جوان آنلاین: فضای سبز شهری، یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی شهروندان است که علاوه بر کاهش آلودگی هوا، نقش مهمی در ایجاد آرامش و افزایش نشاط اجتماعی دارد. با این حال، توسعه و نگهداری این فضا‌ها تنها بر عهده شهرداری نیست، بلکه مشارکت شهروندان در این فرآیند، می‌تواند به بهبود و پایداری فضای سبز شهری کمک کند. مهندس عباس مافی، معاون اسبق خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه ۷ شهرداری تهران، با تأکید بر اهمیت این مشارکت، معتقد است، همراهی شهروندان می‌تواند به توسعه، حفظ و مدیریت بهینه فضای سبز منجر شود، اما در این میان، برخی پیشنهادات شهروندان بیشتر بر اساس سلایق شخصی ارائه می‌شود و ممکن است با شرایط اقلیمی، نیاز‌های شهر و برنامه‌ریزی‌های شهری همخوانی نداشته باشد. گفت‌وگویی با این کارشناس فضای سبز شهرداری پایتخت داشتیم که در متن زیر می‌خوانید.
اثرات کاشت درخت در کاهش آلودگی هوای تهران چیست؟ آیا این برنامه‌ها بر نشاط اجتماعی و روحیه شهروندان تأثیرگذار است؟
درخت نقش بسیار مهمی در تولید اکسیژن، تلطیف هوا و ایجاد آرامش برای شهروندان دارد. رنگ سبز طبیعی آن حس آرامش را به محیط می‌بخشد. علاوه بر این، درخت با جذب دی‌اکسید کربن، آلاینده‌ها و ریزگردها، تأثیر زیادی در کاهش آلودگی محیط‌زیست دارد. اگر بتوانیم شهروندان را در کاشت درخت مشارکت دهیم، می‌توانیم حس نشاط اجتماعی را در جامعه تقویت کنیم. به عنوان مثال، وقتی فردی خودش درختی می‌کارد، نسبت به آن حساسیت بیشتری پیدا می‌کند، رشد آن را پیگیری می‌کند و برای آینده‌اش اهمیت قائل می‌شود. اما اگر شهرداری به‌تنهایی درختی بکارد، ممکن است شهروندان بدون توجه از کنار آن عبور کنند. ایجاد روحیه همدلی و مشارکت بین شهروندان و شهرداری، از طریق سازمان‌ها، انجمن‌های مردم‌نهاد (NGO ها) و دیگر نهاد‌های مرتبط، می‌تواند این فرآیند را مؤثرتر کند. شهروندان می‌توانند در مناسبت‌های مختلف درختکاری کنند و با پلاک‌گذاری روی درخت‌ها، مسئولیت رسیدگی به آنها را بر عهده بگیرند؛ و در صورتی که درختی آسیب ببیند یا خشک شود، امکان جایگزینی آن وجود داشته باشد. این کار باعث می‌شود شهروندان احساس کنند، در سرنوشت شهرشان نقش دارند و سهمی در بهبود محیط زندگی خود ایفا می‌کنند.
میزان سرانه کاشت درخت در تهران چقدر است؟ شهرداری با چه چالش‌هایی دراین باره روبه‌رو بوده و هست؟
با توجه به اینکه شهر تهران در یک محدوده مشخص قرار دارد و فضا‌های خالی در آن یا وجود ندارند یا بسیار کم هستند، نمی‌توان مقدار ثابتی را برای سرانه کاشت درخت تعیین کرد. در بسیاری از موارد، برای کاشت درخت نیاز است فضایی تملک شود یا نهاد‌ها و ارگان‌های دیگر زمین‌هایی را در اختیار شهرداری قرار دهند. این موضوع باعث ایجاد نوسان در میزان فضای کاشت می‌شود، به‌طوری که گاهی این مقدار بسیار زیاد و گاهی بسیار کم است. بنابراین، نمی‌توان عدد دقیقی برای این سرانه در نظر گرفت و میزان کاشت بسته به شرایط و میزان فضا‌های موجود متغیر خواهد بود. یکی از راهکار‌های ممکن، استفاده از زمین‌های بالقوه‌ای است که در اختیار نهاد‌های مختلف، به‌ویژه نهاد‌های دولتی و نظامی، قرار دارند. این نهاد‌ها در حاشیه شهر تهران، زمین‌های وسیع و گسترده‌ای دارند که با همکاری و مشارکت بین شهرداری و آنها، می‌توان فضای سبز جدیدی ایجاد کرد و توسعه داد.
درختان کاشته شده سازگار با آب‌و‌هوای منطقه هستند؟
هرچند گیاهان انتخاب شده اصولاً با شرایط تهران سازگارند، اما نیاز‌های متفاوتی دارند که باید از ابتدا در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ شوند. خوشبختانه در شهرداری تهران، تیم‌های کارشناسی فضای سبز حضور دارند که از تجربه و دانش بالایی برخوردارند. اگر از اطلاعات و تخصص این کارشناسان به درستی استفاده شود، می‌توان انتخاب‌های بهتری داشت که هم زیبایی شهر را حفظ کند و هم از نظر نگهداری و مصرف آب، منطقی و پایدار باشد.
آیا درختان کاشته شده در پارک‌ها و مناطق عمومی با دیگر اهداف شهری مانند توسعه زیرساخت‌ها هماهنگ است؟
کاشت درخت از دو منظر قابل بررسی است: نگاه کوتاه‌مدت و نگاه بلندمدت. گاهی دیدگاه ما فقط کوتاه‌مدت است و گاهی تنها به بلندمدت فکر می‌کنیم، اما اگر نگاه جامع‌تری داشته باشیم، نتایج بهتری به‌دست می‌آوریم. برای مثال، برخی از فضا‌های شهری در آینده تغییر کاربری می‌دهند، مانند توسعه بزرگراه‌ها، عقب‌نشینی‌های شهری، یا پروژه‌های زیرساختی مثل مترو. از آنجایی که محدودیت منابع مالی و اجرایی اجازه نمی‌دهد این پروژه‌ها در یک سال به نتیجه برسند، شهرداری تهران طی سال‌های اخیر اقدام به ایجاد فضا‌های سبز موقت و کم‌هزینه در این زمین‌ها کرده است. در این مدت، درختان و گیاهان رشد می‌کنند، رسیدگی می‌شوند و شهروندان از مزایای آنها مانند زیبایی بصری، تلطیف هوا و تولید اکسیژن بهره‌مند می‌شوند. پس از چند سال، وقتی پروژه‌های شهری به مرحله اجرا می‌رسند، ممکن است نیاز به جابه‌جایی درختان ایجاد شود. در چنین شرایطی، برخی افراد با این جابه‌جایی مخالفت می‌کنند و بر حفظ درختان پافشاری دارند، درحالی که این درختان برای سال‌ها به شهر خدمت کرده‌اند و کارکرد موقتی آنها از ابتدا مشخص بوده است. در مقابل، در برنامه‌های بلندمدت، مانند ایجاد کمربند‌های سبز، بوستان‌ها، میادین و فضا‌های عمومی، درختکاری با دقت و برنامه‌ریزی بیشتری انجام می‌شود.
میزان استقبال شهرداری از پیشنهادات شهروندان برای مکان و انتخاب نوع نهال چگونه است؟ آیا برنامه‌ای برای نگهداری از درختان و آموزش به خانواده‌ها وجود دارد؟
گاهی اوقات شهروندان پیشنهاداتی دارند که بیشتر بر اساس سلایق شخصی‌شان است، مانند انتخاب یک نوع درخت خاص یا تمایل به کاشت درختان میوه در سطح شهر. این پیشنهادات ممکن است به شرایط واقعی شهر و برنامه‌ریزی‌های شهری نخورند. با این حال، گاهی اوقات پیشنهاداتی که شهروندان می‌دهند، از سوی تیم کارشناسی شهرداری پذیرفته و در شرایط مناسب، برای اجرا تأیید می‌شود. شهرداری تهران با استفاده از سامانه ۱۳۷، این امکان را برای شهروندان فراهم کرده که نظرات خود را درباره پروژه‌های مختلف شهری مطرح کنند. این نظرات بررسی شده و در صورتی که قابلیت اجرایی داشته باشند، در دستور کار قرار می‌گیرند. در زمینه آموزش خانواده‌ها درباره فضای سبز، مراکز تحقیقات، آموزش و مشاوره فضای سبز شهرداری که تحت نظارت سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران فعالیت می‌کنند، این وظیفه را دارند؛ و در آخر خانواده‌ها را از برنامه‌های این سازمان برای ترویج فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست از جمله ترویج کاشت درخت و... آشنا کنید.
شهرداری تهران به طرق مختلف سعی دارد فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست و کاشت درخت را در بین شهروندان ترویج دهد. یکی از مهمترین زمان‌هایی که این اطلاع‌رسانی‌ها انجام می‌شود، هفته منابع طبیعی و روز درختکاری است که به ویژه در ۱۵ اسفند ماه برگزار می‌شود. در این ایام، رسانه‌ها و صدا‌و‌سیما نقش مهمی در اطلاع‌رسانی به عموم مردم دارند. همچنین، شهرداری تهران در مناسبت‌های مختلف دیگر مثل روز هوای پاک و سایر مناسبت‌های تقویمی، برنامه‌هایی برای ترویج فرهنگ فضای سبز و درختکاری ترتیب می‌دهد. این برنامه‌ها شامل ارسال کارشناسان به ادارات، نهاد‌ها و مراکز مختلف است که نیاز به اطلاعات یا مشاوره در رابطه با فضای سبز دارند. یکی از راه‌های ارتباطی شهرداری با شهروندان، سامانه ۱۳۷ است که از طریق آن، شهروندان می‌توانند مشکلات و نظرات خود را درباره درختان و فضای سبز اعلام کنند. همچنین، مراجعه حضوری به نواحی و بوستان‌ها و استفاده از خدمات تیم کارشناسی آنها نیز از دیگر روش‌های ارتباطی برای دریافت مشاوره است. علاوه بر این، شهرداری تهران در مناطق مختلف خدمات آموزشی و مشاوره‌ای به شهروندان ارائه می‌دهدکه به شهروندان کمک می‌کند تا در زمینه‌های مختلف فضای سبز، اطلاعات لازم را کسب کنند. همچنین در کانال‌ها و گروه‌های آموزشی عضو شوند تا تبادل اطلاعات و تجربیات صورت گیرد.
