اين روزها دستگاه قانونگذاري امريكا در تب و تاب تصويب قانون نظارت بر توافق هستهاي با ايران است. اين قانون كه در ابتدا با مقاومت سخت دولت امريكا روبه رو شده بود، پس از برخي اصلاحات از سوي سناتور كاردين دموكرات مورد حمايت دولت امريكا نيز قرار گرفته است و به احتمال زياد با اكثريت آرا به تصويب خواهد رسيد.
اين قانون كه هنوز اصلاحيهها و متممهاي فراواني در صحن علني كنگره امريكا در انتظار آن است، ميتواند تبعات فراواني را متوجه هر گونه توافق هستهاي دولت امريكا با ايران كند.
دولت باراك اوباما كه در ابتدا تهديد ميكرد هر گونه توافق سياسي با ايران را به طور كامل وتو خواهد كرد، اما با اين حال به دليل فشار سنگين جمهوريخواهان و همچنين امكان تصويب اين قطعنامه با آراي بالا در كنگره امريكا باعث عقب نشيني دولت امريكا از موضع خود براي تصويب اين توافقنامه شد.
جمهوريخواهان توافق هستهاي را زير ذره بين ميبرند
اين قانون ابعاد مختلفي را بر نحوه اجراي تفاهم نامه هستهاي ايران اعمال ميكند كه بعضا با برخي خطوط قرمز ايران به طور كامل اختلاف مبنايي دارد، گرچه برخي از شروط مسخره همچون به رسميت شناخته شدن موجوديت رژيم صهيونيستي از سوي ايران در كميته روابط خارجي سنا حذف شده است، اما همچنان مواضع اين قانون درباره بحث لغو تحريمها خط قرمزهاي ايران رابه طور كامل زير پا ميگذارد. اين طرح كه باب كوركر رئيس كميته روابط خارجي و رابرت منندز سناتور ارشد دموكرات آن را ارائه كردهاند و در مجموع از سوي 21 سناتور به صورت مشترك مورد حمايت قرار دارد، دولت باراك اوباما را ملزم ميكند در صورت حصول هرگونه توافقي با ايران، ظرف پنج روز آن را براي بررسي به كنگره ارائه دهد.
تبديل اين طرح به قانون، به آن معني است كه دولت باراك اوباما دستكم تا 30 روز امكان برداشتن تحريمهاي ايران را نخواهد داشت. در اين طرح دورهاي 52 روزه براي بررسي توافق هستهاي در نظر گرفته شده است. يك دستيار كوركر روز گذشته درباره دوره زماني 52 روزه گفته بود كنگره براي نظارت بر اين طرح و تصويب يا رد آن، 30 روز زمان دارد.
پس از آن در صورتي كه كنگره با توافق با ايران مخالفت كرد، رئيسجمهور براي وتوي آن 12 روز زمان دارد. در صورتي كه اوباما مخالفت كنگره را وتو كند، قانونگذاران 10 روز باقيمانده را زمان خواهند داشت تا با جمعآوري دستكم 67 رأي از مجموع 100 كرسي سنا (دو سوم آرا)، حق وتو را از اوباما سلب كنند.
اين طرح كه در ابتدا با مخالفت كاخ سفيد مواجه شده بود، نهايتا روز سهشنبه پس از اعمال اصلاحاتي، از جمله كاهش دوره ممنوعيت لغو تحريم از 60 به 30 روز، از سوي دولت امريكا هم مورد موافقت قرار گرفت و جاش ارنست، سخنگوي كاخ سفيد اعلام كرد رئيسجمهور حاضر است اين طرح را امضا كند.
در نشست روز سهشنبه كميته 19 عضوي روابط خارجي سنا كه به رياست باب كوركر برگزار شد، نهايتا تمامي نمايندگان، از جمله 9 عضو دموكرات كميته، با طرح موافقت كردند.
بر اساس مصوبه روز سهشنبه، رئيسجمهور امريكا همچنين ملزم است تا هر 90 روز پايبندي ايران به مفاد توافق هستهاي و همچنين مواردي همچون حمايت ايران از تروريسم، پيشرفتهاي ايران در حوزه موشكهاي بالستيك و بحث حقوق بشر را تهيه كند و آن را به كنگره ارائه دهد تا درباره ادامه لغو تحريمها تصميمگيري شود.
نظارت مجلس بر توافق هستهاي
اين قانون با معطل كردن بحث لغو تحريمها و همچنين امكان تغيير بخش هايي از آن خط قرمز ايران را در خصوص لغو يكپارچه كامل تحريمها زير سؤال ميبرد. گرچه سناتوركاردين به اين نكته اشاره كرده است كه طرح توافق هستهاي به هيچ عنوان اختيارات رئيسجمهور را زير سؤال نميبرد، اما در نهايت ميتواند به اعمال نظريات رژيم صهيونيستي در خصوص توافق هستهاي با ايران منجر شود. در چنين شرايطي مجلس شوراي اسلامي براي مقابله با اين طرح وارد عمل شده است و طرحي را به منظور مقابله با اين قانون تحميلي كنگره به ميدان آورده است.
حسين علي حاجيدليگاني، نماينده مردم شاهينشهر در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به ابعاد مختلف اين طرح و همچنين نگرانيهاي مرتبط با اين مسئله گفت: نمايندگان در صحن مجلس در حال جمعآوري امضا براي طرحي هستند كه براساس آن هرگونه تصميم مربوط به مذاكرات هستهاي پس از تصويب در مجلس قابليت پذيرش و اجرايي شدن دارد كه اين طرح به صورت دو فوريتي آماده شده است.
وي افزود: در اين طرح كه با استناد به اصل 125 قانون اساسي تهيه شده، يك هيئت هفت نفره از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي تشكيل ميشود تا بر مذاكرات و توافقات هستهاي نظارت داشته باشد. نماينده مردم ورامين نيز با اشاره به اهداف نمايندگان از مطرح كردن اين طرح و تصويب آن در مجلس گفت: يكي از دغدغههاي نمايندگان اين است كه متني كه به عنوان توافق نهايي نگارش ميشود چگونه بوده و اجراي آن چگونه است و اگر غربيها كما فيالسابق عهدشكني كردند چه كار كنيم و چه كسي عهدشكني آنها را گزارش خواهد داد.
نقويحسيني گفت: با استناد به اين دغدغهها طرح مذكور آماده شده و در حال جمع آوري امضا هستيم.
نكتهاي كه اوباما هم از آن ميترسد
اگر چه طرح نمايندگان مجلس ميتواند پاسخ مهمي به سناتورهاي امريكايي درباره اين طرح محسوب شود، اما در اين ميان برخي از نكات لازم به ذكري وجود دارد كه بايد در جريان بررسي اين لايحه به آن توجه شود. اولين نكته بررسي دقيق تمام تبعات طرح نمايندگان امريكايي و لحاظ كردن آن در طرح نمايندگان مجلس است.
به احتمال زياد برخي از منويات رژيم صهيونيستي كه در جريان مذاكرات به نتيجه نرسيده است، در جريان بررسي اين توافق در صحن سنا گنجانده خواهد شد و دولت امريكا به عنوان حربهاي از آن در جريان مذاكرات براي تحت فشار قراردادن مذاكره كنندگان ما استفاده خواهد كرد. در صورت توافق نهايي بين ايران و كشورهاي 1+5 و تصويب نهايي اين لايحه اجراي مهمترين بند آن كه همان لغو نهايي تحريمهاي اعمالي امريكاست، به تأييد نهايي كنگره منوط خواهد بود و در چنين شرايطي مجلس شوراي اسلامي نيز موضعي برابر در مقابل سنا خواهد داشت. طرح پيشنهادي مجلس بايد تضمينهاي كافي براي معطل كردن توافق در مجلس در صورت اقدام مشابه توسط سنا را در اختيار داشته باشد و در غير اين صورت طرح فوق عملاً تاثيري از لحاظ رواني در جريان مذاكرات و بر طرف مقابل در امريكا نخواهد داشت.
ناگفته نماند كه حتي اوباما هم بر ضرورت توافقي كه مورد پذيرش تمام نحلههاي سياسي ايران باشد تأكيد كرده است و همين لايحه در صورت تدوين صحيح ميتواند تبديل به ابزاري مؤثر براي مذاكرهكنندگان كشورمان در راستاي خنثي كردن توطئههاي امريكا براي گرفتن امتيازات بيشتر شود.