جوان آنلاین: طرح توسعه فیبرنوری منازل و کسب و کار‌ها در روز‌های نخست شروع به کار دولت سیزدهم در کشور کلید خورد و بدل به اصلی‌ترین برنامه تحولی دولت و وزارت ارتباطات در راستای ارتقای سطح خدمات ارتباطی به مردم شد. طی سه سالی که کابینه سیزدهم سکان امور اجرایی کشور را برعهده داشت تلاش‌های زیادی برای اجرا و گسترش فناوری مذکور در سطح کشور شد و نتیجه آن نیز تحقق پوشش ۸ میلیونی در سطح کشور بود، به این معنا که امکان بالقوه برخورداری بیش از ۸ میلیون خانوار و کسب و کار ایرانی از شبکه پرسرعت فیبرنوری فراهم شد و بر اساس مقررات موجود اپراتور‌ها باید در صورت درخواست یک مشترک در مناطق سبز رنگ سایت ایران fttx حداکثر ظرف مدت یک‌ماه، اتصال او را به شبکه پرسرعت فیبرنوری محقق می‌کردند، اما شاید هنوز برای برخی سؤال باشد که چرا توسعه فیبرنوری در کشور شروع شد و علت اینکه گاهی بیان می‌شود توسعه این فناوری برای آینده کشور ضرورت دارد چیست؟
مطالعه تطبیقی بین‌المللی صنعت ارتباطات نخستین ضرورت توسعه فیبرنوری در ایران را برای ما روشن می‌کند. طی بیش از سه سال گذشته نیز بار‌ها از سوی مسئولان مختلف حوزه ارتباطات کشور به خصوص مدیران وقت وزارت ارتباطات در کابینه سیزدهم بیان شد که توسعه فیبرنوری متأسفانه با تأخیری ۱۰ساله در کشور ما شروع شد، چراکه پیش از شروع به کار دولت سیزدهم سیاست‌ها با تمرکز بسیار بیشتری معطوف به توسعه صرف شبکه همراه بود که کار ساده‌تری است و در عین حال بازدهی سریع‌تری هم دارد و امکان بهره‌برداری تبلیغی از آن بیشتر است.
البته درست در زمانی که سیاست‌های دولت ایران توجه بسیار بیشتر به توسعه شبکه همراه در حوالی سال ۲۰۱۳ میلادی بود، برنامه فیبرنوری در سایر نقاط جهان مانند اروپا تدوین و سرعت می‌گرفت به نحوی که ۱۰ سال بعد از آن در سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۲۱۹ میلیون خانوار و کسب و کار اروپایی تحت پوشش فیبرنوری قرار گرفتند و براساس برنامه‌ریزی‌ها این فرایند تا سال ۲۰۲۵ میلادی به سطحی خواهد رسید که امکان بیان وجود پوشش غالب در بیشتر کشور‌های حوزه اتحادیه اروپا وجود دارد.
نکته مهم دیگر که نباید به آن بی‌توجه بود، تغییر نسل تدریجی در اروپاست، در حالی که کاربران ایرانی باید به یکباره از فناوری ADSL به FTTX یا همان فیبرنوری کوچ کنند، اروپایی‌ها فناوری VDSL را نیز تجربه می‌کنند. این تکنولوژی ترکیبی از فیبرنوری و کابل مسی است به این نحو که مسیر ارتباطی از مرکز مخابراتی تا نزدیکی منزل کاربر نهایی به وسیله فیبرنوری توسعه پیدا می‌کند و قسمت انتهایی آن به کمک کابل مسی تکمیل می‌شود که سبب کاهش هزینه برای کاربر نهایی هنگام اتصال به شبکه می‌شود، اما در موارد مختلفی بر تجربه کاربری نهایی مشترک از جمله سرعت دریافتی تأثیر منفی می‌گذارد.
هرچند اینطور نیست که هیچ کاربری در ایران از فناوری VDSL استفاده نکرده باشد، اما منظور از جهش به یکباره از فناوری ADSL به فیبرنوری این است که VDSL هیچ‌گاه به یک تکنولوژی فراگیر در ایران تبدیل نشد، اما همین امروز هم بخشی از مردم مشترک فناوری مذکور هستند، بنابراین باید فیبرنوری را یک فناوری در کلاس جهانی ارزیابی کرد که کشور‌های پیشرفته نیز در حال توسعه آن هستند تا اتصال کاربران به شبکه ارتباطی از طریق کابل نوری
اتفاق بیفتد.
نقاط قوت نسبت به شبکه‌های دیگر
همانطور که می‌دانید، امروزه انواع مختلفی از اتصال به شبکه ارتباطی در جهان وجود دارد که شرکت‌های مخابراتی آن‌ها را توسعه می‌دهند تا مشترکان از طریق راه‌های مختلفی امکان دسترسی به شبکه را پیدا کنند.
اینترنت همراه و اینترنت ماهواره‌ای از جمله مهم‌ترین فناوری‌هایی هستند که نام آن‌ها به عنوان رقیبان فیبرنوری در محافل رسانه‌ای مطرح می‌شود و عنوان می‌کنند برای مثال با فراگیر شدن شبکه ماهواره‌ای چه امکانی برای عرض اندام فیبرنوری باقی می‌ماند، اما باید گفت طرح چنین مسائلی ناشی از فقدان آگاهی یا غرض ورزی است، باید اذعان کرد حتی اگر اینترنت ماهواره‌ای بدل به یک تکنولوژی ارزان قیمت شود، باز هم چالش‌های زیادی پیش‌روی کاربران برای استفاده از آن وجود دارد.
الزام شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت ماهواره‌ای از جمله اسپیس ایکس به ارائه صرف سرویس در سرزمین‌هایی که مجوز فعالیت از سوی دولت مستقر آن کشور را دارند و البته احترام به قوانین حکمرانی سایبری کشور‌ها از جمله همین موضوعاتی است که منجر به کند شدن پیشرفت شبکه ارتباطی ماهواره‌ای در جهان خواهد شد.
نکته دیگر اینکه کشور‌ها برخلاف روز‌های نخست که فناوری اینترنت یا همان شبکه جهانی وب از سوی ارتش امریکا از فناوری صرفاً نظامی به یک تکنولوژی عمومی تغییر وضعیت پیدا کرد، نسبت به چالش‌های عدم امکان حکمرانی سایبری ناآگاه نیستند و هریک تلاش می‌کنند تا حد ممکن امکان رگولاتوری بر شبکه را داشته باشند، همین موضوع هم سبب می‌شود که شاهد تلاش دولت‌های مختلف در سطح جهان برای داشتن منظومه اینترنت ماهواره‌ای مختص به خود باشیم.
البته به رغم همه نکات فوق باید اذعان کرد قوانین سرزمینی و الزامات بین‌المللی تنها مشکل اینترنت ماهواره‌ای نیست و کاربر با موضوعات دیگری هم مواجه خواهد شد؛ از جمله این موارد می‌توان به سرعت پایین‌تر شبکه برای کاربر نهایی در مقایسه با فناوری فیبرنوری اشاره کرد.
هرچند توسعه دهندگان اینترنت ماهواره‌ای عنوان می‌کنند که در آینده نزدیک با سرعت‌های حدود یک گیگابیت بر ثانیه به کاربران خود ارائه می‌کنند، اما چیزی که امروز عملیاتی است از ۳۰۰ مگابیت بر ثانیه تجاوز نمی‌کند و همین سرعت نیز در صورتی محقق می‌شود که شرایط جوی و محیطی مساعد باشد.
قیمت و کیفیت پایین‌تر در خصوص اینترنت همراه نیز صدق می‌کند. شبکه ثابت مبتنی بر فیبرنوری قیمت تمام شده پایین‌تری در قیاس با شبکه همراه برای کاربر نهایی دارد، حتی در کشور ما نیز چنین است، البته این فاصله قیمتی در ایران به اندازه کشور‌های دیگر نیست، در برخی کشور‌ها تعرفه اینترنت همراه ۱۰ برابر یا بیشتر نسبت به شبکه ثابت زمینی گران‌تر است به همین دلیل شاهد هستیم که کاربران از اینترنت همراه به عنوان یک فناوری گرانقیمت اغلب فقط در محیط‌های خارج از محل کار و منزل استفاده می‌کنند و وقتی به منزل یا محل کار می‌رسند ترجیح جدی آن‌ها استفاده از فناوری اینترنت ثابت است.
ضمن اینکه عوامل محیطی مؤثر بر اینترنت همراه بیش از موارد مؤثر بر شبکه ثابت مبتنی بر فیبرنوری است. برای مثال در باره نسل چهارم که فناوری غالب شبکه همراه در کشور ماست، کاربر فقط امکان دسترسی به سرعت‌های چند ده مگابیتی را دارد، در حالی که اگر از شبکه فیبرنوری استفاده کند به راحتی امکان برخورداری از سرعت‌های چند صدمگابیتی را خواهد داشت.
نکته دیگر اشباع ظرفیت شبکه تلفن همراه در نقاط پرجمعیت است. هر دکل ارتباطی ظرفیت محدود و مشخصی دارد، از طرفی نصب دکل مخابراتی تلفن همراه در نقاط مختلف جغرافیایی مستلزم رعایت استاندارد‌های ایمنی خاصی برای تضمین سلامت جمعیت آن ناحیه است، بنابراین برای مثال اگر در یک منطقه ظرفیت دکل‌های موجود پاسخگویی به یکصدهزار تلفن‌همراه باشد و مازاد بر این جمعیت تقاضای استفاده از شبکه را داشته باشند، کیفیت ارتباطات کاهش پیدا می‌کند یا حتی شاید گاهی با اختلال در اتصال روبه‌رو شویم، این در حالی است که اگر رژیم مصرف مردم به سمت فناوری فیبرنوری میل پیدا کرده باشد به طور قطع شاهد چنین مسئله‌ای نخواهیم بود.
به عبارت دیگر توسعه و فراگیر شدن شبکه فیبرنوری، قبل از اجرای هرگونه اقدام توسعه‌ای سبب افزایش کیفیت ارتباطات همراه هم خواهد شد، چراکه هر مقدار کاربران بیشتری به دلیل کیفیت و به صرفه‌تر بودن سرویس مذکور، در محیط بسته مانند منزل و محل کار ترجیح دهند برای اتصال به شبکه از فیبرنوری استفاده کنند به موازات آن شبکه همراه بار ترافیکی کمتری را تجربه خواهد کرد و کسانی که لاجرم باید از آن استفاده کنند، کیفیت بهتری را تجربه خواهند کرد، البته که ارتقای کیفی شبکه همراه با تکنولوژی‌های جدید نیز وابسته به فراگیری فیبرنوری در کشور است که به آن اشاره خواهیم کرد.
صنعت ارتباط کشور برای نیم‌قرن بیمه می‌شود
یک شبهه که گاهی بعد از شروع توسعه فیبرنوری در محافل رسانه‌ای مطرح می‌شود، پرسش درباره علت عدم توسعه فناوری مبتنی بر VDSL و کوچ یکباره به تکنولوژی فیبرنوری است.
باید گفت VDSL نیز امروز به یک فناوری قدیمی در قیاس با فیبرنوری بدل شده است و دیگر کارایی چندین سال قبل را ندارد. آن روزی که کشور‌های دیگر این فناوری را توسعه دادند با نیاز‌های روز جامعه در قیاس با فناوری‌هایی که معرفی شده بود همخوانی داشت، اما امروز که شاهد توسعه تکنولوژی‌هایی نظیر واقعیت مجازی، فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، تولید محتوا‌های بسیار با کیفیت و امثال آن هستیم، دیگر توسعه صرف فناوری مبتنی بر VDSL به عنوان نسل غالب ارتباطات ایران توجیه منطقی و اقتصادی ندارد و حتماً نخواهد توانست منجر به ایجاد امکان ادامه حیات برای اپراتور‌های مخابراتی ارائه دهنده اینترنت ثابت شود، چراکه حتی دستیابی به سرعت ۱۰۰ مگابیت هم در این فناوری برای مشترک در دسترس نیست و قطعاً با سرعتی که اکنون شاهد توسعه خدمات لایه محتوا و سرویس هستیم، در آینده نزدیک مشترکان بسیار زیادی در کشور خواهند بود که امکان رفع نیاز خود با این فناوری را نخواهند داشت.
البته حتی اگر بخواهیم مشترکانی را هم که علاقهای وافر به حفظ عادت خود برای استفاده از اینترنت همراه دارند در نظر بگیریم، باید اذعان کرد حتی پاسخگویی به نیاز‌ها و مطالبات آن‌ها نیز مستلزم توسعه کامل شبکه مبتنی بر فیبرنوری در سراسر کشور است.
علت هم به وضوح مشخص است؛ دکل‌های ارتباطی سیار به اتصال به شبکه مادر مخابراتی باید از اتصال زمینی استفاده کنند، در نسل چهارم که نهایت سرعت آن به زحمت تا چند ده مگابیت می‌رسید، این مهم با استفاده از کابل مسی انجام می‌شد، اما واقعیت این است که اگر بخواهیم در آینده نزدیک شاهد فراگیر شدن نسل پنجم و دیگر نسل‌های آینده ارتباطات سیار به صورت گسترده در کشور باشیم، لاجرم باید اقدامات کافی برای تکمیل شبکه فیبرنوری در ایران را انجام داده باشیم، چراکه شبکه سیاری که برای اتصال به هسته ارتباطی کشور از کابل مسی استفاده کند، امکان ارائه سرعت‌های چند صدمگابیتی را نخواهد داشت، اما اگر این تجهیزات و دکل‌ها به وسیله فیبرنوری به هسته شبکه ارتباطی ایران متصل شوند به راحتی توان ارائه سرعت‌های چند صدمگابیتی نیز برای اپراتور‌ها بر بستر ارتباطات سیار فراهم خواهد شد.
چیزی که ما امروز در صنعت ارتباطات تحت عنوان فناوری FTTH ۵ G از آن یاد می‌کنیم و حتی اپراتور‌های دارای پروانه خدمات ارتباطی یکپارچه نیز برای آینده کسب و کار خود امید زیادی به آن بسته‌اند و هرازگاهی نیز در مواضع رسمی و غیررسمی خود به نگاه مثبتی که نسبت به مسئله دارند اشاره می‌کنند.
پروانه خدمات یکپارچه ارتباطی یکی از اقدامات مؤثر و دارای بازدهی بلندمدت دیگری بود که وزارت ارتباطات در دوره شهید رئیسی آن را کلید زد تا ضمن شکستن انحصاری که خصوصاً در حوزه ارتباطات ثابت برای یکی از شرکت‌های ارتباطی وجود داشت و موجب ایجاد چالش‌هایی برای مشترکان و حتی خود شرکت به دلیل داشتن بازاری بدون رقیب شده بود، کمکی به ارتقای جدی کیفیت خدمات برای کاربر نهایی کرده باشد.
براساس مفاد این پروانه ارتباطی که اکنون ۱۰ شرکت حوزه ارتباطات سیار و ثابت از آن برخوردار هستند، تمام اپراتور‌های دارای پروانه خدمات یکپارچه ارتباطی یا همان UNSP امکان فعالیت در زمینه ارائه همه خدمات ارتباطی اعم از ثابت و سیار را دارند، برای مثال هر شرکت مجری طرح فیبرنوری منازل و کسب و کار‌ها که موفق به عبور از نقطه ایجاد یک میلیون پوشش فیبرنوری شود، امکان ارائه خدمات سیار به مشترکان را پیدا خواهد کرد، همین پروانه هم بود که اپراتور‌های FCP را مجاز کرد تا شبکه مستقل ارتباطی برای خود ایجاد کنند و وابستگی قبلی را به یکی از شرکت‌ها نداشته باشند.
البته اپراتور‌های FCP فارغ از اینکه قصد دارند از امکانات موجود در پروانه خود برای ارائه سیمکارت و خدمات شبکه سیار استفاده کنند به طور قطع می‌توانند از وجود این مجوز قانونی برای رفع چالش‌های خود در برخی مناطق که امکان گسترش شبکه زمینی دشوار است استفاده کافی را ببرند به این معنا که در برخی مناطق صعب‌العبور که توسعه شبکه زمینی ساده نیست، اپراتور می‌تواند دایره‌ای از کاربران خود را به کمک دکل‌های نسل پنجم و تجهیزات اتصال به شبکه که در خانه کاربر مستقر می‌کند به شبکه پر سرعت فیبرنوری متصل کند که دستیابی به سرعت‌های چند صدمگابیتی را به راحتی تضمین می‌کند.
مدیران اپراتور‌های دارای پروانه UNSP نیز تاکنون در برخی موارد به این موضوع اشاره کرده‌اند که علاقه‌مند هستند تا از FTTH ۵ G در برخی مناطق که مشکلاتی سر راه آن‌ها برای توسعه زمینی شبکه است، استفاده کنند که سرویس‌دهی به کاربران نهایی دچار مشکل نشود. یکی از مواقعی که این فناوری می‌تواند به کمک اپراتور‌ها بیاید، مکان‌هایی است که نیاز به حفاری عرضی در طول بزرگراه‌ها یا خیابان‌های پر رفت و آمد دارد.
مسئله دیگری که سبب می‌شود همانطور که پیشتر گفته شد، توسعه فیبرنوری در کشور صنعت ارتباطات ایران را برای پنج دهه آینده بیمه کند، توانایی شبکه فیبرنوری برای پاسخگویی تا سرعت ۱۰ گیگابیت بر ثانیه برای نسل‌های آینده، بدون نیاز به حفاری مجدد و تغییر در آنچه زیر زمین خوابانده می‌شود، است. ویژگی‌های ذاتی شبکه فیبرنوری و کیفیت اجزای شبکه که زیر زمین قرار می‌گیرند، سبب می‌شود تا طی پنج دهه آینده بدون نیاز به حفاری مجدد، مالکان شبکه یا همان کاروران ارتباطی هرگاه لازم باشد این امکان را داشته باشند که صرف تغییر در برخی تجهیزات ابتدایی و پایانی مسیر ارتباطی نسل جدیدی از ارتباطات را به مردم ارائه دهند و ضمن رشد کسب و کار خود، دریچه‌ای جدید از فناوری را به روی کاربران ایرانی اینترنت بازگشایی کنند.
آزمایش‌های اخیر هم که در اروپا درباره مقاومت تجهیزات غیرفعال (پسیو) فیبرنوری در شرایط محیطی واقعی انجام شد و نتایج آن را پایگاه اطلاع‌رسانی فیبرنوری اروپا (fibre- systems) نیز منتشر کرده است به این نکته صحه می‌گذارد که فیبرنوری این امکان را دارد که فناوری مقاوم، قابل استفاده و به‌روزرسانی دست‌کم برای پنج دهه باشد.
همانطور که گفته شد، ارتباطات فیبرنوری، مبتنی بر یک خط ارتباطی زمینی است که تجهیزات فعال (دارای جریان برق) و غیرفعال (بدون جریان برق) را به وسیله کابل‌های نوری به یکدیگر متصل می‌کند. داده‌ها در این شبکه در کابل‌هایی از جنس شیشه ارسال و دریافت می‌شوند و کاربران را قادر به تجربه استفاده لذتبخش از شبکه اینترنت می‌کند. این شبکه در آینده به ویژه برای استفاده‌های علمی، آموزشی، تحقیقاتی و حتی سرگرمی تحولات بزرگی را ایجاد خواهد کرد که کاربران را به عینه با لحظاتی روبه‌رو خواهد کرد که خواهند توانست ابراز کنند که طعم شیرین فناوری را چشیده‌اند.
راه‌حلی از جنس فنی برای معضل مهم سرقت تجهیزات ارتباطی
شاید شما هم در طول سال‌های گذشته بار‌ها اخباری از این دست را شنیده باشید که کابل‌های مسی، کافو‌های ارتباطی و دیگر تجهیزات ارتباطی یک محل به سرقت رفته و سبب شده است ارتباط گروه چند صد نفره از مردم مختل شود. در شهر‌های دور‌تر از مراکز استان‌ها و مراکز جمعیتی که گاهی این قطع ارتباط فاجعه‌های بزرگ‌تر و بعضاً جانی نیز برای مردم محل به دنبال داشته است. قطعاً شنیدن این دست از اخبار شما را نیز متأثر کرده و این پرسش برای شما مطرح بوده که چرا فردی باید برای تطمیع خود دست به سرقت تجهیزات ارتباطی و قطع ارتباط دیگران بزند.
واقعیت این است که ارزش بالای کابل‌های مسی طی سال‌های گذشته همواره یکی از انگیزه‌های جدی سارقان برای تخریب شبکه ارتباطی شهر‌ها و روستا‌ها بوده است. مردم و اپراتور‌های مخابراتی نیز هر دو از مسئله شاکی هستند و کاربران به این دلیل که سرقت‌ها گاهی امکان ارتباط را برای آن‌ها به طور کامل غیرممکن کرده و برخی اوقات سبب اختلال در کیفیت ارتباطات شده است و اپراتور‌های ارتباطی هم به این دلیل که برای هربار جایگزینی کابل‌ها یا تجهیزات سرقت شده باید مبلغ جدیدی را سرمایه‌گذاری می‌کردند.
فارغ از اینکه قوانین کیفری موجود در ایران چه کیفیتی دارند و چرا برای بازداشتن سارقان از تکرار جرم خود در زمینه قطع ارتباط مردم و برخی جرائم دیگر بازدارنده نیست یا اینکه چه زمانی قرار است با لایحه دولت یا طرح مجلس موضوع تشدید نحوه برخورد با کسانی که حتی احتمال دارد با بزه خود زمینه فوت فردی را ایجاد کنند، پیگیری شود، باید گفت توسعه شبکه فیبرنوری یکی از راهکارهای اساسی و البته فنی برای رفع این چالش طولانی مدت و جدی در صنعت ارتباطات کشور است.
دلیل هم ساده است، کابل‌های نوری برخلاف کابل‌های مسی به رغم اینکه ارزش فنی زیادی دارند و طی پنج دهه آینده ضامن ارتباط با کیفیت مردم ایران و سایر نقاط جهان که برخوردار از این فناوری هستند، خواهند بود، اما ارزش اقتصادی چندانی ندارند و سارقان برای مثال با سرقت یک کیلو کابل نوری از منفعت اقتصادی خاص و جدی برخوردار نخواهد شد، همین موضوع به طور قطع منجر می‌شود که شاهد کاهش جدی آمار سرقت و تخریب شبکه ارتباطات مردم باشیم.
تکلیف قانونی در برنامه هفتم توسعه
مسئله دیگری که توسعه و تکمیل شبکه فیبرنوری در کشور را به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل می‌کند، اهداف و تکالیف برنامه‌های هفتم توسعه است که دولت چهاردهم نیز اصرار و تأکید زیادی بر اجرای دقیق و درست آن‌ها دارد.
بر اساس تکلیف قانونی موجود در برنامه هفتم توسعه، پوشش ۲۰ میلیون اشتراک فیبرنوری که تا پایان سال ۱۴۰۴ ایجاد می‌شود، ضرورتاً تا پایان دوره اجرای برنامه باید بدل به ۲۰ میلیون اتصال در سراسر کشور شود.
همین موضوع از جمله دیگر دلایلی است که دولت را ترغیب و مجاب می‌کند برنامه عملیاتی برای ایجاد اتصال ۲۰ میلیونی فیبرنوری در سطح کشور را با جدیت دنبال کند؛ مسئله‌ای که ستار هاشمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در سخنان اخیر خود به آن اشاره کرد. وی در جمع خبرنگاران گفت وزارت متبوعش در دولت چهاردهم تلاش خواهد کرد تا ضمن ارتقای کیفی طرح موضوع ایجاد پوشش و اتصال را به جدیت دنبال کند.
البته بررسی گفته‌ها و مواضع ستار هاشمی و معاونانش نشان می‌دهد آن‌ها قصد دارند تا طی ماه‌های آینده تمرکز خود را روی افزایش نرخ اتصال کاربران به شبکه فیبرنوری بگذارند که باید منتظر ماند تا مشخص شود که چه برنامه‌های عملیاتی برای این کار دارند.
هرچند در سال‌های آینده و بعد از اتمام این کلان پروژه ملی نباید از نقش دولت سیزدهم نیز به سادگی گذشت که ظرفیت‌های قانونی برای اجرای طرح را فراهم و اقدامات لازم برای همسو شدن بخش‌های مختلف اداری کشور با این پروژه ملی را تا حد توان و جایی که زمان اجازه داد دنبال کرد.
به هرصورت باید تأکید کرد استمرار حیات اپراتور‌های ثابت، باقی‌ماندن در عرصه رقابت با تأمین کنندگان اینترنت خارج از مرز‌های ایران و فراهم آوردن امکان استفاده کاربران ایرانی از جدیدترین فناوری‌های روز همچنین ارتقای کارآمد شبکه سیار همگی از جمله مواردی هستند که گام برداشتن به سوی تکمیل این کلان پروژه ملی را به ضرورتی انکارناشدنی تبدیل می‌کنند.
