جوان آنلاین: بازگرداندن افغانستانی‌های غیرمجاز به کشورشان یکی از مطالبات مهم از دولت پزشکیان است که باید مجلس و قوه قضائیه برای تحقق آن به دولت کمک کنند، چراکه شرایط میزبانی از آن‌ها به پایان رسیده و باید توان خود را برای خدمت به کشورشان به کار گیرند.
هیچ کشوری را در دنیا نمی‌توان پیدا کرد که مرز‌های خود را روی مهاجرانی که هیچ هویتی ندارند، باز کند و اجازه دهد هر جایی بخواهند ساکن شوند و بدون هیچ محدودیتی از منابع کشور میزبان استفاده کنند، اما کشور ما بدون در نظر گرفتن تهدید‌هایی که امکان دارد این سیل انسانی به همراه داشته باشند، این خطر را پذیرفته است. با این حال در حال حاضر مطالبه عمومی این است که شرایط میزبانی به پایان برسد و آن‌ها کشور را ترک کنند و به سرزمین مادری‌شان بازگردند.
موضع مجلس
بعد از تسلط طالبان بر کشور همسایه، سیل مهاجران افغانستانی به سمت کشور روانه شد و شمار این افراد در کشور به سرعت شدت گرفت و انتقاد‌ها به وضعیت ایجاد شده هم راه به جایی نبرد. در حالی که این افراد باید مثل هر کشور میزبان دیگری در اردوگاه‌ها نگهداری می‌شدند و مورد پایش قرار می‌گرفتند، اما این اتفاق نیفتاد و این افراد که هیچ اوراق هویتی هم نداشتند این امکان را پیدا کردند که در هر جای کشور ساکن شوند. بخش مهمی از نگرانی ایجاد شده بابت ماهیت مأموریتی است که برخی از این افراد در کشور دنبال می‌کنند و ممکن است به تکرار حادثه تروریستی منجر شود که در شاهچراغ یا بارگاه امام هشتم اتفاق افتاد. در حال حاضر هم آمار رسمی از شمار افراد مجاز یا غیرمجاز اعلام نمی‌شود، اما این فراوانی اینقدر زیاد است که در بسیاری از موارد ترکیب جمعیت کشور را به‌هم ریخته، به‌گونه‌ای که ایرانی‌ها در اقلیت قرار گرفته‌اند.
فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجه مجلس روز گذشته اعلام کرد: «مجلس پیگیر این است که قطعاً ساماندهی اتباع بیگانه انجام شود و با وزیر کشور هم صحبت کرده‌ایم که اولین اقدامش همین باشد.»
مالکی در گفتگو با ایلنا تأکید کرد: «بعد از روی کار آمدن طالبان بسیاری از اتباع وارد ایران شدند که نگرانی‌هایی از این بابت برای مردم به وجود آمده، زیرا یکسری عوامل ممکن است با انگیزه‌های دیگری به کشور آمده باشند که قطعاً آن‌ها هم توسط نیروهای امنیتی ما رصد می‌شوند، اما این دغدغه مردم هم دغدغه درستی است و من نگرانی‌ها را در گوشه و کنار کشور درک و تأیید می‌کنم، ولی قطعاً ما به دنبال این هستیم که هرچه سریع‌تر این افراد ساماندهی شوند.»
وی درباره اینکه چندی پیش آماری از جمعیت اتباع، به‌ویژه اتباع افغانستانی در ایران منتشر شد که موجب نگرانی افکار عمومی شد، بیان کرد: «آمار‌ها متفاوت است، هنوز آمار رسمی را هیچ‌کدام از دستگاه‌ها اعلام نکرده‌اند و رسمی‌ترین آمار را هم باید وزارت کشور ارائه دهد، چراکه مرجع قانونی وزارت کشور و اداره کل اتباع است که آن‌ها هم قرار شد وقتی طرح ساماندهی به اتمام رسید در پایان این طرح، یک آمار رسمی بدهند.»
دانش‌آموزان ایرانی در اقلیت
در حال حاضر افغانستانی‌ها بخش مهمی از منابع کشور را مصرف می‌کنند و از سرانه آموزش و درمان هم به صورت رایگان بهره می‌برند. به عنوان مثال مهرماه سال گذشته وزیر وقت آموزش و پرورش اعلام کرد: «۶۰۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی در ایران و در مقاطع مختلف تحصیل می‌کنند که این آمار شامل افراد بدون مجوز هم می‌شود.»
آماری که وزیر پیشین اعلام کرده بود و در حال حاضر هم قطعاً افزایش داشته است با جمعیت برخی کشور‌های همسایه برابری می‌کند و از جمعیت دانش‌آموزی خیلی از این کشور‌ها بیشتر است. با این حال، براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، هزینه تحصیل آن‌ها سالانه بیش از ۳۳۵میلیون دلار برای کشور هزینه دارد، به عبارتی سرانه هزینه هر یک از آن‌ها سالانه ۵۲۷دلار به ازای هر دانش‌آموز می‌شود. نگرانی از افزایش حضور دانش‌آموزان اتباع در مدارس وقتی شدت گرفت که در برخی مراکز آموزشی ایرانی‌ها در اقلیت قرار گرفتند، از جمله اینکه دهم تیرماه امسال، وزیر آموزش‌و‌پرورش در صحن علنی اعلام کرد: «تعداد دانش‌آموز اتباع در برخی شهر‌ها از دانش‌آموزان عادی در یک کلاس بیشتر شده است.»
اشغال ۱۸ هزار کلاس
محمد محمدی، سرپرست دفتر آموزش پیش‌دبستانی و دبستانی وزارت آموزش و پرورش هم ۲۹ خرداد‌ماه سال گذشته اعلام کرده بود: «ما ۱۸ هزار کلاس درس فقط به دانش‌آموزان ابتدایی اتباع افغانستانی اختصاص داده‌ایم. ترکیب جمعیتی دانش‌آموزان افغانستانی در برخی شهر‌های کوچک و روستا‌ها ۷۰ به ۳۰، ۸۰ به ۲۰ و حتی ۹۰ به ۱۰ شده است.» همان زمان اطهر مقیمی، کارشناس شورای عالی آموزش و پرورش درباره آمار این افراد گفت: «طبق آمار، دانش‌آموزان اتباع خارجی ثبت‌نام شده در سامانه سیدا، مجموعاً ۶۱۴ هزار و ۱۹۹ دانش‌آموز دختر و پسر هستند. ۱۴۴ هزار و ۲۲۶ دانش‌آموز مربوط به شهرستان استان تهران هستند که بیشترین تعداد دانش‌آموز اتباع غیرایرانی را دارد. بیشترین ملیت این دانش‌آموزان، افغانستانی است. مجموعاً می‌توان گفت ۳۵ هزار و ۴۷۰ مدرسه در کشور، دانش‌آموزان اتباع غیرایرانی را در خود جای داده‌اند.»
تا کی باید هزینه بدهیم؟
مداخلات غرب در افغانستان در چند دهه گذشته و تلاش روز‌افزون برای ناامن نگه داشتن این سرزمین، تبعات بسیاری را برای کشور ما به همراه داشته است، به‌گونه‌ای که بخش مهمی از هزینه‌های ناآرامی در این کشور متوجه کشور ما می‌شود. روشن است حمایت از گروهک‌های تروریستی، قاچاق موادمخدر و ایجاد ناامنی در شرق کشور با حمایت دولت‌های غرب صورت می‌گیرد، بنابراین بهتر است بخشی از این آسیب‌ها متوجه همان دولت‌های غرب شود و مسیر مهاجران افغانستانی و قاچاق موادمخدر به سمت همان کشور‌ها هموار شود. دولت‌های غرب منابع کشور همسایه را غارت و از آن برای شکوفایی کشورهایشان استفاده می‌کنند و هزینه‌های آن را به کشور ما تحمیل می‌کنند، بنابراین ساختار مدیریتی کشور باید مسیر هزینه‌ها را به سمت غرب هموار کند.
وعده رئیس دولت
نگرانی درباره اتباع افغانستانی دغدغه پزشکیان هم بود. او در جریان انتخابات ریاست جمهوری در شبکه ایکس نوشت: «دولت من ان‌شاءالله سه اقدام همزمان در رابطه با مهاجران افغانستانی را پیش می‌برد: اول، انسداد کامل مرز‌ها و جلوگیری از مهاجرت بیشتر که مسئولیت محوری با وزارت کشور خواهد بود. دوم، ساماندهی مهاجرین موجود. نباید انکار کرد که تعداد زیادی از برادران افغان نقش مؤثری در اقتصاد ایران دارند یا در جنگ تحمیلی فداکاری کرده‌اند، ولی حضور آن‌ها در کشور باید ساماندهی شود و با انضباط باشد. (وظیفه وزارت کشور و وزارت اطلاعات). سوم هم مذاکره با کشور‌های اروپایی برای پذیرش بخشی از مهاجرین (یا حداقل تقبل هزینه‌های حضور آنان در ایران) است. غرب باید مسئولیت آنچه در افغانستان انجام داده و منجر به مهاجرت میلیون‌ها افغانستانی شده است را بپذیرد. دلیلی ندارد که مردم ایران هزینه سیاست‌های غلط دیگران را بپردازند.»
پزشکیان در دوران نمایندگی خود هم از وضعیت موجود شدیداً انتقاد کرده بود. او ۲۴ مهر ماه سال گذشته با تأکید بر ضرورت ساماندهی اتباع غیرمجاز افغانی گفته بود: «در هیچ جای دنیا ورود و خروج افراد بی‌حساب و کتاب نیست. شما به این شکل نمی‌توانید در عراق و آذربایجان یا ارمنستان زندگی کنید، بلکه باید ویزا و اقامت دریافت کنید. حاکمیت وظیفه دارد برای افرادی که به داخل کشور می‌آیند، مجوز صادر کند. چند روز، کجا و به چه صورتی در کشور اقامت دارند، اما در رابطه با افغانی‌ها بسیار بی‌حساب و کتاب رفتار شده است و هما‌نطور نیز افزایش پیدا کرده و کنترلی نیز صورت نگرفته است. به این شدت نباید مرز‌های ما رها باشد و سؤال اینجاست و از کمیسیون امنیت ملی باید پرسید که چرا این موضوع را پیگیری نمی‌کند و اتباعی که ویزای اقامت ندارند، چرا مدت زمان ماندنشان مشخص نیست. ما روبه‌روی کسی نمی‌ایستیم و می‌گوییم همه افراد در تمام دنیا مجوز عبور دارند، آیا ما به راحتی می‌توانیم به آذربایجان یا ارمنستان برویم؟!»
وی در ادامه می‌گوید: «وقتی این افراد وارد کشور شدند، آیا سیستم‌های امنیتی خواب بودند؟! چرا با کسانی که تخلف کردند و وارد شدند، برخورد نشد؟ کسی نمی‌گوید که با افغان‌ها دشمن هستیم، بلکه ما با آن‌ها هم‌زبان و یک مملکت بوده‌ایم. مسئله اصلی داشتن مجوز است که آن‌ها ندارند، اما ساکن می‌شوند و شروع به بنگاهداری و اشتغال می‌کنند.»
وزارت کشور
همه نگاه‌ها در دولت به وزارت کشور دوخته شده است. با این حال آسیب‌هایی که از وضعیت لجام‌گسیخته مهاجران متوجه کشور شده، موضوعی نیست که رفع آن فقط متوجه یک وزارتخانه باشد. اما اسکندر مؤمنی در جریان ارائه برنامه‌های خود به مجلس شورای اسلامی در خصوص مسئله مهاجرین افغان گفت: «از اولویت‌های کاری من پیگیری ارتقای امنیت مرز‌ها و مدیریت و ساماندهی حضور اتباع خارجی در کشور و جلوگیری از ورود غیرقانونی آنان از طریق اجرای تکلیف قانون برنامه هفتم مبتنی بر تشکیل سازمان ملی مهاجرت جهت سازماندهی و نظم‌دهی به این امر مهم و همچنین انسداد مرز‌ها و همکاری‌های دو یا چندجانبه با کشور‌های همسایه است.» وی افزود: «استفاده از اهرم توافق‌های بین‌المللی و مسئول‌سازی نهاد‌ها و دیگر کشور‌های مرتبط را هم در این خصوص باید جدی گرفت.»
با اینکه وزیر کشور اعلام کرده در اجرای برنامه خود مصمم است، اما مجلس و قوه قضائیه باید با در نظر گرفتن مطالبات عمومی و تهدید‌هایی که متوجه کشور است برای پایان دادن به وضع موجود با تمام توان خود کنار دولت قرار گیرد. در حال حاضر پلیس اعلام کرده است، اتباع غیرمجاز را تا پایان سال از کشور اخراج می‌کند که البته آمار درستی در این باره وجود ندارد و اخراج‌شدگان هم فقط شامل افغانستانی‌های مجرد می‌شود. در صورت تحقق این امر، مطالبات عمومی، بازگشت وضعیت کشور به قبل از سیل مهاجرت است.
