جوان آنلاین: تالاب‌ها همواره پناهگاه هزاران گونه جانوری به ویژه پرندگان آبزی و کنار آبزی بوده‌اند و علاوه بر این نقش بسیار مهمی در تلطیف هوای منطقه‌ای دارند. این زیست‌بوم‌ها منابع آبی زیرزمینی را حفظ، تغییرات اقلیمی را کنترل و کربن را جذب می‌کنند. در کنار تمام این خصوصیات یک کار ویژه هم دارند و آن هم اینکه موجب زیبایی و طراوت طبیعت می‌شوند، اما با تمام این تفاسیر مدت‌هاست تالاب‌ها با مشکل کم آبی مواجه هستند؛ حق‌آبه محیط‌زیستی به آن‌ها نمی‌رسد در نتیجه یکی‌یکی از طبیعت حذف و به بستری خشک با منشأ گرد و غبار تبدیل می‌شوند. امروز از ۱۵۴ تالاب ایران حال بسیاری از آن‌ها خراب است و تعدادی از این حوزه‌های آبریز وضعیت بحرانی دارند.
هر وقت که از تالاب‌ها نامی به میان می‌آید از آن‌ها به عنوان یکی از اکوسیستم‌های ارزشی نام برده می‌شود که نقش حیاتی بر تنوع اقلیم، حفظ تعادل زیست‌بومی هر منطقه و پالایش و جذب آلاینده‌ها دارند. با این حال، طی دهه‌های گذشته بر اثر تغییرات اقلیمی و سوءمدیریت منابع آب و خاک این حوضه‌های آبی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و پیامد‌های زیست محیطی فراوانی به وجود آمده که از بین رفتن و خشک‌شدن تالاب‌ها بخشی از آنهاست.
البته این وضعیت فقط مختص تالاب‌های ایران نیست، بلکه تالاب‌های زیادی در دنیا با همین مشکل مواجهند.
بر اساس آمار‌ها در ایران ۱۵۴ تالاب وجود دارد که ۸۴تالاب بین‌المللی و ۳۴ تالاب هم عضو کنوانسیون رامسر هستند.
لب‌های تشنه تالاب‌های فارس
۱۳تالاب در سطح استان فارس وجود دارد که از میان آن‌ها پنج تالاب با نام‌های طشت، کمجان، بختگان، پریشان و ارژن عضو کنوانسیون بین‌المللی رامسر می‌باشند. خشکسالی‌ها به این پنج تالاب بزرگ و بین‌المللی فارس رحم نکرده و حال و روز آن‌ها به وخامت کشیده شده است.
خشکی‌های طبیعی که حاصل کاهش بارش‌ها هستند از یک طرف و از سوی دیگر حفر بی‌شمار چاه‌های مجاز و غیرمجاز و برداشت بی‌حساب آب از سفره‌های زیرزمینی شرایطی را به وجود آورده که دیگر نمی‌توان به ادامه حیات تالاب‌ها امید داشت.
آنطور که مسئولان اداره محیط‌زیست استان فارس عنوان کرده‌اند، در فهرست پیوست آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها، مصوب هیئت‌وزیران در سال ۱۴۰۰ برای استان فارس ۱۴تالاب ذکر شده که مساحتی حدود ۲۰۹ هزار هکتار را شامل می‌شود.
از این تعداد، شش تالاب در حال حاضر به طور کامل آب ندارند. دو تالاب از این شش تالاب بدون آب، یعنی «پریشان» و «کافتر» که روزگاری از تالاب‌های آب شیرین و منشأ حیات و رونق منطقه بودند، به‌شدت خشک شده‌اند؛ به گونه‌ای که در شرایط موجود و با مدیریت‌های سرزمینی فعلی نمی‌توان به احیا و حیات دوباره آن‌ها امید داشت.
امین جهانسری کارشناس محیط‌زیست با اشاره به وضعیت تالاب‌ها به «جوان» می‌گوید: «اگر تالاب‌ها از بین بروند، حیات بسیاری از موجودات و جانوران و گیاهان را هم به سقوط می‌کشند و در اصل، مرگ این زیست‌بوم‌ها، مرگ یک سرزمین و رخت‌بستن حیات از آن است. مدتی است فعالان محیط‌زیست به تکاپو افتاده‌اند تا در اندک رمق و جانی که در برخی تالاب‌ها باقی مانده، بدمند و مانع از مرگ و نابودی همیشگی آن‌ها شوند، اما انگار برای این فعالیت‌های دلسوزانه هم کمی دیر شده است، حتی اگر بتوان با پرکردن چاه‌های غیرمجاز تا حدی به تغذیه تالاب‌ها کمک کرد، با چاه‌های پروانه‌دار که بیش از حد مجاز آب برداشت کرده و شیره جان زمین را می‌مکند، چه باید کرد؟»
وی ادامه می‌دهد: «هامون در سیستان و بلوچستان، هورالعظیم در خوزستان و بختگان و پریشان در فارس با مشکل مواجه هستند. در اصفهان گاوخونی با خشکسالی مواجه و در آذربایجان ماجرای دریای ارومیه مطرح شده است. حتی در نوار ساحلی دریای خزر که جای پر بارشی است و انتظار داریم حال تالاب‌ها بهتر باشد، اوضاع خوب نیست.»
ورود رسوبات به تالاب‌ها
در حال حاضر تالاب‌ها از چند مسئله رنج می‌برند که مهم‌ترین آن محدودیت منابع آب و عدم تخصیص حق‌آبه‌هایشان است که بیشتر تالاب‌ها با آن دسته و پنجه نرم می‌کنند. مشکل بزرگ دیگر ورود مواد آلاینده و ورود زیاد رسوبات به تالاب‌هاست. به عنوان مثال در انزلی این مشکل به وضوح به چشم می‌خورد. شکل توسعه نامتوازن هم می‌تواند تالاب‌ها را دچار مشکل کند؛ مثل هورالعظیم.
درد دیگر تالاب‌ها ورود گونه‌های مهاجم و غیربومی به آنهاست که مشکلات زیادی برای این پهنه‌های آبی ایجاد می‌کند.
تغییر کاربری‌ها که اتفاق می‌افتد، تضاد یا تنشی که بین بهره‌بردار، مردم و تالاب به وجود می‌آید، باعث تغییر کاربری و تصرف اراضی تالاب می‌شود، به خصوص وقتی تالاب خشک می‌شود این خطر و ریسک بالاتر می‌رود.
ناگفته نماند به رغم اینکه دولت برنامه‌هایی در دست انجام دارد و به دنبال بهبود شرایط است، ولی سرعت بهبود شرایط مطلوب نیست و همین مسئله حال تالاب‌ها را هر روز خراب‌تر می‌کند.
