جوان آنلاین: دکتر ع. درویش، پژوهشگر الهیات کاربردی نوشت:
برخی جملات هستند که سادهاند، کوتاهاند، اما ویرانگرند. داشتم وبگردی میکردم این جمله پیش رویم سبز شد: «دقت کنید آنچه به خاطرش زندگی میکنید ارزش آن را داشته باشد که به خاطرش بمیرید!» اگر اشتباه نکنم این جمله متعلق به یک متخصص برجسته و پژوهشگر ادیان شرقی است که به خاطر تسلطش بر زبانهایی، چون پارسی، یونانی، لاتین، اوستایی و پهلوی در عین حال افسر سازمانهای اطلاعاتی بریتانیا نیز بود. کاری به گوینده نداریم. محتوا خود به تنهایی سهمگین است!
یک سؤال اعصاب خردکن به ذهنم خطور کرد: من و امثال من چه چیزی در زندگی داریم که این ویژگی را داشته باشد؟ چیزی که برای آن داریم زندگیمان را میگذاریم و ارزش آن را هم داشته باشد که برایش بمیریم؟ به خودم و اطرافیانم نگاه میکنم. زندگیمان را صرف چه چیزهایی میکنم و میکنیم؟ یکی زندگیاش را صرف نوهاش میکند و همیشه نگران این است که روزی نوهاش از او مستقل شود و برود. دیگری بخش مهمی از زندگیاش را صرف باغ کوچکش کرده و همیشه نگران تغییرات جوی است. دیگری میخواهد روزی مدیرکل شود و همیشه نگران تغییر دولتهاست. دیگری میخواهد ماشین رؤیاهایش را بخرد و همیشه نگران افزایش قیمتهاست. دیگری انرژیاش را بر این متمرکز کرده که استاد دانشگاه شود؛ در ایتالیا و هر بار که با او صحبت میکنم دغدغه این را دارد که مقالاتش آیا اکسپت شدهاند (پذیرش گرفتهاند)؟ دیگری الان ۱۰ سال است که روی توسعه کسب و کارش وقت گذاشته است. چند بار تا مرز ورشکستگی پیش رفته و اکنون تازه بعد از مدتها به نقطه سربهسر رسیده و کسب و کارش جان گرفته است.
سؤال رهایم نمیکند. آیا این چیزهایی که ما آدمها بدان مشغولیم و زندگیمان را پای آن گذاشتهایم ارزش آن را هم دارد که برایش بمیریم؟ منصفانه اگر بخواهم پاسخ بگویم جوابم برای تمام مثالهایی که زدم منفی است. نمیخواهم الان مسئله را ساده کنم و لیستی از چیزهایی را که بتوان به این سؤال پاسخ داد بیاورم. میخواهم بگویم که انگار جواب این سؤال به سادگی روی کاغذ نمیآید.
هوشنگ ابتهاج شاعر معاصری که همین چند وقت پیش آسمانی شد، شعری دارد که همین مسئله را طرح میکند، اما جوابش را نمیدهد، او میگوید: «زندگی زیباستای زیباپسند | زندهاندیشان به زیبایی رسند.» بعد در ادامه میگوید: «آن قدر زیباست این بیبازگشت | کز برایش میتوان از جان گذشت.» او نمیگوید که درون زندگی چیست که برایش میتوان از جان گذشت! کسانی که بتوانند به این سؤال پاسخ دهند معنای زندگی خود را یافتهاند. شما را با این سؤال ویرانگر تنها میگذارم. هر کسی باید جداگانه برای این سؤال جواب پیدا کند.