۰درصد است که یکی از دلایل آن قرار داشتن ایران در کمربندی خشک و نیمه خشک کره زمین است، یعنی توالی خشکسالی‌ها همیشه با کشور بوده است، از این رو باید در سال‌های آتی نیز ادامه داشته باشد.
پیشرفت طرح از ۶۷۰هزار هکتار به 5/2 میلیون هکتار
فرامک عزیزکریمی، مجری طرح جهش تولید در دیمزارها در خصوص این طرح می‌گوید: این طرح مشترک با ستاد اجرایی فرمان امام در سال ۱۳۹۹ ابتدا به تأیید رهبری رسید. به دستور ایشان در سال نخست طرح در ۶۷۰هزار هکتار دیمزار در شش استان کشور به صورت آزمایشی به مرحله اجرا درآمد. سال نخست، سخت‌ترین سال بود. در ۵۰سال گذشته به لحاظ بارندگی کمترین بارش برای کشور ثبت شد. با وجود این، نشان داد در صورتی که اقدامات فنی، دانشی و حمایتی از دیمزارها صورت گیرد، می‌توان به آینده طرح امیدوار بود. بعد از ارائه گزارش سال نخست طرح و رضایت رهبری، این ابرپروژه ملی در دستور کار قرار گرفت. وی می‌افزاید: در سال دوم، استان‌های تحت پوشش به ۱۵استان با ۲میلیون‌و۶۰۰هزار هکتار رسید. این ارقام در سال سوم (۱۴۰۱) به ۲۱ استان با ۴میلیون‌و۲۰۰هزار هکتار رسید. در سال چهارم یعنی سال زراعی ۱۴۰۲- ۱۴۰۳ این طرح در سطح ۵میلیون‌و۲۰۰هزار هکتار در ۲۵ استان اجرا شد. می‌توان مدعی شد مشارکت مردم در این طرح محقق شده است و ۵۰۸هزار بهره‌بردار از ۲۵۵ شهرستان و نزدیک به ۲۳هزار روستا در این پروژه فعالیت مفید دارند.
مشوق‌های پیش‌بینی‌شده
مدیرکل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد کشاورزی به برخی مشوق‌های طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: ارائه تسهیلات ۴درصدی به کشاورزان برای خرید ادوات ویژه کشت دیم مثل کارنده‌ها و سمپاش‌ها و خرید تجهیزات مورد نیاز برداشت علوفه از آن جمله است. وی پوشش بیمه‌ای را از دیگر اقدامات حمایتی طرح جهش تولید در دیمزارها عنوان می‌کند و می‌گوید: یکی از مباحث حمایتی مربوط به توسعه فرهنگ بیمه است. به عنوان مثال دولت در هر هکتار ۵۰ تا ۱۰۰هزار تومان مساعدت کرده است و حق بیمه کشاورزان را می‌پردازد تا مشوقی برای بهره‌برداران در راستای بیمه اراضی کشاورزی باشد.
بهره‌وری طرح ۲۰درصد بالاتر از سایر زمین‌های زراعی
همچنین معاون هماهنگی ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، در گفتگو با واحد مرکزی خبر طرح جهش تولید در دیمزار‌های کشور را دانش‌بنیان می‌خواند و می‌گوید: بهره‌وری با تکیه بر دانش روز در اراضی زیرپوشش این طرح ۲۰درصد از بقیه اراضی دیم کشور بالاتر است. سیدمصطفی سیدهاشمی می‌افزاید: این طرح با سه هدف تأمین امنیت غذایی، جلوگیری از خروج ارز و اشتغال و ماندگاری روستاییان به مرحله اجرا گذاشته شد تا ۶میلیون هکتار از اراضی دیم زیرکشت قرار گیرد. وی به پشتیبانی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) از ۲۲۰هزار کشاورز ساکن در ۱۲هزار روستای کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: دیم‌کاران با پرداخت مبلغ ناچیز، محصول خود را بیمه می‌کنند و ستاد اجرایی نیز یارانه آن را پرداخت می‌کند. سال ۱۴۰۱، ۵۰میلیارد تومان برای بیمه اراضی دیم پرداخت کردیم، اما دیم‌کاران حدود ۴۳۰میلیارد تومان غرامت از بیمه گرفتند، همین موضوع امیدواری در بین کشاورزان ایجاد کرده است تا در روستا ماندگار شوند و از مزیت‌های این طرح استفاده کنند.
«سیدهاشمی» بیمه محصولات در قالب طرح جهش تولید در دیمزارها را از نقاط قوت این طرح می‌خواند و می‌افزاید: کود مورد نیاز برای رفع آفت‌های اراضی تحت پوشش این طرح نیز با قیمت پایین در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. کشت دیم به آموزش‌های خاص نیاز دارد و بر همین اساس کشاورزان با شیوه‌های مختلف آموزش‌های لازم را پشت سر می‌گذارند. مکانیزه کردن کشت دیم از کاشت و داشت تا برداشت محصول با اجرای این طرح در دستور کار قرار گرفته است. وی می‌افزاید: این طرح که مبتنی بر پایه تحقیقات کشاورزی است، در مراحل مختلف اجرا از جمله آموزش کشاورزان، بهره‌وری و اشتغال نیز از دانش روز بهره می‌گیرد و در نهایت هر کشاورز به طور متوسط ۲۴میلیون تومان در سال از این طرح درآمد کسب می‌کند. در زمان حاضر متوسط تولید گندم دیم در کشور هزارو۱۰۰کیلوگرم در هکتار است و این میزان در سال پنجم اجرای طرح جهش تولید به هزارو۴۵۰کیلوگرم در هکتار افزایش می‌یابد. همین طور در هدف‌گذاری و برآورد میزان افزایش تولید در واحد سطح، حداقل‌ها در نظر گرفته شده است و امکان تولید گندم دیم به میزان بیش از هزارو۴۵۰کیلوگرم در هکتار نیز با اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها وجود دارد.
براساس آمار منتشره وزارت جهاد کشاورزی، در طرح «جهش تولید در دیمزارها» برای گندم و نخود فقط افزایش بهره‌وری در نظر گرفته شده است و با اجرای آن سطح زیرکشت فعلی گندم به میزان ۴میلیون‌و۱۰هزار هکتار و نخود به میزان ۵۵۰هزار هکتار افزایش نخواهد یافت. همچنین سطح زیر کشت فعلی جو ۹۵۰هزار هکتار است که در پنجمین سال اجرای طرح از محل اراضی آیش کشور به میزان ۵۰۰هزار هکتار افزایش می‌یابد و متوسط تولید نیز از هزارو۱۰۰کیلوگرم در هکتار در زمان حاضر به هزارو۴۵۰کیلوگرم افزایش خواهد یافت. در مورد دانه‌های روغنی هم افزایش سطح زیرکشت و هم افزایش بهره‌وری در طرح جهش تولید در دیمزارها مورد توجه قرار گرفته است تا جایی که کشت کلزا در اقلیم گرم و گلرنگ در اقلیم معتدل سرد با افزایش سطح روبه‌رو خواهد شد و در سال پنجم اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها به ۹۵۰هزار هکتار خواهد رسید.
قدردانی رهبر معظم انقلاب از اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها
به گزارش روابط عمومی وزارت جهاد کشاورزی، رهبر معظم انقلاب اسلامی پس از دریافت گزارشی از عملکرد چهار ساله اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها از سوی وزیر جهاد کشاورزی و رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، از زحمات دست‌اندرکاران اجرای این طرح تقدیر کردند. اخیراً غلامرضا نوری و سیدپرویز فتاح، وزیر جهاد کشاورزی و رئیس فرمان اجرایی امام (ره) در گزارشی به رهبر معظم انقلاب، نتایج و دستاورد‌های اجرای «طرح جهش تولید در دیمزارها» را ارائه دادند. در این گزارش آمده است: با اجرای طرح در ۲/۵ میلیون هکتار از اراضی دیم کشور، بیش از ۲۲هزار روستا در ۲۵استان کشور تحت پوشش قرار گرفته و زمینه مشارکت ۵۱۰هزار کشاورز فراهم شده است.
هامش رهبر معظم انقلاب بر گزارش وزیر جهاد کشاورزی و رئیس ستاد اجرایی فرمان امام به این شرح است: «بحمدالله طرح به خوبی جواب داده است، بنابراین مقتضی است، ادامه یابد. از زحمات دست‌اندرکاران تشکر کنید.»
