سرویس اقتصادی جوان آنلاین: درحالی‌که رئیس‌جمهور امریکا بر صفر شدن صادرات نفت تأکید دارد، نگرانی‌های کاخ سفید درباره دور زدن تحریم‌ها توسط ایران تشدید شده است.
به گزارش «جوان»، موضع‌گیری‌های سختگیرانه اخیر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده علیه ایران با بهت دولتمردان دنیا روبه‌رو شده است. وی یادآور شد: تولیدکنندگان بزرگ (به ویژه عربستان سعودی) موافقت کرده‌اند تا برای تأمین تقاضای بازار، تولید خود را افزایش دهند، اما پرسش بدبینانه (به ویژه پس از رؤیارویی لفظی واشنگتن و ریاض در تابستان گذشته) اینست که آیا دو کشور دارای اعتماد متقابل و مورد‌نیاز برای اجرای این اقدام هستند یا خیر؟
تابستان گذشته، دونالد ترامپ موضعی شدید در برابر اعضای اوپک در پیش گرفت. وی به صورت عمومی و خصوصی از تولیدکنندگان اوپک خواست تا تولید نفت خود را افزایش دهند. ترامپ و سایر اعضای کاخ سفید اعلام کرده‌اند برای به صفر رساندن میزان صادرات نفت ایران، خریداران طلای سیاه این کشور را تهدید و در ادامه تحریم خواهند کرد. همه فعالان در سازوکار واردات نفت ایران هم با تحریم‌های واشنگتن روبه‌رو خواهند شد.
دونالد ترامپ پس از خروج از برجام راهبرد تحریم را در پیش گرفته و برای عدم افزایش چشمگیر قیمت نفت به دلیل این اقدام، دولت‌های عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان باید نقشی تاریخی ایفا کنند.
رهبران ریاض و سایر اعضای اوپک پس از نشست‌های وین در ژوئن و نوامبر سال گذشته اعلام کردند، بازار در شرایط تعادل قرار دارد. آن‌ها از اعلام آمادگی برای پر کردن کمبود عرضه نفت به ویژه برای دولت‌های چین، ژاپن، هند و ترکیه خبر دادند. آن‌ها اعلام کردند این خریداران باید هزینه‌های اقتصادی تداوم واردات نفت از تهران را پرداخت کنند، اما پس از اعطای معافیت شش ماهه واشنگتن به هشت کشور خریدار نفت ایران، اعضای اوپک و فعالان بازار با بهت‌زدگی و ریخته شدن آب یخ روی خود روبه‌رو شدند.
بدون اقدام عملی برای توقف صادرات نفت ایران و با سرازیر شدن عرضه نفت اعضای اوپک در فاصله ماه نوامبر تا دسامبر سال ۲۰۱۸ میلادی، شاهد کاهش ۳۵درصدی قیمت نفت در بازار‌های جهانی بوده‌ایم. عربستان سعودی پس از توافق اولیه با واشنگتن، تولید خود را افزایش داد، اما با سرخوردگی به دلیل اعلام معافیت‌های تحریمی روبه‌رو شد. آن‌ها نیز به جمع دولت‌هایی پیوسته‌اند که ترامپ را به دلیل رفتار‌های غیر‌قابل پیش‌بینی سرزنش می‌کنند. عده‌ای از کارشناسان معتقدند عربستان همانند یک سال گذشته باید همچنان به‌عنوان دولت پیشرو در دنباله روی از واشنگتن و هموارکننده مسیر تحریم ایران با پذیرش هزینه‌های هنگفت آن، گام بردارد. هر چند شرایط کنونی به چند دلیل با وضعیت تابستان سال گذشته متفاوت است. به هر ترتیب، لغو معافیت‌های تحریمی را باید هدیه‌ای ارزشمند و غیرمنتظره به رهبران ریاض دانست.
شرایط سخت
در شرایط کنونی، عربستان به‌ویژه در مقایسه با ژوئن ۲۰۱۸ میلادی، در موقعیت دشواری قرار دارد. در اواخر سال گذشته میلادی، رهبران اوپک و غیراوپک تصمیم گرفتند تا ۲/۱ میلیون بشکه از تولید روزانه خود بکاهند. این سیاست تاکنون نتایج قابل قبولی برای آن‌ها به همراه داشته است. اعضای این ائتلاف نفتی به سهمیه‌های تولید پایبند بوده‌اند و قیمت نفت به حدود ۷۰ دلار رسیده است. این قیمت به عددی که عربستان سعودی و بسیاری دیگر از صادرکنندگان طلای سیاه برای تعادل بودجه خود نیازمندند، نزدیک است. قیمت کنونی نفت در شرایطی به دست آمده که تولید نفت ایالات متحده با افزایشی بیش از پیش‌بینی‌ها در حال رشد است.
البته با بررسی دقیق شرایط بازار نفت می‌توان دریافت که کاهش قابل‌توجه تولید نفت عربستان در کنار عدم تحقق کاهش تولید نفت روسیه، نیجریه و چند کشور دیگر در ایجاد شرایط کنونی تأثیرگذار بوده است.
براساس آمار ماه مارس سال ۲۰۱۹ میلادی، میزان کاهش تولید نفت عربستان بیش از کاهش برداشت سایر اعضای اوپک بوده است. آن‌ها بسیار زودتر از زمان تعیین شده، کاهش تولید خود را عملی کردند. هر چند آن‌ها در تابستان سال گذشته و پس از فشار‌های ترامپ برای افزایش تولید به تدریج و با اکراه حاضر به افزایش تولید خود شدند.
ریاض تمایل زیادی به افزایش قیمت نفت دارد. رهبران عربستانی برنامه اصلاحات اقتصادی بی‌سابقه‌ای را شروع کرده‌اند که نیازمند بودجه هنگفتی است. همچنین درآمد‌های عرضه سهام شرکت آرامکو با قیمت بالای نفت افزایش خواهد یافت. در شرایط کنونی، دستیابی به بهای نفت ۷۰ دلاری به بهای از دست رفتن سهم بازار ممکن است آینده دولت پادشاهی عربستان را در هاله‌ای از ابهام فرو ببرد.
به خاطر داشته باشید که در دهه ۱۹۸۰ میلادی، شاهد شرایط کم و بیش مشابهی بودیم و رهبران سعودی علاوه بر اینکه بازار جهانی نفت را با چالش روبه‌رو کردند، با مشکلات داخلی مختلفی مواجه شدند.
تصمیم بهت‌برانگیز ترامپ مبنی بر لغو معافیت‌های تحریمی خریداران نفت ایران در زمانی که براساس نظر وی قیمت نفت بالاست، به عربستان سعودی این فرصت را خواهد داد که بدون کاهش قیمت‌ها، سهم بازار همسایه شمالی و مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای خود را تصاحب کند. در مجموع، شیوخ ریاض معامله تجاری شیرینی را آغاز کرده‌اند که علاوه بر منافع اقتصادی، دستاورد‌های ژئوپلتیک به دنبال خواهد داشت.
دومین تفاوت شرایط کنونی با تابستان سال ۲۰۱۸ میلادی را باید به زمانبندی مرتبط دانست. برخلاف ژوئن گذشته که ریاض پس از افزایش بی‌سابقه تولید با پتک معافیت تحریمی واشنگتن برای خریداران طلای سیاه ایران و احساس رودست خوردن روبه‌رو شد، این بار ۱۱ روز پیش از موعد تصمیم‌گیری در مورد فرجام معافیت‌ها، شاهد صدور فرمان ترامپ مبنی بر لغو این موارد هستیم. هم‌اکنون مشت ترامپ برای فعالان بازار نفت باز شده است.
از نگاه سایر کشور‌های دنیا، این مدت زمانی محدود ممکن است بازار انرژی را به چالش بکشد. رهبران واشنگتن و ریاض با کنار گذاشتن راهبرد‌های پیشین، همه مهره‌های بازی را جابه‌جا کرده‌اند. هر چند می‌توان از هم‌اکنون پیش‌بینی کرد با حذف ایران از بازار نفت پیش از افزایش عرضه نفت عربستان، شاهد ایجاد آشوب در بازار نفت خواهیم بود. حرکت بازار نفت به سوی داغ‌ترین تابستان خود آغاز شده است.
نگرانی امریکا
سی‌ان‌ان هم درباره امکان صفر شدن صادرات نفت ایران نوشته است: دولت امریکا توانسته است صادرات نفت ایران را کاهش دهد و در تلاش است با لغو معافیت‌ها سیاست خود برای صفر کردن صادرات نفت ایران را تحقق بخشد، اما مقامات امریکایی نسبت به اقدام کشور‌ها برای دور زدن تحریم‌ها از طریق قاچاق یا استفاده از شرکت‌هایی که با امریکا مراوده نداشته یا مراوده بسیار کمی دارند، نگران هستند.
درگیر بودن کاخ سفید با مناقشات بین‌المللی گوناگون از یکسو و اولویت‌های مختلف سیاست خارجی این کشور در کنار تمرکز شدید ترامپ بر قیمت بنزین می‌تواند در خود امریکا رویکرد کاخ سفید برای صفر کردن صادرات نفت ایران را کمرنگ کند.
