جوان آنلاین: انسان هر بار که به سفر می‌رود، نگاه دیگری برای او ایجاد می‌شود و در یک بازسازی دیگری قرار می‌گیرد و بعد از برگشت از سفر با فراغ بال کارش را شروع می‌کند. اسلام نیز نگاه بسیار عمیقی به سفر دارد و از دیدگاه قرآن و احادیث سفر توأم با آثار معنوی می‌باشد. از دیدگاه قرآن کریم، سفر بهترین فرصت برای مشاهده آثار و احوال گذشتگان و تأمل در زندگی انسان‌هایی است که دیگر در این دنیا نیستند، اما آثار زندگی و تمدن‌ها باقی است.
در آیه ۴۶ سوره مبارکه حج آمده است: «أَفَلَمْ یسِیرُوا فِی‌الأَرْضِ فَتَکونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یعْقِلُونَ بِهَا أَوْ ءَاذَانٌ یسْمَعُونَ بِهَا»؛ آیا آنان در زمین سیر نکردند تا دل‌هایی داشته باشند که حقیقت را با آن درک کنند؛ یا گوش‌های شنوایی که با آن ندای حق را بشنوند؟! در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز آمده است: «سافِروا تَصِحّوا و تَغنَموا»؛ مسافرت کنید تا سالم و تندرست بمانید و بهره‌ها نصیبتان شود. ایشان در جایی دیگر فرموده است: «مسافرت کنید! در سفر اگر نفع مالی عایدتان نشود، دست‌کم از فواید عقلانی و تجربی آن بهره‌مند خواهید شد.»
بدون استثنا با هر بار سفر، انسان با انرژی و شادابی بیشتر به زندگی و کارش می‌پردازد. با همه این تعاریف و محاسن و تأکیدات کتاب آسمانی و احادیث، متأسفانه سفر در بین ایرانیان کمرنگ‌تر از دیگر مردمان در کشور‌های دیگر دیده می‌شود. در حالی که سفر در سبد خانوار بسیاری از کشور‌ها معنای واقعی دارد و حتی بودجه‌ای در نظر گرفته می‌شود تا شهروندان به خصوص سالمندان به سفر بروند و وقتی پیشنهاد می‌شود پولش را بگیرند، قبول نمی‌کنند، اما در ایران در بررسی علل سفر نرفتن بعضی خانواده‌ها، عواملی مانند مشکلات اقتصادی، کمبودوقت و... دیده می‌شود. حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران و رئیس مجمع تشکل‌های ملی گردشگری ایران در گفت‌و‌گویی به این سؤال و دیگر سؤالات «جوان» پیرامون سفر پاسخ داده است.
به نظر شما علت ریزش سفر در بین خانواده‌های ایرانی مشکلات اقتصادی است یا خیر؟
اینکه مشکلات اقتصادی زیاد است قبول. شاید به همین دلیل در دو سال گذشته ضریب سفر‌ها ۵۰ درصد ریزش داشته است، چراکه در این آشفتگی اقتصادی اولویت اول شهروندان خوراک، پوشاک، تحصیل و مسکن است و بعد گزینه سفر، اما لازم است در اینجا به یک نکته اشاره کنم و آنکه طبق تجربه همان اندازه که برای خوراک و پوشاک در سبد خانواده بودجه در نظر گرفته می‌شود، بودجه سفر را هم کنار بگذارید، چراکه تجربه ثابت کرده است سفر موجب شکوفایی اقتصادی و رونق اقتصادی می‌شود، اما خانواده‌ها غافل از این فرصت بهانه اقتصادی می‌آورند و خودشان را از این نعمت الهی محروم می‌کنند. در حالی که می‌توان با مدیریت انتخاب نوع و شیوه سفر حتی با بودجه کم نیز از آن بهره‌مند شد. پس خانواده‌ها نگران نباشند و اگر برای سفر هزینه‌ای کردند چیزی از کاسه زندگی‌شان کم نمی‌شود. حتماً برکاتش بیشتر است و آن هزینه با اجرت و درآمد بیشتر جبران می‌شود. بنده این تجربه را داشته‌ام و خانواده‌ها حتماً به این نکته نگاه ویژه‌ای داشته باشند.
آیا نگاه به سفر تنها جنبه تفریح و سرگرمی دارد یا باید به آن نگاه آموزشی و کسب تجربه هم داشت؟
معتقدم سفر حتماً آموزه روحی، جسمی و شادابی دارد و بعد از آن می‌توان به عنوان یک تفریح چند روز، به سفرنگاه کرد. در روایتی از پیامبر آمده است «اُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّین» دانش بجویید هرچند در چین باشد. این نشان می‌دهد سفر تنها برای استراحت چند روزه نیست حتماً برای کسب علم، دانش و آگاهی است. سفر از گذشته پندآموزی دارد و پیونددهنده نسل‌ها و اقوام با یکدیگر است. می‌طلبد مسئولان بستر را برای شهروندان فراهم و شرایط را برای جذب توریست مهیا کنند تا همه جاذبه‌های داخلی را ببینند و شهروندان نیز در صورت امکان جاذبه‌های خارجی را ببینند، سپس طبق دستور قرآن تجارب آنچه را دیده‌اند به کار ببندند. آموزش و سفر لازم، ملزوم یکدیگرند تا بهره خوب و کافی برده شود.
والدین چگونه کودکان‌شان را با آداب و فرهنگ سفر و گردشگری آشنا کنند؟
پاسخ سؤال قبل در اینجا قابل توجه است. باید به سفر نگاه آموزشی داشت و کودکان را با آموزش صحیح با سفر آشنا کرد. خانواده‌ها خودشان را در شرایطی قرار دهند که مجری سفر بشوند و فرزندان از آن‌ها نحوه سفررفتن و آداب سفر را یاد بگیرند. جامعه امروز ما با گذشته تفاوت کرده است و بچه‌ها با سفر انس بیشتری دارند، چراکه بسیاری از دانش‌آموزان قبل از شروع مدرسه از والدین می‌خواهند که آن‌ها را یک الی دو سفر ببرند تا شاداب و با روحیه وارد مدرسه شوند. این خیلی خوب است که سفر در ذهن آن‌ها نقش بسته است.
کنار همه زیبایی‌ها و دستاورد‌های سفر، اما چالش‌هایی نیز به همراه دارد؛ به چالش‌های سفر در کشورمان اشاره کنید.
به چالش‌های سفر از نگاه ماجراجویی نگاه کنیم. اینکه سفر اساساً چالش و ماجراجویی است، چراکه جذابیت‌های سفر را بیشتر می‌کند. در واقع بعضی از مردم به سفر می‌روند، چون ماجراجو هستند. شاید به همین دلیل است در پارک‌های علمی و فناوری شرایطی فراهم شده است که از ماجراجویی استفاده می‌شود تا لذتبخش باشد، اما در نگاهی دیگر این سال‌ها به دلیل پاره‌ای از مشکلات سفر آنطور که باید و هست معرفی نشده است. در کلام و صحبت‌ها حرف از سفر گفته می‌شود، ولی در واقع اینطور نیست. متأسفانه بسیاری از مسئولان برای رسیدن به جایگاه و سمت وعده‌های زیادی می‌دهند، اما در عمل کاری برای توسعه گردشگری نمی‌شود. هرچند در صحبت‌های قبلی هم اشاره شد به اینکه خانواده‌ها با مدیریت صحیح می‌توانند هزینه‌ها را کاهش دهند تا طی سال یک یا چند سفر داشته باشند، اما در عمل وقتی دغدغه اسکان و معاش باشد کمتر می‌توان برای سفر
برنامه‌ریزی کرد.
به نظر شما گردشگری با محیط‌زیست رابطه‌ای دارد و گردشگران در این زمینه چه مواردی را باید رعایت کنند؟
قطعاً دارد و یک رابطه مستقیم است، یعنی گردشگران نباید به محیط‌زیست آسیب برساند و از طرفی محیط‌زیست به گونه‌ای باشد که به آن رسیدگی شود تا برای گردشگران لذتبخش باشد. این دو وقتی کنار هم قرار می‌گیرند، قابل استفاده است و نباید هیچ‌کدام به یکدیگر آسیب برسانند، چراکه محیط ناسالم با روح گردشگر بازی می‌کند و اگر شرایط خوب باشد، ولی گردشگر بستر خوبی نداشته باشد، لذتی نمی‌برد. برعکس اگر بستر خوب و مناسب باشد، ولی گردشگر به آن بستر آسیب برساند باز هم خسران است. در اصل هر دو کنار هم باید شرایط خوبی
داشته باشند.
در فرآیند گردشگری وقتی گردشگر به مکانی می‌رود آن مکان، محیط میزبان است و اهالی آن جامعه میزبان. در گردشگری احترام به این دو به چه معناست و شامل چه مواردی است؟
در بررسی ورود گردشگران به کشورمان، این نکته حائز اهمیت است که یکی از دلایل استقبال بازدید شهر‌های ایران روحیه باز و برخورد شایسته و مناسب هموطنان ایرانی است و این یکی از شاخصه‌های مثبت ما به حساب می‌آید. وقتی از توریست‌ها درباره برخورد ایرانیان سؤال می‌شود می‌گویند ایرانیان وقتی ما را می‌بینند لبخند توأم با مهربانی دارند، اگر سؤال کنیم و آدرسی بپرسیم حتماً انرژی و وقت کافی می‌گذارند. این از میهمان‌نوازی ایرانیان است و جزو آداب دینی ماست. این نکات از ویژگی‌هایی است که دربرخورد با میزبان چه داخلی و چه خارجی باید رعایت شود. از طرفی گردشگران هم باید به میزبانان احترام کافی و وافی داشته باشند و به محیط پیرامون آن‌ها که محل زندگی و کسب و کارشان است توجه کنند. همه باید رفتارشان همان باشد که در محل زندگی و کسب و کار خودشان رعایت می‌کنند.
