جوان آنلاین: واردات گاز از ترکمنستان مزایای قابل توجهی برای امنیت انرژی، رشد اقتصادی، همکاری‌های منطقه‌ای و پایداری زیست‌محیطی ایران دارد. با تنوع بخشیدن به منابع انرژی و گسترش تجارت گاز، ایران می‌تواند موقعیت خود را در بازار جهانی انرژی تقویت کرده و به توسعه چشم‌انداز انرژی منطقه‌ای پایدارتر و مرتبط‌تر کمک کند. همچنین با تنوع بخشیدن به منابع انرژی، امنیت انرژی ایران را افزایش می‌دهد. در حال حاضر، ایران به شدت به تولید گاز داخلی خود متکی است که می‌تواند در معرض اختلالات ناشی از مسائل فنی، تعمیر و نگهداری یا نوسانات غیرمنتظره تقاضا باشد. با ایجاد یک مسیر مطمئن و ثابت واردات گاز از ترکمنستان، ایران می‌تواند خطرات ناشی از ناترازی موقت گاز را کاهش دهد و از تأمین پایدار انرژی به ویژه در دوره‌های اوج تقاضا در زمستان اطمینان حاصل کند. همچنین واردات گاز از ترکمنستان می‌تواند منافع اقتصادی قابل توجهی برای ایران داشته باشد. این امر امکان تخصیص گاز تولید داخلی بیشتری را برای صادرات فراهم می‌کند و در نتیجه درآمد حاصل از صادرات گاز را افزایش می‌دهد و رشد اقتصادی ایران را تقویت می‌کند. علاوه بر این، توسعه تجارت گاز با ترکمنستان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گاز را تحریک می‌کند، فرصت‌های شغلی ایجاد می‌کند و به توسعه کلی بخش گاز در ایران کمک می‌کند.
بخش انرژی ایران از دیرباز به تجارت نفت خام متکی بوده و آن را در برابر عوامل خارجی مانند تحریم‌ها و پویایی بازار جهانی نفت آسیب‌پذیر کرده است. ایران برای مقابله با این آسیب‌پذیری و تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی خود، اهمیت توسعه منابع گاز طبیعی خود و گسترش صادرات گاز را درک کرده است. صادرات گاز برای ایران اهمیت فزآینده‌ای پیدا کرده است زیرا این کشور به دنبال تغییر تجارت انرژی خود و بهره‌برداری از ذخایر فراوان گاز طبیعی خود است. گاز طبیعی تطبیق پذیری را به عنوان منبع سوخت ارائه می‌دهد، با کاربرد‌های مختلف از گرمایش و پخت و پز گرفته تا تولید برق و حمل ونقل. این تطبیق پذیری گاز را به عنوان گزینه‌ای جذاب برای کشور‌هایی که به دنبال تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های آلاینده هستند، قرار می‌دهد. با تمرکز بر صادرات گاز، ایران می‌تواند به بازار‌های بین‌المللی دست یابد و توسعه صنعتی را پیش ببرد و در نتیجه وابستگی خود به تجارت نفت را کاهش دهد و تأثیر تحریم‌ها را کاهش دهد.
در حال حاضر ایران به کشور‌هایی مانند ترکیه، عراق، آذربایجان و ارمنستان گاز صادر می‌کند. ایران با واردات روزانه ۱۰ میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان می‌تواند با حداقل سرمایه‌گذاری بازار‌های خود را گسترش دهد. این امر ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در تجارت انرژی در خاورمیانه قرار می‌دهد و خود را به عنوان یک مرکز انتقال گاز در منطقه تثبیت می‌کند.
ترکمنستان دارای پتانسیل قابل توجهی برای صادرات گاز است که برآورد می‌شود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۷ میلیارد متر مکعب ظرفیت مازاد بر آن وجود داشته باشد. در میان مدت، از همین رو گسترش تجارت ایران با ترکمنستان نیز پیشنهاد می‌شود تا ایران ظرفیت واردات ۱۵ تا ۲۰ میلیارد مترمکعبی از ترکمنستان را فعال کند. در درازمدت، ایران باید با پیروی از استراتژی مشابه چین، مشارکت در توسعه میادین گازی ترکمنستان را در نظر بگیرد. ایران با مشارکت در سرمایه‌گذاری مشترک و خرید گاز از ترکمنستان می‌تواند ظرفیت واردات خود را افزایش داده و تجارت گاز خود را بیشتر توسعه دهد. این رویکرد بلندمدت نه تنها امنیت انرژی ایران را تقویت می‌کند، بلکه روابط دوجانبه ایران و ترکمنستان در بخش گاز را تقویت می‌کند.
واردات گاز از ترکمنستان باعث تقویت روابط دوجانبه ایران و ترکمنستان و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای می‌شود. این یک رابطه سودمند دوجانبه برقرار می‌کند که در آن ترکمنستان می‌تواند از منابع گاز خود از طریق صادرات به ایران درآمدزایی کند، در حالی که ایران به منابع گاز اضافی برای رفع نیاز‌های داخلی خود و گسترش ظرفیت صادرات گاز خود دسترسی پیدا می‌کند. این همکاری می‌تواند روابط نزدیک‌تر بین دو کشور را تقویت کند و به ثبات و توسعه اقتصادی در منطقه کمک کند. واردات گاز از ترکمنستان گامی مهم در تلاش‌های ایران برای تثبیت خود به عنوان یک مرکز تجاری منطقه‌ای گاز است. ایران با تنوع بخشیدن به منابع گاز وارداتی خود می‌تواند تأمین کنندگان و مشتریان بین‌المللی گاز را جذب کند و از این طریق شبکه‌های تجارت گاز خود را گسترش دهد. این امر ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی گاز قرار می‌دهد و فرصت‌هایی را برای ترتیبات سوآپ گاز، قرارداد‌های ترانزیت و پروژه‌های ادغام گاز منطقه‌ای ایجاد می‌کند.
اهمیت واردات گاز از ترکمنستان برای کنترل ناترازی موقت گاز در شمال شرق ایران در طول زمستان و بازسازی سیاست‌های تجاری ایران و همچنین وابستگی دوجانبه ایران و ترکمنستان در توسعه تجارت گاز مورد توجه کارشناسان است.
قدم بزرگ در رفع ناترازی نیمه شمالی کشور و توسعه تجارت گازی ایران با کشور‌های همسایه
عبدالعلی رحیمی مظفری دبیر دوم و عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با «جوان» با اشاره به اهمیت خنثی‌سازی تحریم‌های حوزه انرژی با تکیه و تمرکز بر توسعه تجارت گاز گفت: «یکی از مشکلات بزرگ تحریمی که ایران با آن مواجه بوده است؛ تمرکز بر کاهش تجارت انرژی ایران بوده است که باید به کارگیری سیاست‌های متنوع و فعال در حوزه تجارت انرژی، اثرات این تحریم‌ها را به حداقل برسانیم و یکی از محور‌های اصلی در این زمینه؛ توسعه تجارت گاز ایران در حوزه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است که باید فعال گردد و قدم‌های خوبی در این زمینه برداشته شده است.»
این عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در رابطه با واردات سالانه ۵/۳ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان گفت: «یکی از اقدامات مهم در زمینه توسعه تجارت گاز ایران، از سرگیری ارتباطات حوزه گازی با کشور‌های همسایه و منطقه و توسعه تجارت گاز ایران با این کشورهاست. قرارداد واردات گاز از ترکمنستان نیز در همین زمینه و در جهت دو اقدام مهم در زمینه توسعه تجارت گاز و رفع ناترازی منطقه شمالی کشور در پیک مصرف است.»
وی با اشاره به وابستگی سیاسی و اقتصادی میان دو کشور با توسعه همکاری‌های حوزه انرژی گفت: «یکی از محور‌های کلیدی در زمینه توسعه تجارت منطقه‌ای گاز ایران، تمرکز بر تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه است و در این بین توسعه همکاری‌های گازی در زمینه واردات و صادرات به شکل حداکثری با کشور‌های همسایه می‌تواند ایران را به این نقطه مطلوب برساند و ما با توجه به زیرساخت‌ها و امکاناتی که داریم؛ باید به سمت‌هاب انتقال گاز منطقه برویم. همچنین امنیت انرژی کشور نیز از این طریق فراهم خواهد شد و بخشی از نیاز کشور در بخش شمالی را از طریق واردات گاز پوشش خواهیم داد.»
دبیر دوم کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در پایان با اشاره به اهمیت واردات گاز از ترکمنستان در رفع ناترازی گاز در فصول سرد سال و آورده اقتصادی حاصل از آن؛ اظهار نظر کرد: «ما علاوه بر اینکه می‌توانیم ناترازی گازی خود را پوشش دهیم؛ از محل کاهش ناترازی و همچنین توسعه صادرات گاز به کشور‌های همسایه یا ذخیره‌سازی گاز می‌توانیم منافع اقتصادی بیشتری نیز کسب کنیم که برای ما بسیار مهم است.»
لازم به ذکر است که ایران از محل کاهش ناترازی انرژی حاصل از واردات گاز از کشور‌های شمالی ایران نظیر ترکمنستان از چندین جهت بهره‌مند خواهد شد؛ اولاً لازم نیست که انتقال گاز از جنوب کشور به سمت شمال کشور داشته باشیم و هزینه انتقال کمتر و در نتیجه کاهش اتلاف انتقال گاز از مهم‌ترین مزیت‌های واردات گاز از نقاط شمالی است که حتی اگر دچار ناترازی نیز نبودیم؛ باید این سیاست را پیگیری می‌کردیم. از طرف دیگر بحث مربوط به جلوگیری از عدم‌النفع اقتصادی حاصل از کاهش ناترازی گاز است که در صورت تخصیص گاز اضافه شده به کشور در جهت تولید بیشتر یا جایگزینی سوخت مایع در نیروگاه‌ها به ازای هر مترمکعب حدود ۵۰ سنت آورده اقتصادی و کاهش عدم‌النفع اقتصادی به همراه دارد که بسیار مهم است.
آورده اقتصادی و سیاسی همکاری گازی ایران و ترکمنستان در جهت تجارت گازی دو کشور
غلامرضا شریعتی اندراتی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به اهمیت از سرگیری روابط گازی ایران با ترکمنستان گفت: «یکی از مهم‌ترین موضوعات تداوم و از سرگیری روابط گازی بین ایران و ترکمنستان، مسئله مربوط به حل مشکلات سیاسی و رفع تنش‌های پیش آمده بین ایران با همسایه شمالی خود است و از این نظر اقدام مهم و مثبتی در وهله اول صورت گرفته است.»
وی در رابطه با واردات گاز از شمال کشور و رفع نیاز مصرف نیمه شمالی کشور با استفاده از این واردات گاز و عدم نیاز به انتقال گاز از جنوب به شمال کشور گفت: «یکی از مشکلات بزرگ ما، وجود منابع گازی در جنوب کشور و مصارف عمده گازی کشور در نیمه شمالی کشور است که موجب شده است علاوه بر انتقال و هزینه انتقال، شاهد افت فشار در مناطق شمال شرقی کشور با این مدل انتقال باشیم و مشکلات متعددی را برای ما به وجود آورده بود که حالا با واردات گاز از ترکمنستان بخش مهمی از نیاز شمال شرق کشور از این مسیر تأمین می‌شود و علاوه بر کاهش هزینه‌های مربوط به انتقال و کاهش اتلاف و هدر رفت گاز در این انتقال، در زمینه تأمین پایدار گاز در این مناطق نیز با واردات گاز به این هدف خواهیم رسید.»
این نماینده مجلس در رابطه با متنوع کردن مبادی ورود و خروج گاز و سهم آن در تسهیل و توسعه تجارت گازی ایران در ادامه اظهار نظر کرد: «تنوع در مبادی واردات و صادرات گاز، علاوه بر تسهیل تجارت گاز و توسعه همکاری‌های گازی ایران، موجب افزایش درآمدزایی کشور نیز خواهد شد و باید روی این مدل جدید و با توجه به توافقات اخیر در پیمان‌های مختلف از جمله بریکس و پیمان شانگ‌های تمرکز کنیم و به حداکثر کردن ارزآوری کشور برسیم.»
این عضو کمیسیون انرژی مجلس در پایان اظهار کرد: «واردات گاز از کشور‌های شمالی به خصوص ترکمنستان اقدام مهمی در جهت تقویت دیپلماسی انرژی کشور و توسعه تجارت گاز در کنار امنیت انرژی کشور است و اقدام مثبت و پر اهمیتی است که در دولت سیزدهم از سر گرفته شده است و بخشی از ناترازی را نیز جبران می‌کند که منافع اقتصادی و سیاسی بزرگی برای ایران نیز خواهد داشت.»
جمع‌بندی
واردات گاز از ترکمنستان برای امنیت انرژی ایران و توسعه تجارت گاز این کشور اهمیت زیادی دارد. ایران با کاهش اتکای خود به تجارت نفت خام و تمرکز بر صادرات گاز، می‌تواند ترکیب انرژی خود را متنوع کرده و توسعه صنعتی را پیش ببرد. پرداختن به ناترازی گاز از طریق واردات از ترکمنستان، ایران را قادر می‌سازد تا بازار داخلی خود را تثبیت کند و در عین حال پتانسیل صادرات گاز خود را گسترش دهد. علاوه بر این، ایران را به عنوان یک بازیگر مهم در تجارت انرژی در خاورمیانه قرار می‌دهد و این کشور را به عنوان قطب مرکزی انتقال گاز در منطقه معرفی می‌کند. برای به حداکثر رساندن مزایای واردات گاز، ایران باید بر فعال کردن ظرفیت مازاد گاز ترکمنستان، توسعه زیرساخت‌های خط لوله جدید و بررسی استراتژی‌های بلندمدت برای سرمایه‌گذاری مشترک و توسعه میدان تمرکز کند. با انجام این کار، ایران می‌تواند امنیت انرژی خود را تقویت کند، روابط دوجانبه با ترکمنستان را تقویت کند و موقعیت خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در تجارت جهانی گاز تثبیت کند.
