جوان آنلاین: دولت سیزدهم از هر فرصتی در راستای بازارسازی برای فروش نفت کشور استفاده می‌کرد و صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشور‌ها و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در همین راستا قابل ارزیابی است. حمایت از دانش‌بنیان‌ها و استفاده از ظرفیت آنها برای رفع نیاز‌های صنعتی کشور نیز با جدیت در دستور کار قرار داشت. در این راستا، از بستر‌هایی همچون قانون جهش تولید دانش بنیان و طرح تولید بار به خوبی بهره بردیم. در دولت شهید رئیسی توجه ویژه‌ای به تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز با تکیه بر توان داخل شده و بیش از ۵/۲۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ۱۳۲ طرح نیمه‌تمام صورت گرفته است و از همین رو علاوه بر تکمیل ۱۳۲ پروژه راهبردی در سراسر زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز به دانش‌بنیان‌ها نیز در دولت سیزدهم در بخش انرژی توجه ویژه‌ای شده است و در حوزه تولید بار اول تجهیزات راهبردی صنعت نفت و گاز و همچنین ورود فناوری به صنعت به کار گرفته شدند و میزان شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این صنعت بیش از ۵/۴ برابر شده است.
طی سال‌های گذشته تحریم‌ها به عنوان یک مانع سر راه پیشرفت کشور مطرح بودند. بسیاری همه چیز را به رفع تحریم‌ها گره می‌زدند و مدعی بودند تا وقتی تحریم‌ها رفع نشود، امید داشتن به فروش نفت و گاز و افزایش تولید واهی است. عقیده دولت سیزدهم دقیقاً برخلاف این گفتمان بود، چراکه شهید رئیسی اعتقاد داشت از طریق برنامه‌ریزی، هدفگذاری و تلاش می‌توانیم به حل مشکلات در شرایط تحریم بپردازیم و اثر آنها را خنثی کنیم. در همین راستا، دیپلماسی فعال انرژی در منطقه و فراتر از آن به اجرا گذاشته شد.
به گواهی آمار، وزارت نفت بیشترین استفاده را از دانش‌بنیان‌ها که در دولت سیزدهم رشد ۵/۴ برابری نسبت به قبل داشتند، برد. توسعه زنجیره ارزش یک جنبه حیاتی از هر اقتصادی است، زیرا به ایجاد و جذب ارزش در هر مرحله از فرآیند تولید کمک می‌کند. در مورد ایران، استراتژی تمرکز بر تأمین مالی باقیمانده برنامه‌های دولت‌های قبلی در بخش نفت و گاز موفق بوده است. دولت سیزدهم ایران در تکمیل پروژه‌های نیمه تمام در زنجیره ارزش نفت و گاز پیشرفت چشمگیری داشته که در نتیجه ۱۳۲ پروژه با سرمایه‌گذاری مستقیم ۵/۲۸ میلیارد دلار به اتمام رسیده است.
یکی از جنبه‌های کلیدی این استراتژی استفاده از تجهیزات ایرانی دانش بنیان برای تکمیل این پروژه‌ها بوده است. این امر نه تنها به ارتقای صنایع داخلی و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کمک می‌کند، بلکه به کاهش وابستگی به خارج از کشور در تأمین تجهیزات و فناوری نیز کمک می‌کند. استفاده از توان داخلی و حاکمیت ریال در تأمین مالی پروژه‌های تکمیل شده صنعت نفت و گاز در دولت سیزدهم به وضوح مشهود است.
به عنوان مثال توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی پس از ۲۰ سال تأخیر با استفاده از تجهیزات و تخصص ایرانی در دولت شهید رئیسی با تکیه بر توان داخل به پایان رسید. این پروژه برای ایران یکی از بزرگ‌ترین میادین گازی جهان و محرک اصلی اقتصاد کشور است. ایران با تکمیل این پروژه با منابع داخلی، توانایی خود را در کنترل بخش انرژی خود و کاهش اتکا به تأمین کنندگان خارجی نشان داده است. یکی دیگر از پروژه‌های راهبردی تکمیل شده در دولت سیزدهم، پروژه پتروشیمی الفین گچساران است. این پروژه با ظرفیت ۱/۱ میلیون تن در سال، بزرگ‌ترین تولیدکننده الفین ایرانی است. تکمیل و بهره‌برداری از این پروژه با سرمایه‌گذاری ۴/۱ میلیارد دلاری، نقطه عطف مهمی برای صنعت پتروشیمی ایران و تکمیل زنجیره ارزش این صنعت است. تکمیل پروژه پتروشیمی گچساران با استفاده از منابع داخلی و توان دانش‌بنیان‌ها، گواهی بر توانایی کشور در حرکت در مسیر خودکفایی در صنایع کلیدی است.
علاوه بر این، تمرکز بر تأمین مالی طرح‌های باقیمانده از دولت‌های گذشته به بهبود کارایی منابع و افزایش رقابت‌پذیری کلی زنجیره ارزش نفت و گاز در ایران کمک کرده است. دولت با رفع تنگنا‌های موجود و تمرکز بر تکمیل پروژه‌های ناتمام توانسته است بخش مهمی از پروژه‌های نیمه‌تمام را به مرحله نهایی برساند.
در مجموع تأکید بر تکمیل پروژه‌های نیمه تمام در بخش نفت و گاز در دولت سیزدهم راهبرد موفقی برای ارتقای توسعه زنجیره ارزش بوده است. دولت با استفاده از تجهیزات و تخصص ایرانی توانسته است پروژه‌های کلیدی این صنعت را به سرانجام برساند و فرصت‌هایی برای رشد و نوآوری ایجاد کند. تکمیل پروژه‌هایی مانند فاز ۱۱ پارس جنوبی و پتروشیمی گچساران نشان دهنده توانایی ایران در دستیابی به خودکفایی و توسعه بخش انرژی است. در دولت شهید رئیسی توجه ویژه‌ای به تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز شده است و بیش از ۵/۲۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ۱۳۲ طرح نیمه‌تمام سرمایه‌گذاری صورت گرفته است و عمده این طرح‌ها نیز با تکیه بر توان داخل و نخبگان فعال در شرکت‌های دانش‌بنیان به مرحله بهره‌برداری رسیدند و از همین رو علاوه بر تکمیل ۱۳۲ پروژه راهبردی در سراسر زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز به دانش‌بنیان‌ها نیز در دولت سیزدهم در بخش انرژی توجه ویژه‌ای شده است و در حوزه تولید بار اول تجهیزات راهبردی صنعت نفت و گاز و همچنین ورود فناوری به صنعت به کارگرفته شدند و میزان شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این صنعت بیش از ۵/۴ برابر شده است
خنثی‌سازی تحریم‌های حوزه انرژی در صدر کارنامه دولت شهید رئیسی می‌درخشد
محمدصالح جوکار، نماینده مجلس دوازدهم با اشاره به این موضوع که عملکرد شهید رئیسی در حوزه سیاست خارجی مبتنی بر مودت و تعامل با دیگران و به اجرا گذاشتن دیپلماسی فعال بود به «جوان» می‌گوید: «به ویژه در حوزه نفت و گاز این دیپلماسی فعال و افزایش تعاملات با همسایگان با جدیت در دستور کار قرار داشت. دولت شهید رئیسی گسترش روابط با کشور‌های حوزه غرب آسیا و قفقاز را پیگیری کرد. رویکرد دولت شهید رئیسی مبتنی بر سه اصل عزت، حکمت و مصلحت بود و کار‌ها را بر این اساس پیش می‌بردند. در حوزه انرژی شامل نفت و گاز مشکلاتی وجود داشت که با سیاستگذاری‌هایی به دنبال رفع آنها بودند.»
وی می‌افزاید: «رفع مشکلات کشور در حوزه سوآپ گازی از ترکمنستان با جدیت در دستور کار دولت شهید رئیسی قرار گرفت و اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفت. یکی از مهم‌ترین سیاستگذاری‌های شهید رئیسی، کم کردن اثر تحریم‌ها بود. تعامل با دیگر کشور‌ها در همین چارچوب قابل ارزیابی است. این اقدام به فعال شدن بیش از پیش کشور در حوزه منطقه و فرامنطقه منجر شد و از انزوایی که قرار بود بر اثر تحریم‌ها برایمان پیش آید، جلوگیری شد.»
جوکار ادامه می‌دهد: «بر اثر سیاستگذاری‌های صحیح، صادرات نفت کشور افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد و از ۵۰۰ هزار بشکه به یک و نیم میلیون بشکه رسید. بسیاری بر این باور بودند که با وجود تحریم‌ها، صادرات نفت کشور به این میزان امکانپذیر نیست.»
وی می‌افزاید: «شهید رئیسی با زبان گویایی که داشتند، توانستند افزایش صادرات نفت کشور را رقم بزنند. قطعاً هنوز اقتصاد کشور به نفت وابسته است و تا قطع وابستگی خود به درآمد‌های نفتی در اقتصاد کشور فاصله داریم. در این شراط، افزایش فروش نفت به میزان ۴۰۰ درصد بسیار حیاتی است.»
جوکار می‌گوید: «یکی از سیاست‌های کلی نظام، قطع وابستگی اقتصاد کشور به درآمد‌های نفتی است، اما تا وقتی این کار انجام نشده است، موضوع فروش نفت اهمیت اساسی دارد که در دولت شهید رئیسی به درستی در دستور کار قرار داشت و پیش رفت.»
وی تصریح می‌کند: «الحمدلله ما در حوزه میعانات گازی و محصولات پتروشیمی شرایط مناسبی داریم و در زمینه همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی اقدامات بسیار خوبی در دولت سیزدهم انجام شد.»
نماینده مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می‌کند: «چند سیاست به طور همزمان در دستور کار قرار داشت که ما را به همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی رساند. بها دادن به دانش بنیان‌ها و استفاده از محصولات آنها، صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشور‌ها و در نهایت همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در دولت شهید رئیسی طرح‌ریزی و اجرا شد.»
جوکار می‌گوید: «با سیاستگذاری‌های انجام گرفته در دولت شهید رئیسی توانستیم از توان نیرو‌های فنی خودمان در کشور‌های دیگر بهره بگیریم و به نوسازی و تجهیز پالایشگاه‌های کشور هدف بپردازیم. از این طریق، بسترسازی برای صادرات نفت کشور صورت گرفت. این عامل نیز در افزایش فروش نفت در شرایط تحریم کمک کننده بود. به طور کلی، سیاستگذاری‌های شهید رئیسی بر مبنای استفاده از ظرفیت‌ها و فرصتهای موجود و خنثی‌سازی تحریم‌ها طرح‌ریزی و اجرا شد. در نهایت بر اثر اجرای این سیاست‌ها فروش نفت و گاز کشور میسر شد و توانستیم در شرایط تحریم کشور را اداره کنیم.»
افزایش توانمندی‌های فناورانه حوزه انرژی ایران در دولت شهید رئیسی
مصطفی نخعی، نماینده مجلس دوازدهم در رابطه با اقدامات راهبردی حوزه انرژی دولت شهید رئیسی به «جوان» می‌گوید: انصافاً دولت آقای رئیسی در این سه سال آمار فروش نفت را بسیار بالا برد، یعنی فروش نفت ما از روزی ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار بشکه به ۵/۱ میلیون بشکه در روز رسید که جهش قابل توجهی بود.» وی می‌افزاید: «در بحث دیپلماسی انرژی چند کار خوب انجام شد؛ یکی از این اقدامات، صادرات دانش مهندسی ما بود. به عبارت دیگر برخی از تأسیسات مشکل دار کشور‌هایی مانند ونزوئلا را با اعزام مهندسان ایرانی، اورهال یا راه‌اندازی کردیم. همچنین در بحث پالایشگاه‌های فراسرزمینی اقدامات خوبی انجام شد که انجام همین کار‌ها باعث شد میزان فروش نفت ما افزایش پیدا کند.»
این نماینده تصریح می‌کند: «نفت را به این پالایشگاه‌ها می‌دهیم و نسبت به اورهال و افزایش ظرفیت آن پالایشگاه اقدام کردیم، بنابراین ایران در بحث دانش مهندسی یکی از کشور‌های مطرح در حوزه انرژی است و خصوصاً در این سال‌های تحریم، توانمندی‌های ما افزایش قابل توجهی داشت و نخبگان و نیرو‌های متخصص ما توانمندی‌های خوبی را کسب کردند.»
وی با اشاره به اختلافات ایران و برخی کشور‌های منطقه در حوزه انرژی می‌گوید: «در حوزه انرژی اختلافاتی با کشور‌های همسایه داشتیم که یکی از این موارد، بحث سوآپ گاز با ترکمنستان بود که متأسفانه این موارد کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت، اما اهتمام شهید رئیسی نتیجه داد و اختلافات گازی ما با این کشور حل شد.»
نخعی در ادامه با اشاره به مشکلات حوزه انرژی ایران با عراق می‌گوید: «با عراقی‌ها نیز در بحث فروش گاز و بازگرداندن پول مشکلاتی داشتیم که توافق خوبی انجام شد و باز هم نقش شخص رئیس‌جمهور شهید و وزیر امور خارجه شهید امیرعبداللهیان و شخص وزیر نفت برجسته بود.»
وی همچنین به میدان گازی آرش اشاره می‌کند و می‌افزاید: «اخیراً بحث میدان آرش با کویت مطرح بود که خط مرزی ما با این کشور مشخص شد. اینجا هم نقش وزارت امور خارجه و شخص آقای امیر عبداللهیان بسیار تأثیرگذار بود.»
نخعی تأکید می‌کند: «از نتایج تلاش دولت شهید رئیسی، عضویت ما در بریکس و شانگ‌های بود. عضویت در سازمان همکاری‌های شانگ‌های اهمیت زیادی دارد، چراکه بزرگ‌ترین مصرف کنندگان و تولیدکنندگان انرژی عضو این سازمان هستند. تولیدکننده‌های مهم انرژی از جمله روسیه و ایران در این سازمان حضور دارند و از سوی دیگر مصرف‌کننده‌های مهمی مثل چین و هند هم عضو این سازمان هستند، بنابراین شاید اگر بخواهیم بزرگ‌ترین مؤلفه شانگ‌های را نام ببریم حوزه انرژی است و این موارد از جمله اقداماتی بود که در دولت آقای رئیسی انجام شد.»
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: «در داخل کشور در امور زیربنایی کار‌های خوبی انجام شد و تفاهمات خوبی با روس‌ها داشتیم. یک تفاهم ۴۰ میلیاردی داشتیم که آرام آرام در حال تبدیل شدن به قرارداد بود. در مباحث زیربنایی افزایش ظرفیت‌های ذخیره‌سازی نفت و فرآورده‌های نفتی را داشتیم و ظرفیت‌های انتقال فرآورده‌های نفتی و گاز از جمله اقدامات خیلی خوب دیگر بود. همچنین ۵۰ میلیون متر مکعب ظرفیت گاز ما افزایش پیدا کرد که در این سه سال ظرفیتی قابل توجه بود. فاز ۱۱ پارس جنوبی راه اندازی شد که اقدامات خوب دیگری بود که در مدت کمتر از سه سال عملیاتی و انجام شد؛ برنامه‌های مفصل دیگری هم در دستور کار بود که اگر دولت ادامه داشت حتماً انجام می‌شد.»
