جوان آنلاین: حال و احوال تالاب‌های کشور خوب نیست و گزارش‌های رسیده از استان‌ها نشان می‌دهد وضعیت موجود رضایتبخش نبوده و با خشک‌شدن هر یک از تالاب‌ها بر تعداد کانون‌های تولید گرد و غبار افزوده می‌شود. مرگ هر تالاب زندگی حیوانات و پرندگان و گیاهان زیادی را به خطر می‌اندازد و این در حالی است که این شرایط بیش از هر موجود دیگری، زندگی انسان‌ها را به چالش می‌کشد. در میان استان‌های جنوبی، بوشهر از جمله مناطقیست که تالاب‌هایش از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی آن محسوب می‌شوند، ولی کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه آب، موجب افت شدید سطح آب در برخی تالاب‌ها شده، به نحوی که حالا آنها کاملاً خشک شده‌اند.
اهمیت تالاب‌ها در استان‌ها بیش از آن چیزی است که مطرح می‌شود، چون این اکوسیستم‌ها علاوه بر اینکه محلی برای زندگی موجودات مختلف هستند، به تأمین معیشت جوامع محلی نیز کمک می‌کنند. تالاب‌ها در جهت تأمین آب و غذای ساکنان نقش بسیار مهمی دارند، به همین دلیل برای حفاظت از این منابع طبیعی باید اقدامات سریع و درستی صورت گیرد.
به گفته دکتر سبحان ریاحی، کارشناس محیط‌زیست تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های مهم آبی، نقش بسیار حیاتی در حفظ تنوع زیستی، تنظیم آب و هوای منطقه و تأمین منابع آب شیرین ایفا می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: «در هر استانی که تالاب‌هایی وجود دارد هر یک به نوبه خود، ارزش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی خاصی دارند. با این حال، این منابع طبیعی با چالش‌های جدی مواجه هستند که می‌تواند عمر آنها را به پایان برده و ضربه‌ای بر پیکر نحیف‌شان باشد.»
زیستگاه گونه‌های ارزشمند
بوشهر با ۹ تالاب ثبت شده، یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های آبی ایران به شمار می‌رود. این تالاب‌ها نه تنها زیستگاه گونه‌های ارزشمند پرندگان، پستانداران، دوزیستان و ماهیان هستند، بلکه نقش مهمی در حفظ تعادل اکولوژیکی منطقه دارند.
حالا وضعیت تالاب‌های این استان به مرحله‌ای رسیده که برای حفاظت از آنها حتماً باید دولت و سازمان‌های غیردولتی و جوامع محلی دور هم جمع شوند تا چاره‌ای بیندیشند؛ ضمن اینکه آموزش و آگاهی‌رسانی درباره اهمیت تالاب‌ها و تشویق مردم به حفاظت از آنها می‌تواند گام مؤثری در راستای حفظ این اکوسیستم‌های ارزشمند باشد.
تالاب‌های بوشهر زیستگاه گونه‌های ارزشمندی از پرندگان مهاجر، آبزیان و گیاهان بومی هستند و نقش کلیدی در تنظیم شرایط اقلیمی و جلوگیری از فرسایش خاک ایفا می‌کنند؛ ضمن اینکه تأثیرگذاری آنها در تصفیه طبیعی آب، کنترل سیلاب و تنظیم رطوبت و دمای منطقه قابل چشم‌پوشی نیست.
نقش تالاب‌ها در شکل‌گیری تمدن
در میان تالاب‌های بوشهر، اهمیت تاریخی تالاب‌های‌مند و نایبند و نقش آنها در شکل‌گیری تمدن‌های محلی، مسیر‌های تجاری و تعاملات فرهنگی بسیار مهم است.
موضوعی که یکی از مورخان و پژوهشگران تاریخ بوشهر به آن پرداخته و می‌گوید: «تالاب‌مند و نایبند از گذشته‌های دور، نقشی کلیدی در معیشت و تمدن جوامع بومی جنوب ایران داشته‌اند. این مناطق از دیرباز، به‌عنوان منابع مهم تأمین آب، صید و شکار مورد استفاده قرار گرفته‌اند و زندگی بسیاری از اقوام بومی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. وجود این تالاب‌ها در حاشیه خلیج‌فارس، شرایطی مساعد برای شکل‌گیری سکونتگاه‌های انسانی و توسعه تجارت دریایی فراهم کرده است.»
حیدر بهرامی ادامه می‌دهد: «تالاب‌مند یکی از قدیمی‌ترین زیست‌بوم‌های طبیعی بوشهر است که در کنار رودخانه بزرگ‌مند شکل گرفته و همواره موردتوجه جوامع محلی بوده است. آثار تاریخی و نشانه‌های باستانی اطراف این تالاب، نشان می‌دهند که این منطقه از گذشته‌های دور، محل تجمع انسان‌ها و فعالیت‌های معیشتی بوده است. این تالاب در مسیر یکی از راه‌های تجاری مهم دوره باستان قرار داشت که ارتباطات میان تمدن‌های بین‌النهرین، ایران و شبه‌جزیره عربستان را تسهیل می‌کرد.»
وی درباره تالاب نایبند هم توضیح می‌دهد: «این تالاب که در مجاورت خلیج نایبند قرار دارد، یکی از مناطق مهم زیست‌محیطی و تاریخی بوشهر محسوب می‌شود.. این منطقه نه‌تنها به‌عنوان یکی از کهن‌ترین زیستگاه‌های بومیان منطقه شناخته می‌شود، بلکه در دوران مختلف تاریخی، نقش مهمی در تجارت دریایی ایفا کرده است. باستان‌شناسان شواهدی از فعالیت‌های دریانوردی و دادوستد در نزدیکی این تالاب یافته‌اند که نشان‌دهنده حضور کاروان‌های تجاری و ارتباط این منطقه با دیگر تمدن‌های دریاییست.»
بسیاری از افسانه‌ها و داستان‌های کهن منطقه بوشهر، برگرفته از ارتباط مردم با این تالاب‌هاست. وجود آب، پرندگان مهاجر و حیات‌وحش غنی، الهام‌بخش فرهنگ و ادبیات شفاهی مردم بومی بوده و حتی در موسیقی و هنر‌های سنتی این منطقه تأثیر گذاشته است. این تالاب‌ها در گذشته نه‌تنها برای تأمین غذا و منابع طبیعی استفاده می‌شدند، بلکه محل برگزاری آیین‌ها و مراسم محلی نیز بودند.
بسیج عمومی برای حفاظت از تالاب‌ها
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر معتقد است که خشکسالی و قرارگرفتن واحد‌های آلاینده در حاشیه ساحل، تالاب‌های این استان را با تهدید‌های جدی روبه رو کرده است.
عبدالرحمن مرادزاده ادامه می‌دهد: «بوشهر به دلیل موقعیت جغرافیای منحصر‌به‌فرد دارای تالاب‌های ساحلی ارشمندی است که در حفاظت از تنوع زیستی و جوامع محلی نقشی مهم دارند.»
وی تصریح می‌کند: «برخی تالاب‌های این استان ارزش‌های اکولوژیکی دارند، اما تغییر اقلیم و کاهش بارش‌ها و خشکسالی و قرارگیری واحد‌های صنعتی و شیمیایی و آلاینده در حاشیه ساحل موجب شده تا آنها به شدت آسیب‌پذیر شوند، به نحوی که برای بقای تالاب‌ها باید کاری کرد.»
به گفته مرادزاده، مجموع این عوامل باعث شده تا تالاب‌های استان بوشهر در شرایط نامناسبی قرار گیرد و باید برای حفاظت از این اکوسیستم‌های ارزشمند فعالیت‌های جدی تری صورت گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر تأکید می‌کند: «فعالیت فعالان و کارشناسان، اصل مترقی ۵۰ قانون اساسی و عزم دولت باعث شده تا این موضوع یکی از دغدغه‌های اصلی مردم به شمار رود.»
