جوان آنلاین: عدالت اقتصادی، فقط توزیع پول نیست، بلکه تضمین دسترسی برابر به نیاز‌های اساسی است. حالا دولت با اجرای مرحله جدید کالابرگ تلاش دارد این عدالت را برقرار کند. طبق اعلام وزارت «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» از ۲۳ اسفند، یارانه غیرنقدی به دهک‌های ۴ تا ۷ هم اختصاص داده می‌شود. این تصمیم با هدف افزایش قدرت خرید اقشار متوسط و کنترل تورم اتخاذ شده، اما سؤال اینجاست آیا این سیاست واقعاً تغییری در معیشت مردم ایجاد می‌کند یا صرفاً الگویی جدید از توزیع یارانه است که مشکلات خاص خودش را دارد؟
کالابرگ، راه‌حلی برای بهبود معیشت یا کنترل نقدینگی است؟ دولت معتقد است پرداخت یارانه نقدی، باعث افزایش تقاضا و در نتیجه رشد نقدینگی و تورم می‌شود. در مقابل، کالابرگ اعتبار مشخصی است که فقط برای خرید کالا‌های اساسی مصرف می‌شود، بنابراین از افزایش بی‌رویه نقدینگی جلوگیری می‌کند.
بناست ۵۰۰ هزار تومان اعتبار غیرنقدی به ازای هر نفر در دهک‌های پایین و ۳۵۰ هزار تومان برای دیگر دهک‌ها پرداخت شود. این اعتبار تا پایان خرداد ۱۴۰۴ قابل استفاده خواهد بود. کالا‌های مشمول شامل روغن، برنج، شکر، مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و دیگر اقلام ضروری است. اما آیا این طرح باعث افزایش واقعی رفاه خواهد شد یا صرفاً جایگزینی برای یارانه نقدی است که در سال‌های اخیر ارزش آن کاهش یافته است؟
کاهش شکاف یا توزیع دوباره منابع؟
یکی از اهداف اعلام‌شده این طرح، کاهش نابرابری و افزایش حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است، اما آیا چنین سیاستی واقعاً باعث کاهش فاصله طبقاتی می‌شود؟ حبیب ذبیحی، اقتصاددان به «جوان» می‌گوید: «مشکل اصلی این است که دهک‌های پایین‌تر همچنان نیازمند حمایت بیشتری هستند، درحالی‌که خانوار‌های متوسط نیز تحت فشار قرار دارند. کالابرگ شاید بتواند تأمین کالا‌های اساسی را تضمین کند، اما بدون رشد درآمد و افزایش اشتغال، نمی‌توان انتظار داشت این طرح، تغییری پایدار در وضعیت اقتصادی مردم ایجاد کند.»
از سوی دیگر، برخی تحلیلگران معتقدند این مدل توزیع یارانه ممکن است به «سهمیه‌بندی مدرن» تبدیل شود، شبیه آنچه در دهه ۶۰ و ۷۰ با کوپن‌های کالا تجربه شد.
ذبیحی می‌گوید: «تجربه نشان داده است چنین طرح‌هایی اگر به‌درستی اجرا نشوند، می‌توانند موجب کمبود کالا و افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد شوند. اگر قرار باشد دولت بخشی از مردم را به خرید از فروشگاه‌های خاص محدود کند، این خطر وجود دارد که توزیع کالاها به مشکل بخورد.»
چالش‌های اجرای طرح کالابرگ
هر سیاست اقتصادی، علاوه بر اهداف مثبت، موانع و چالش‌های خود را دارد. در اجرای این طرح، چند چالش اصلی دیده می‌شود:
تأمین و توزیع کالا‌های اساسی: اگر موجودی کالا‌های مشمول طرح در بازار کم شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا دولت ظرفیت تأمین پایدار این کالاها را دارد؟ برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای اعلام کرده‌اند برای افزایش عرضه کالا‌های مشمول طرح با چالش‌هایی مواجه هستند. اگر کالاها به اندازه کافی در بازار نباشند، خانوار‌ها ناچارند به خرید از بازار آزاد با قیمت‌های بالاتر روی بیاورند.
دسترسی و استفاده از کالابرگ: آیا تمامی خانوار‌های مشمول، امکان استفاده از این طرح را دارند؟ آیا فروشگاه‌های کافی برای پوشش این طرح در سراسر کشور وجود دارد؟ یکی از مشکلاتی که برخی خانوار‌ها گزارش داده‌اند، عدم امکان استفاده از کالابرگ در فروشگاه‌های محلی است. در حال حاضر، پذیرش کالابرگ بیشتر در فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام می‌شود که در شهر‌های کوچک و مناطق روستایی به‌اندازه کافی وجود ندارند.
ارزش واقعی یارانه غیرنقدی در برابر تورم: اگر تورم ادامه پیدا کند، آیا ارزش ۵۰۰ هزار تومان تا چند ماه دیگر همچنان حفظ خواهد شد؟ و آیا دولت برنامه‌ای برای به‌روزرسانی میزان اعتبار کالابرگ متناسب با تورم دارد؟
یک شهروند به جوان می‌گوید: «امروز با ۵۰۰ هزار تومان می‌توان بخشی از کالا‌های اساسی را خرید، اما اگر قیمت‌ها دوباره بالا برود، همین کالابرگ چقدر ارزش خواهد داشت؟»
کالابرگ چقدر مورد استقبال قرار گرفته است؟
نظرات مردم درباره این طرح متفاوت است. برخی افراد آن را گامی مثبت برای کاهش فشار اقتصادی می‌دانند، اما برخی دیگر نگران محدودیت‌های آن هستند. موافقان به کنترل تورم از طریق کاهش نقدینگی، افزایش دسترسی به کالا‌های اساسی برای اقشار ضعیف و جلوگیری از خرج شدن یارانه در هزینه‌های غیرضروری تأکید دارند. در مقابل مخالفان به نگرانی از محدودیت دسترسی به کالا‌های مشمول، مشکلات زیرساختی و عدم پذیرش کالابرگ در برخی فروشگاه‌ها و احتمال کاهش ارزش کالابرگ در آینده به دلیل تورم اشاره دارند.
یک فروشنده در یک سوپرمارکت زنجیره‌ای می‌گوید: «مردم هنوز دقیق نمی‌دانند چطور از این طرح استفاده کنند. برخی مشتریان می‌آیند و فکر می‌کنند می‌توانند کل مبلغ را برداشت کنند، درحالی‌که این فقط مخصوص کالا‌های مشخص است.»
آیا کالابرگ یک راه‌حل پایدار است؟
طرح کالابرگ بدون شک می‌تواند در کوتاه‌مدت به خانوار‌ها کمک کند، اما اجرای موفق آن به چند عامل بستگی دارد:
تأمین پایدار کالا‌های اساسی: اگر کالا‌های مشمول همیشه در دسترس باشند، مردم راحت‌تر به این مدل یارانه‌ای اعتماد می‌کنند.
انعطاف‌پذیری در انتخاب کالاها: اگر خانوار‌ها بتوانند از میان گزینه‌های متنوع‌تری خرید کنند، استقبال بیشتری خواهند داشت.
به‌روزرسانی ارزش کالابرگ متناسب با تورم: اگر قیمت‌ها افزایش یابد، اما اعتبار کالابرگ ثابت بماند، این طرح در عمل بی‌اثر خواهد شد.
گسترش پذیرش فروشگاهی: برای موفقیت این طرح، باید تعداد بیشتری از فروشگاه‌ها امکان استفاده از کالابرگ را فراهم کنند.
در نهایت، اگر دولت به دنبال «عدالت اقتصادی» است، نباید فقط به توزیع یارانه بپردازد، بلکه باید روی سیاست‌های کلان اقتصادی تمرکز کند که قدرت خرید مردم را به‌صورت پایدار افزایش دهد. کالابرگ می‌تواند یک ابزار حمایتی موقت باشد، اما آیا به‌تنهایی برای حل مشکلات اقتصادی مردم کافی است؟
کالابرگ طرحی است که در کوتاه‌مدت می‌تواند فشار هزینه‌های اساسی را کاهش دهد، اما اگر تورم کنترل نشود و زیرساخت‌های توزیع بهبود نیابد، ممکن است این سیاست با مشکلاتی جدی روبه‌رو شود. دولت اگر می‌خواهد این طرح موفق باشد، باید نظارت مستمر، تأمین پایدار کالاها و تطبیق ارزش کالابرگ با شرایط اقتصادی را در دستور کار خود قرار دهد.
