سرویس اقتصادی جوان آنلاین: گویی کمبود درآمد‌های نفتی مسئولان را دچار وضعیتی کرده است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند یک موضع مشترک بگیرند و کار به جایی رسیده که سخنان معاون رئیس‌جمهور نه فقط با سخنان معاون دیگر رئیس‌جمهور متفاوت است بلکه با سخنان خود و برخی سخنان امیدوارکننده رئیس‌جمهور نیز مغایرت دارد!
اسحاق جهانگیری دیروز در مراسم نکوداشت محسن خلیلی عراقی، پدر صنعت ایران که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، نشان داد که دولت بیش از همه دچار تشتت افکار شده و نیازمند بازسازی و اصلاح رویه است تا بعد از این اصلاح از کابینه انتظار اصلاحات ساختاری را داشته باشیم؛ اصلاحاتی که با کاهش درآمد‌های نفتی رو‌به‌رو شده، ولی به اذعان کارشناسان اقتصادی دولت تمایلی به اصلاح آن‌ها ندارد.
جهانگیری دیروز ابتدا یک سیاه‌نمایی کامل ارائه کرد: «درآمد‌های حاصل از صادرات نفت به شدت کاهش یافته است و من به خاطر گوش‌های نامحرم نمی‌گویم چه میزان نفت صادر می‌کنیم، اما یقیناً میزان درآمد حاصل از صادرات نفت در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به شدت کاهش یافته و در چنین شرایطی و با این دو شوک حتماً زندگی و معیشت مردم با مشکل مواجه شده است.»
این در حالی است که دو هفته پیش (دو شنبه ۱۱ آذر) در روز ملی صادرات و در جمع همین فعالان اقتصادی گفته بود: «نفت را به روش‌های دیگر می‌فروشیم و امریکا تصور می‌کند، می‌تواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند. ایران به‌رغم اینکه حتی همسایگان و دوستان نزدیک بین‌المللی‌اش نیز جرئت خرید نفت را ندارند، از طریق روش‌های دیگر نفت خود را به فروش می‌رساند.»
معاون اول رئیس‌جمهور برای اینکه هاله‌ای سفید به دور سیاه‌نمایی خود ترسیم کند، حرف‌های دیگری هم زد: «با همه این شرایطی که در دو سال اخیر امریکا برای ایران رقم زده، ایران توانسته است، سرافرازانه روی پای خود بایستد و بخش عظیمی از این مسئله مربوط به صادرکنندگان کشور است. اعتماد، امید و مشارکت مردم مهم‌ترین سرمایه کشور است و نیاز داریم همه با هم کمک کنیم تا این اعتماد و مشارکت مردم در انتخابات پیش رو به نحوی باشد که مردم بدانند کاندیدا‌های مورد نظر آن‌ها از هر جناح و حزبی که باشد در این انتخابات حضور دارد تا امنیت ملی و منافع ملی کشور را تثبیت کنیم.»
نکته قابل توجه آن است که جهانگیری کاهش شدید فروش نفت را در حالی مسئله مهمی در اقتصاد عنوان می‌کند که نوبخت، دیگر معاون روحانی در هفته‌های اخیر بار‌ها برای قطع وابستگی بودجه از نفت فخر فروخته و ویژگی بودجه ۹۹ کشور را قطع وابستگی به درآمد‌های نفتی دانسته بود.
سبقه بزرگنمایی وابستگی به درآمد‌های نفتی
البته سبقه بزرگنمایی وابستگی به درآمد‌های نفتی تنها به آقای جهانگیری باز نمی‌گردد، زیرا پیش‌تردر همین ماه آذر رئیس‌جمهور در سخنان خود گفته بود: «بالا‌ترین مالیاتی که پیش‌بینی می‌کنیم سال آینده می‌توانیم دریافت کنیم ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است و این سؤال مطرح می‌شود که ۳۰۰ هزار میلیارد تومان مابقی نیاز را دولت باید از کجا بیاورد؟ آن درآمد اصلی که کشور را اداره می‌کند، پول نفت است.»
سخنان روحانی در حالی است که بنا به گفته نوبخت، بودجه ۱۳۹۹ کم‌ترین وابستگی را به نفت دارد. او گفته بود: «بودجه جاری مطلقاً به نفت وابستگی ندارد. ما حتی ریالی از نفت را در بودجه‌های جاری و هزینه‌ای صرف نخواهیم کرد. این یکی از ویژگی‌های قابل توجه در بودجه سال ۱۳۹۹ است که این آرمانی را که همیشه در سیاست‌های کلی مورد تأکید قرار می‌گرفت، اجرا می‌کنیم.»
افق‌گشایی با کدام روش؟
جهانگیری همچنین روز گذشته گفته بود: «تحریم‌ها، مشکلات ساختاری ۴۰ ساله اقتصاد که از آن خلاصی پیدا نکرده‌ایم، مانند دولتی بودن اقتصاد، اتکای بیش از حد اقتصاد به درآمد‌های نفتی، ضعف در برخی از ساختار‌های دولتی کشور بعضی از چالش‌های بزرگ را به ابرچالش تبدیل کرده، اما این چالش‌ها و مشکلات در مقابل فرصت‌های کم‌نظیری که در ایران وجود دارد ناچیز است.»
معاون اول رئیس‌جمهور اظهار داشت: «یقیناً مهم‌ترین هدفی که دشمنان ملت ایران پیش گرفته‌اند آن است که آینده را برای ملت ایران تیره و تار و مبهم نشان دهند؛ بنابراین ما باید افق‌گشایی کنیم و نگذاریم ملت بزرگی مانند ایران احساس کند آینده‌ای وجود ندارد.».
اما وی نگفت که نقش دولت در این باره چه می‌تواند باشد و چگونه باید عمل کند و آیا اساساً بیان این مسائل متناقض افق‌گشایی می‌کند؟
جهانگیری همچنین با اشاره به اینکه شوک‌های تحریمی یقیناً میزان درآمد حاصل از صادرات نفت را در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به شدت کاهش داده، می‌گوید: «در چنین شرایطی حتماً زندگی و معیشت مردم با مشکل مواجه شده است.»
نقش درآمد‌های نفتی در بودجه چقدر است؟
به نظر می‌رسد در بیان اغراق کاهش درآمد‌های نفتی و طرح سخنان متناقض اهدافی غیر از حل مسائل اقتصادی و رفع مشکلات مردم دنبال شود، ولی باید توجه داشت که این نوع اظهارات تنها پیام دیگری نیز به مردم مخابره می‌کند و آن فرصت‌سوزی‌های دولت در طول شش سال گذشته است که به دلیل بی‌توجهی به اقتصاد مقاومتی، اقتصاد تاب‌آوری لازم را نداشته و دولت به جای اصلاح ساختاری تدریجی مجبور بوده فشار‌های کسری بودجه را به مردم انتقال دهد.
درخصوص وابستگی بودجه دولت به درآمد‌های نفتی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی جدولی را منتشر کرد که در سال ۱۳۹۳ رقم ۸/ ۳۶ درصد از کل بودجه دولت را نفت تأمین کرده و یک سال بعد این میزان به ۱/ ۳۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
سال بعد از آن یعنی در سال ۱۳۹۵، این میزان کمتر هم می‌شود و به ۳/ ۲۷ درصد می‌رسد و اگر میزان قانون بودجه ۹۷ و لایحه بودجه ۹۸ را هم به این میزان اضافه کنیم، میانگین کارنامه روحانی ۵۳ /۳۳ درصد بوده است یعنی در این شش سال، دولت روحانی هر ساله یک سوم از کل بودجه خود را از بخش نفت درآورده است.
شاید بهتر باشد دولت دوازدهم به جای ناله زدن و حرف‌های متناقض به این جمله روز گذشته جهانگیری بیشتر توجه کند که گفته بود: «اشکالی ندارد به مردم صادقانه بگوییم کجا اشتباه کرده‌ایم.» و لذا مقاومت در مقابل اصلاحات ساختاری را از کار‌های کوچک شروع کند و حالا که قبول کرده است که «بخشنامه‌هایی در حوزه صادرات نامناسب بوده است»، همه دستگاه‌های تولیدی و اقتصادی را موظف کند که سنگ‌های پیش روی صادرات را بردارند.
عدو شود سبب خیر- اگر خدا خواهد. ((امیدوارم روزی شود که فروش نفت و فخر فروشی باین کار زشت پایان یابد.)) کسانی مدبر-کاردان و مدیر هستند که بتوانند کشور را بدون "خام فروشی" اداره کنند. 
