چند ماهی است بحث پلمب برخی عطاری‌ها به‌دلیل فروش اقلام ممنوعه در رسانه‌ها و فضای مجازی سروصدای زیادی به پا کرده‌است. گویا برخی عطاری‌ها به محلی امن برای داد و ستد مواد مخدر تبدیل شده‌است. در پی این موضوع با صدیقه طالبی، دکترای طب ایرانی و استاد دانشگاه شهید بهشتی گفتگو کرده‌ایم.
چرا برخی عطاری‌ها تجویز دارو می‌کنند؟
وجود عطاری‌ها در سطح کشور قابل‌توجه است و توجیه کاربردی دارد، اما متأسفانه سودجویی و سوء استفاده برخی افراد باعث می‌شود نام این حرفه لکه دار شود. خیلی از این عطاری‌ها اصلاً صلاحیت تجویز دارو ندارند، اما متأسفانه به صورت کاملاً تجربی نه تحصیلات دانشگاهی اقدام به نوشتن نسخه برای بیمار می‌کنند که در برخی موارد جان فرد را به خطر می‌اندازند.
بازرسی نهاد‌های نظارتی کجاست؟
این طوری نیست که اصلاً نهاد‌های نظارتی ورود نکرده‌باشند وگرنه این تعداد عطاری‌هایی که پلمب شدند نمی‌بایست پلمب می‌شدند. ما به صراحت قوانینی در این‌باره داریم که اجرا می‌شود، اما ضعف‌هایی وجود دارد که باید بیشتر رسیدگی شود.
به نظر شما مشکل اصلی عطاری‌ها چه موضوعی است؟
الان فضاسازی‌هایی که درباره عطاری‌ها انجام شده و حتی منجر به پلمب شده فقط درباره فروش مواد‌مخدر است، اما من به نکته‌ای مهم‌تر از این اشاره می‌کنم و آن تجویز آگاهانه برخی از این عطاری‌ها است. آگاهانه از این بابت که عطار فقط و فقط فروشنده است و نباید در کار دکتر طب سنتی دخالت کند؛ اصلاً صلاحیت تجویز ندارد، اما در حال حاضر کدام عطاری را می‌شناسید که فقط با تجویز دکتر طب سنتی گیاهان دارویی را به بیمار تحویل دهد؟!
شنیده می‌شود بیشتر عطاری‌ها منبع درآمدشان از فروش دارو‌های مکمل است.
صراحتاً در قانون آمده که عطاری‌ها به هیچ وجه ممکن حق فروش دارو ندارند. عطاری‌ها تنها محل عرضه عرقیجات مجاز، روغن‌های مجاز، ادویه و گیاهان خشک می‌باشند و باید از عرضه هر دارو، مکمل و خدماتی خودداری کنند، اما متأسفانه با توجه به تبلیغ گسترده برخی دارو‌ها و استقبال جوانان، در بحث دارو‌های ورزشی و لاغری که بعضاً بسیار گران‌قیمت هم هستند، باعث می‌شود جوانان با مصرف این دارو‌ها که به متامفتامین یا همان شیشه است، معتاد شوند. برای همین به خانواده‌ها هشدار می‌دهم درباره آثار و تبعات مخرب مصرف اینگونه قرص‌ها به فرزندان مشورت دهند. عوامل سودجو همه‌جا در کمین هستند و برای کسب درآمد بیشتر دست به هر کاری می‌زنند.
قدیم‌ها بسیاری از عطاری‌ها به صورت وراثتی نسل به نسل منتقل می‌شد. امروز مجوز‌ها بر چه اساسی صادر می‌شود؟
شاید قبلاً این‌طور بوده‌است، اما امروز صدور مجوز فعالیت عطاری‌ها منوط به گذراندن دوره‌های آموزشی است. افراد متقاضی با ارائه مدارک و بررسی‌های لازم و تأیید صلاحیت می‌توانند فقط مجوز عطاری یا دستیار عطاری را بگیرند. به هر حال باید نحوه ارائه خدمت عطاری‌ها به شکلی باشد که در چارچوب ساختاری دقیق تخلفاتی که در این حوزه رخ می‌دهد تحت نظارت قرار گیرد.
با اوضاع و احوالی که از عطاری‌ها مشاهده می‌شود به نظر نمی‌رسد نظارت دقیقی وجود داشته باشد، چون همه عطاری‌ها به درخواست مشتری دارو تجویز می‌کنند؟
بله قطعاً همین‌طور است. امروز در بسیاری از عطاری‌ها فرد با مدرک عطاری اقدام به تجویز می‌کند؛ یعنی به طور واضح خلاف قانون عمل می‌کند و متأسفانه در بسیاری از شهرستان‌ها حتی یک فرد با دریافت مدرک دستیاری اقدام به افتتاح مغازه عطاری و با مدرک دستیاری اقدام به تجویز دارو می‌کند.
چرا طب سنتی هنوز در ایران جا نیفتاده‌است؟
در وزارت بهداشت به‌رغم اینکه ما معاونت دفتر ایرانی طب بهداشت را داریم، اما، چون هنوز فرهنگ‌سازی صورت نگرفته این اتفاقات رخ می‌دهد. ما در قانون به صراحت داریم که وظایف یک پزشک طب سنتی تا کجاست و باز هم به صراحت در قانون نوشته شده که وظیفه عطار چیست، اما متأسفانه دخالت عطار‌ها در کار پزشکان متخصص آنقدر زیاد شده که کار را برای بازرسی نهاد‌های نظارتی سخت کرده‌است.
منظور از دخالت تا چه حدی است؟ مثلاً بسیاری در عطاری‌ها و مطب‌های غیر‌مجاز طب سنتی اقدام به انداختن زالو یا حجامت می‌کنند.
اگر قانون ملاک باشد خیر، عطاری‌ها نباید این کار را بکنند، اما هیچ‌کدام این را رعایت نمی‌کنند. متأسفانه آن‌ها نمی‌دانند که برخی افراد با زالو یا حجامت شرایط جسمانی بدن‌شان بدتر می‌شود، اما متخصصان طب سنتی با توجه به پژوهش‌هایی که قبلاً انجام داده‌اند می‌دانند که چکار‌هایی برای شخص بیمار باید انجام داد یا نداد.
تفاوت دکتر طب سنتی در چیست؟
همه دکتر‌های طب سنتی ابتدا باید مدرک دکترای داخلی را بگیرند و بعد با توجه به علایق رشته مورد نظر در دوره‌های تخصصی یک رشته را انتخاب می‌کنند و یکی مثل من دکترای تخصصی‌اش را در طب سنتی ادامه می‌دهد. متأسفانه این موضوع برای مردم فرهنگ‌سازی نشده‌است. هنوز خیلی‌ها نمی‌دانند ما پزشک هستیم و برای گرفتن دکترای تخصصی رشته طب سنتی را انتخاب کرده‌ایم و این عدم‌آگاهی به خاطر عدم فرهنگ‌سازی طب سنتی در جامعه است. طب سنتی بسیار رشته فراگیری است، اما مردم فقط آن را با عرقیات و گل گاوزبان می‌شناسند.
می‌توان گفت طب سنتی در ایران احیا شده‌است؟
ما در طب سنتی دستاورد‌های زیادی داشته‌ایم و خیلی از بیماران با مراجعه به کلینیک‌های طب ایرانی، بیماری‌شان برطرف شده‌است و این موضوع در کل دنیا به اثبات رسیده که طب‌های مکمل قوی‌تر و کارآمدتر هستند. ما در طب ایرانی دارو‌های مختلف را مورد پژوهش قرار می‌دهیم و آزمایش می‌کنیم. در واقع بسیاری از گیاهان دارویی برای همه نوع افراد خوب نیست و شاید مضر هم باشد. ما با آزمایشات مختلفی که از قبل روی انسان و حیوانات انجام داده‌ایم، همواره درصدد کمترین اشتباه در تجویز دارو به بیماران هستیم. امروزه حضور پر‌رنگ مردم در کلینیک‌های معتبر و مجوز‌دار و علاقه آن‌ها به استفاده از گیاهان دارویی نوید‌بخش احیای طب سنتی در کشورمان است.
به نظر شما مافیای دارویی در طب سنتی وجود دارد؟
در حال حاضر متأسفانه بسیاری از عطاری‌ها اقدام به فروش دارو‌های ترک اعتیاد، انرژی‌زا و لاغری می‌کنند که این غیر‌قانونی است، پس نتیجه می‌گیریم که مافیا وجود دارد وگرنه این گونه اقلام نباید در عطاری‌ها موجود باشد. اگر صادقانه بخواهم بگویم نظارت در چارچوب طب سنتی در جامعه باید مشخص شود و در حال حاضر نیست.
رشته دکترای طب سنتی در کدام دانشگاه‌ها تدریس می‌شود؟
در چهار دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه شاهد، دانشگاه بهشتی و دانشگاه تهران رشته دکتری طب سنتی برای علاقه‌مندان این رشته تدریس می‌شود.
