۶۱ سند قدیمی با موضوع اربعین در کتابخانه حرم مطهر نگهداری می‌شود؛

قدمت 305ساله اسناد عزاداری اربعین حسینی در مرکز اسناد حرم مطهر رضوی

اسناد تاریخی موجود در آرشیو اداره اسناد آستان قدس رضوی، روایتگر برگزاری مراسم عزاداری اربعین حسینی با قدمت ۳۰5ساله در این آستان مقدس است.

کبری صدریان، کارشناس فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اظهار کرد: ۶۱ سند تاریخی از دوره صفویه تاکنون با موضوعات مرتبط با اربعین حسینی در آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات این سازمان، نگهداری می‌شود.

وی در خصوص قدیمی‌ترین سند تاریخی موجود در این آرشیو با موضوع اربعین گفت: این سند متعلق به سال ۱۱۴۱ قمری و دوره صفویه است.
صدریان بیان کرد: در مجموع، این اسناد مرتبط با موضوعاتی همچون هزینه‌های روشنایی، پرداخت انعام به روضه‌خوانان، اطعام افراد، هزینه‌های پذیرایی از عزاداران و موقوفات خاص برای برگزاری مراسم اربعین در حرم مطهر رضوی است.
وی با اشاره به این که بر طبق اسناد موجود، روز اربعین از سال ۱۳۱۱ شمسی به‌عنوان روز تعطیل رسمی در تقویم کشور ثبت شده است، گفت: همچنین اسناد برجای‌مانده از دوره‌های صفویه، افشاریه و قاجاریه نشان می‌دهد، در برخی از ایام مناسبتی از جمله روز اربعین، تمامی مستغلات و دکاکین تعطیل و مردم به سوگواری می‌پرداختند.
کارشناس فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد آستان قدس رضوی افزود: به‌عنوان نمونه، علاوه بر تعطیلی حمام آغچه، به تعطیلی مکتب‌خانه ایتام اطفال سادات، مدرسه رضویه و همچنین تعطیلی کارگران شرکت سهامی نساجی و خسروی خراسان، به مناسبت روز اربعین در اسناد تاریخی آستان قدس رضوی، اشاره شده است.
وی ادامه داد: سند مرتبط با دعوت جامعه روحانیت از مردم مشهد برای مراسم راهپیمایی در روز اربعین سال ۱۳۵۷، یکی دیگر از اسناد تاریخی این آرشیو مرتبط با موضوع اربعین است.

 نقش وقف و نذر در عزاداری اربعین
 صدریان با بیان این که در بارگاه منور رضوی نیز هر ساله مراسم اربعین باشکوه خاصی برگزار می‌شود که نشان از توجه شیعیان به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) دارد، تصریح کرد: از دیرباز، انجام وقف و نذر برای برگزاری مراسم عزاداری امام حسین (ع) در اربعین مرسوم بوده، به‌طوری‌که بیشتر واقفان یکی از مصارف عواید موقوفات خود را به این امر، اختصاص می‌دادند.
وی ادامه داد: به طور مثال، موقوفه «وزیر نظام» با محوریت روضه‌خوانی در ایام اربعین و دهه آخر صفر، از مهم‌ترین موقوفات اربعین به شمار می‌آید که اسناد تاریخی مرتبط با آن روایتگر پرداخت انعام به روضه‌خوانان و تأمین هزینه قند و چای و اطعام افراد، بوده است، موقوفه «انیس‌الدوله» نیز بیشتر مربوط به مصارف روشنایی و تأمین سوخت شب اربعین بوده است.
 کارشناس فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد آستان قدس رضوی در خصوص نذورات مرتبط با مراسم اربعین نیز گفت: دوستداران سیدالشهدا (ع) در دوره قاجاریه با اهدای شمع برای روشنایی و سوخت حرم مطهر رضوی در ایام اربعین، ارادت خود را به این حضرت نشان می‌دادند.
 وی بیان کرد: همچنین اسناد برجای‌مانده از دوره قاجاریه نشان می‌دهد مراسم عزاداری اربعین بیشتر در رواق توحیدخانه، ایوان طلای صحن عتیق، رواق دارالضیافه و دارالسیاده حرم مطهر برگزار می‌شده و روضه‌خوانی و ذکرگویی مصیبت امام حسین (ع) و وقایع کربلا، از جمله برنامه‌های آن بوده است.
صدریان با اشاره به این که از سوی آستان قدس رضوی به روضه‌خوان‌های این مراسم عزاداری اربعین، انعام پرداخت می‌شده است، افزود: مطبخ خانه سرکار فیض آثار نیز وظیفه پذیرایی از سوگواران را بر عهده داشته که برای اجرای آن از اقلام قند، گلاب، قهوه، زغال و یخ در ایام تابستان، استفاده می‌شده است.