جوان آنلاین: کمتر کشوری را مانند ایران می‌توان یافت که با وجود اعلام بی‌طرفی، آماج لطمات و آسیب‌های ناشی از جنگ جهانی دوم قرار گرفته باشد. اشغال ایران پیامد‌های سیاسی و اقتصادی ناگواری برای کشور داشت که قحطی گسترده در سراسر کشور، یکی از آن‌ها بود. کتاب «اسناد اشغال ایران» مجموعه ارزشمندی از اسناد آرشیو‌های امریکایی درباره تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران در دوران اشغال است. عمده اسناد این مجموعه ۱۰ جلدی مربوط به مکاتبات سفارت امریکا در تهران با وزارت خارجه آن کشور، گزارش‌های اداره خدمات استراتژیک (OSS)، گزارش وابسته‌های نظامی و گزارش‌های مطبوعاتی در بازه زمانی آگوست ۱۹۴۱ تا ژوئن ۱۹۴۵/ مرداد ۱۳۲۰ تا خرداد ۱۳۲۴ است.
بخش زیادی از مطالب جلد اول با عنوان «قحطی و بحران غذایی» درباره کمبود مواد غذایی و قحطی گسترده در ایران و شیوع انواع بیماری‌هاست. گزارش‌های این مجلد بازه زمانی آگوست ۱۹۴۱ تا ژوئن ۱۹۴۵ را دربرمی‌گیرد.
جلد دوم با عنوان «یادداشت‌هایی درباره ایران» مانند چند مجلد دیگر، اوضاع نابسامان اقتصادی، کمبود مواد غذایی، وضعیت نامناسب بهداشتی و مشکلات ناشی از ورود پناهجویان لهستانی و شیوع بیماری‌های مختلف ازجمله تیفوس، تیفوئید و انواع بیماری‌های عفونی را شرح می‌دهد. اسناد این مجلد به طور عمده مربوط به اداره خدمات استراتژیک و نیز گزارش‌های مطبوعاتی درباره اوضاع نابسامان داخلی ناشی از اشغال ایران است. برخی دیگر از گزارش‌های این جلد مربوط به روزنامه فرانسوی زبان ژورنال دو تهران است. اسناد این مجلد دوره زمانی دسامبر ۱۹۴۱ تا سپتامبر ۱۹۴۳/ آذر ۱۳۲۰ تا شهریور ۱۳۲۲ را شامل می‌شود.
در جلد سوم با نام «در مسیر تدارکات جنگ» اسناد مربوط به تحولات داخلی سال‌های ۱۹۴۲- ۱۹۴۱ / ۱۳۲۱ ـ ۱۳۲۰ پوشش داده شده است. بیشتر این اسناد، مکاتبات دریفوس، سفیر امریکا در ایران، با وزارت امور خارجه ایالات متحده است. اسناد این مجلد از کمبود مواد غذایی و نا‌بسامانی‌های ناشی از اشغال ایران از سوی متفقین سخن می‌گوید. در اسناد و گزارش‌های این مجلد به فعالیت‌های میلسپو، رئیس مالیه و شریدان، مستشار امریکایی وزارت خواروبار و نیز فعالیت‌های مرکز تدارکات خاورمیانه اشاره شده است. مرکز تدارکات خاورمیانه یک آژانس انگلیسی ـ امریکایی بود که بر جریان تدارکات غیرنظامی به خاورمیانه در جنگ جهانی دوم کنترل کاملی داشت.
جلد چهارم (مستشاران امریکایی) اسناد اشغال ایران در سال‌های ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۴ م/ دی‌ماه ۱۳۲۱ تا آبان ۱۳۲۳ را دربرمی‌گیرد. عمده اسناد مربوط به مکاتبات دریفوس، سفیر امریکا در تهران با وزارت خارجه ایالات متحده است. گزارش‌ها بیشتر درباره تحولات و مسائل داخلی کشور به‌ویژه مشکل کمبود خواروبار و راهکارهای دولت برای حل این بحران است. در بسیاری از اسناد، به فعالیت‌های وزارت خواروبار و شریدان، مستشار امریکایی این وزارتخانه و نیز میلسپو، رئیس مالیه و فعالیت‌های مرکز تدارکات خاورمیانه اشاره شده است.
جلد پنجم اسناد اشغال ایران، تحولات سیاسی و اقتصادی سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ / ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۳ را در برمی‌گیرد. بیشتر اسناد این جلد مربوط به گزارش‌های دریفوس از سفارت امریکا در تهران و مکاتبه با وزارت خارجه امریکاست. محتوای گزارش‌ها عمدتاً درباره تحولات سیاسی و مشکلات اقتصادی و کمبود‌های ناشی از اشغال ایران است. گزارش‌های کنسولگری امریکا در تبریز و تحولات آذربایجان و حضور نیرو‌های روس در این منطقه نیز از جمله اسناد این مجلد است.
یکی از پیامد‌های اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، حضور گسترده امریکایی‌ها در ایران بود. حضور نیرو‌های امریکایی در ایران در کنار نیرو‌های انگلیسی و روسی، مشکلات بسیاری برای مردم ایران ایجاد کرد. کمبود و قحطی و ناامنی، تنها سوغات جنگی بود که ایران در آن هیچ نقشی نداشت. ایرانی‌ها ابتدا نگاه متفاوتی به امریکایی‌ها داشتند، اما گذشت زمان نشان داد امریکا نیز مانند روس و انگلیس به دنبال منافع اقتصادی و به‌ویژه نفت ایران است. رویکرد خصمانه ایرانی‌ها علیه متفقین، ناکامی مشاوران امریکایی در اجرای اصلاحات، اجرایی شدن توافق وام و اجاره که برای ایران نتایج ملموسی نداشت، تاکتیک‌های تأخیری دولت‌های انگلیس و امریکا در تأمین نیاز‌های ایران، شکست امریکا در مقابله با فشار روس‌ها بر ایران و... ازجمله عواملی بود که در همان سال‌ها باعث ایجاد احساسات ضدامریکایی در ایران شد. جلد ششم این مجموعه با عنوان «امریکایی‌ها در ایران» حضور امریکایی‌ها در ایران در دوره زمانی دسامبر ۱۹۴۲ تا دسامبر ۱۹۴۴ م را پوشش داده است.
