جوان آنلاین: در دنیای امروز صنایع‌دستی هم از نظر ایجاد اشتغال پایدار و هم از جنبه اقتصادی و فرهنگی، مورد توجه بسیاری از کشورهاست. هرچند با شهادت آیت‌الله رئیسی عمر دولت سیزدهم سه ساله شد، اما این دولت در ابعاد مختلف این عرصه اقدامات متنوع و البته متعددی انجام داده است. «جوان» در گفت گو با دکتر مریم جلالی معاون صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به مهم‌ترین اقدامات و دستاورد‌های این عرصه در سه سال اخیر پرداخته است.
از وعده‌های شما در خرداد ۱۴۰۱ که مسئولیت معاونت صنایع‌دستی را پذیرفتید «تبدیل خانه هر ایرانی به یک کارگاه تولیدی برای کمک به اقتصاد هویت‌بنیان» بود. چه اقداماتی در تحقق این وعده انجام داده‌اید؟
اقتصاد و هویت، مانند دو بال برای صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی است که برای تداوم حیات خود نیاز به گردش مالی یا معیشت عزت‌آفرین و برای اثبات وجودی نیاز به اصالت‌های فرهنگی و تاریخی دارد. اقتصاد و هویتی که تمام ابعاد این هنر- صنعت را در بر می‌گیرد و من از آن با نام اقتصاد هویت بنیان نام می‌برم. این موضوع، خلاقیت در تولید را برای هنرمند افزایش می‌دهد و علاوه بر افزایش درآمد برای خانواده موجب ایجاد نشاط و امید آفرینی می‌شود. در این راستا موضوع آموزش که پایه و اساس تولید و اشتغال است مبنای توسعه و فعالیت‌های این رشته در مناطق مرزی و عشایری قرار گرفت، به طوری که در دو سال گذشته ۱۳ هزار نفر در ۶۵۴ روستای مرزی و عشایری تحت آموزش و یادگیری رشته‌های صنایع دستی قرار گرفتند. همچنین یقین داریم اگر خانواده در محور این فعالیت‌ها قرار بگیرد موجب تحکیم آن و پیشگیری از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی خواهد بود. از دیگر فعالیت‌ها می‌توان از پوشش‌های بیمه‌ای- ارائه تسهیلات ویژه – کاهش تعرفه سوخت کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی مطابق تعرفه ۱۴۰۱ – ایجاد ۲۷۱ واحد تولیدی فعال صنایع‌دستی در شهرک‌های صنعتی- ایجاد اشتغال برای ۱۴۷ هزار نفر در این حوزه براساس گزارش سامانه صدور مجوز الکترونیک (۱۴۰۲- ۱۴۰۱) –تدوین سند توسعه صنایع‌دستی کشور از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی – توسعه بستر‌های فروش با برگزاری ۳۲ نمایشگاه سراسری و منطقه‌ای و ایجاد هشت بازارچه دائمی و... نام ببرم.
منظور از «اقتصاد هویت‌بنیان» درآمدآفرینی برای صنایع‌دستی است یا ابعاد دیگری مورد نظر شماست؟
اقتصاد هویت بنیان، بخشی از پیکره اقتصاد سنتی است که متکی بر کسب و کار‌های قبل از شکل‌گیری زندگی ماشینی است و حداقل رهاورد آن می‌تواند شناخت شیوه زندگی نیاکانمان، رسیدن به آرامش درونی و حفظ پیوند‌های سنتی خانواده‌های ایرانی باشد و البته همانطور که بار‌ها گفته‌ام معیشت عزت‌آفرین را هم دنبال می‌کند.
دولت سیزدهم در استفاده از ظرفیت‌ها و پیشران‌های توسعه‌ای در عرصه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی چه اقداماتی انجام داده است؟
مجموعه دولت سیزدهم و به طور مشخص وزیر محترم میراث همواره نگاه ویژه‌ای به این حوزه داشته‌اند و در سلسله رویداد‌هایی که داشته ایم همیشه صنایع دستی را جزو اولویت‌ها و اولین‌های این نشست‌ها قلمداد می‌کردند. نمونه‌اش سلسله گزارش‌های صد منظر بود که با محوریت صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی و در دیدار با دانشجویان و فعالان این حوزه برگزار شد. فعالیت‌ها در دولت سیزدهم فراوان بوده، اما اگر بخواهم به چند مورد اشاره کنم باید بگویم رفع محدودیت پیمان‌سپاری ارزی در صادرات محصولات صنایع‌دستی و نمایشگاهی- نقش آفرینی در برنامه هفتم توسعه در تصویب زیست بوم صنایع‌دستی، ابلاغ و اجرای دستورالعمل اجرایی قانون حمایت از هنرمندان صنایع‌دستی بعد از شش سال مسکوت ماندن، انتقال و استقلال فرآیند ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی و صدور گواهینامه درجه هنری در شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی و میراث داران تمدن، ثبت دو شهر جهانی از طریق شورای جهانی صنایع‌دستی (دزفول و کاشان) و از همه مهم‌تر تدوین سند توسعه صنایع دستی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله این اقدامات بوده است.
مهم‌ترین اقداماتی که در این دولت در حوزه‌های آموزش، ترویج، حفظ و صیانت از صنایع‌دستی اجرایی شده، چه بود؟
یکی از مهم‌ترین اهداف دفتر آموزش و ترویج حفظ، احیای محصولات صنایع دستی است که طی این مدت اقدام به احیای ۴۷ رشته در حال فراموشی صنایع دستی از جمله رشته زره‌بافی و موتابی کرده‌ایم همچنین دو جشنواره صنایع‌دستی فجر در قالب بین‌المللی و با مشارکت بیش از ۱۳ هزار اثر و ۵ هزار هنرمند برگزار شده است.
با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جلسات خوبی برگزار کرده‌ایم که منجر به انعقاد تفاهمنامه‌هایی شده است. در حال حاضر با دانشگاه سوره تهران به عنوان بستر اجرایی برنامه‌های ما تعامل دو سویه و هدفمندی را دنبال می‌کنیم به خصوص در حوزه فعالیت‌های علمی و پژوهشی که نتایج آن را در ماه‌های پیش رو خواهیم دید.
چالش‌های پیش‌روی دولت آینده را در این حوزه در چه عرصه‌هایی می‌دانید؟
از جمله مواردی که می‌توان توجه بیشتری به آن داشت قیمت مواداولیه داخلی است که به دلیل نوسانات اقتصادی شرایط را برای تولیدکنندگان نامساعد کرده است. همچنین عدم توجه به بسته‌بندی حرفه‌ای و فقدان سامانه جامع نظارت و داشبورد مدیریتی و رویکرد صرفاً تزئینی به صنایع‌دستی است که موجب ایجاد چالش خواهد بود، اما از نقاط قوت علاوه بر مواردی که به آن اشاره شد تقویت توجه به صنایع‌دستی بود که خوشبختانه ازسوی آحاد مردم ایران و جهان همچنین سیاستگذاران و مدیران ارشد نظام دیده شد و روز به روز در حال بالندگی و توسعه بیشتر است.
چه اقداماتی در رابطه با بحث مقابله با قاچاق یا فروش نمونه‌های قلابی و بی‌کیفیت چینی که ضربات سنگینی به اعتبار و اقتصاد صنایع دستی کشورمان وارد کرده از سوی دولت سیزدهم و وزارت میراث فرهنگی صورت گرفته است؟
این یک مقوله نظارتی است که از سوی مراکز مرتبط نظارتی کنترل و بررسی می‌شود و خوشبختانه کیفیت تولیدات ایرانی به حدی بالاست که اجناس چینی و وارداتی توان مقابله با آن را ندارند. آگاه‌سازی‌هایی در خصوص شناخت بیشتر مردم از کیفیت محصولات صنایع‌دستی ایرانی صورت گرفته است. ضمن اینکه دستگاه‌های نظارتی مرتبط موظف هستند تمامی آثار وارداتی را در صورت مشاهده یا گزارش مردمی از ویترین‌ها و فروشگاه‌ها جمع‌آوری کنند.
«برندسازی» و هویت‌بخشی در داخل و خارج از کشور یکی از اقدامات مهم برای تقویت عرصه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی محسوب می‌شود، دولت سیزدهم و وزارت میراث چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟
تأمین و کیفیت مواد اولیه محصول در کنار آموزش صحیح و شناخت اصالت‌های فرهنگی صنایع‌دستی زمینه‌ساز ثبت و ظهور برند خواهند بود که همه این‌ها در قالب برگزاری کلاس‌های آموزشی، ارائه تسهیلات لازم و تشویق هنرمندان انجام می‌پذیرد.
در خارج کشور نیز از طریق رایزن‌های فرهنگی کشورمان اقدامات خوبی در قالب ارائه بروشور و فیلم‌های کوتاه آموزشی و برگزاری کارگاه‌های زنده تولیدات صنایع‌دستی در نمایشگاه‌ها انجام شده است. همینطور بسیاری از محدودیت‌هایی که قبلاً فعالان صنایع دستی برای حضور در نمایشگاه‌های خارج از کشور داشتند، برداشته شده است از جمله پیمان‌سپاری ارزی و تسهیلات ویژه برای تأمین ویزا و... که باعث شده هنرمندان این رشته با آسودگی خاطر بیشتری در این نمایشگاه‌ها حضور داشته باشند.
یکی از راهکار‌های مؤثر برای آشنایی مردم و معرفی و تقویت صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی اقوام ایرانی تولید فیلم‌های مستند، تلویزیونی و سینمایی است. در این رابطه چه اقدامی صورت گرفته است؟
در حوزه برنامه‌سازی و تولید محتوا فعالیت‌های خوبی داشته‌ایم. به عنوان مثال دو دوره برگزاری جشنواره چند رسانه‌ای میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی داشته‌ایم. همچنین سریال تلویزیونی «نون خ» که به پیشنهاد این معاونت با محوریت صنایع‌دستی ساخته شد یا برنامه تلویزیونی «نطق آزاد» که با موضوع بررسی مسائل و مشکلات صنعتگران صنایع‌دستی پخش شد و برخی دیگر از برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی که به اذعان مخاطبان بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
هنر‌های اسلامی وجه مکمل صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی ایرانی هستند. برنامه دولت سیزدهم و وزارت میراث برای تقویت همزمان این سه حوزه چه بوده است؟
این سه حوزه پیوند‌های مشترک دارند، اما هر کدام در حوزه تخصصی خودشان تعریف می‌شوند و نماد هویت، اصالت و تاریخ کشورمان هستند. این اقدامات در قالب برگزاری رویداد‌های مشترک و نشست‌های تخصصی برای ارتقای کیفیت محصولات هنری انجام گرفته و ادامه‌دار خواهد بود.
گردش مالی عرصه صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی در مقایسه با دولت‌های قبل در چه حوزه‌هایی رشد یا کاهش داشته است؟
در حوزه داخلی کمی بیش از ۵/۰ درصد از تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهد و در حوزه صادرات صنایع دستی در سه ماهه اول ۱۴۰۲ بیش از ۴۶میلیون دلار صادرات داشته‌ایم که نسبت به ماه‌ها و سال‌های مشابه قبل از خود افزایش داشته است.
مهم‌ترین اقدامات و دستاورد‌های پژوهشی و علمی که در این دولت در راستای حفظ، تقویت و ارتقای صنایع دستی و هنر‌های سنتی صورت گرفته، در مقایسه با دولت‌های قبلی چه بود؟
برگزاری رویداد چیستی در صنایع دستی که به موضوع مقالات برتر در حوزه صنایع دستی با همکاری دانشگاه سوره تهران داشتیم. همچنین رویداد سه گام، تعامل با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان زندان‌ها در راستای تقویت و همگرایی بین هنرمندان صنایع‌دستی، چاپ مقالات متعدد علمی و پژوهشی و نشست‌های ویژه با دانشجویان نخبه و فعال از جمله اقدامات پژوهشی و علمی در این زمینه بود.
