جوان آنلاین: تولید و پرورش ماهی در قفس به عنوان یکی از ظرفیت‌های بسیار مهم در ایران به شمار می‌آید که با تکمیل زنجیره تولید می‌توان زمینه توسعه پرورش آبزیان در استان‌های مختلف و به خصوص شهر‌های ساحلی را فراهم کرد. سواحل دریای عمان و دریاچه خزر و خلیج فارس از جمله مناطق بسیار ارزشمند برای راه‌اندازی قفس‌هایی جهت پرورش ماهی هستند، اما نکته حائز اهمیت اینکه در تمام استان‌های ایران می‌توان از این سیستم در جهت پرورش و تولید انواع آبزیان استفاده کرد.
استان هرمزگان با ظرفیت افزون بر ۱۱۳ هزار تن تولید ماهی در قفس بزرگ‌ترین و مهم‌ترین استان شیلاتی کشور است و ۱۴ جزیره در یک دهه اخیر به عنوان تجارتی پرسود و کم‌هزینه در بین انواع صید‌ها با استقبال صیادان و ساحل‌نشینان روبه‌رو شده است، به طوری که امروز در بین استان‌های ساحلی این نوع صید مقام نخست را در اختیار دارد.
این استان با داشتن ۳۱ هزار کیلومترمربع وسعت در سطح جزیره و دریا، منحصر به فردترین استان در تولید و پرورش ماهی بوده که شمار زیادی از صیادان قدیمی نیز به جای صید در دریا به پرورش ماهی در قفس رو آورده‌اند، چراکه معتقدند ضمن کاهش هزینه‌های فراوان صید، ماهی رها شده در این استخر‌های دریایی به صورت تضمینی برداشت می‌شود. هرمزگان همچنین با تولیدات شیلاتی بیش از ۳۵۰ هزار تن در سال رکورددار تولیدات شیلات کشور و همچنین قطب محصولات شیلاتی کشور است. هرمزگان با ۲۲ بندر صیادی و صید سالانه افزون بر ۳۳۰ هزار تن انواع آبزی، ۳۰ درصد بنادر صیادی و ۳۶ درصد صید انواع آبزیان کشور را به خود اختصاص داده است که این آمار‌ها نشان از جایگاه و اهمیت فعالیت‌های شیلاتی این استان در کشور دارد.
مدیرکل شیلات هرمزگان، این استان را پیشگام و قطب پرورش ماهی در دریا معرفی می‌کند و می‌گوید: «پرورش ماهی در قفس گامی مؤثر از دولت سیزدهم در جهش تولید هرمزگان بود که ادامه خواهد داشت.»
به گفته مسعود بارانی، استفاده از ظرفیت آب دریا، استفاده نکردن از آب شیرین در این طرح با توجه به محدودیت‌های آب شیرین، نداشتن نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین و ثابت، رشد مناسب ماهی‌ها در دوره هشت تا ۱۰ ماهه، طعم خوب ماهی و بازارپسندی از مهم‌ترین مزایای پرورش ماهی در قفس است.
وی ضمن اهمیت بررسی مستمر مسائل و مشکلات استخر‌های پرورش ماهی در قفس در راستای رفع مشکلات و افزایش تعامل در راستای تولید پایدار می‌گوید: «تولید بالا نسبت به سایر روش‌های پرورشی، پایین بودن هزینه‌های ثابت نسبت به سایر روش‌های متداول و تنوع گونه‌ای و همچنین امکان استفاده از گونه‌های مختلف پرورشی در قفس از دیگر مزایای پرورش ماهی در قفس است.»
ماهی‌ها در انتظار خوراک
افزایش تولید با اقداماتی نظیر «بومی‌سازی بچه ماهی» و «خودکفایی در تولید روتیفر یا تولید آب مغناطیسی» قابل انجام است. در شرایط کنونی تنها گونه‌هایی که هم مقاوم هستند و هم وزن‌گیری مناسبی دارند، گونه‌های سی‌بس و سیبریم هستند، اما می‌توان به سمت پرورش ماهیان بومی حرکت کرد. البته هزینه‌های تحقیق و توسعه برای بومی‌سازی بچه ماهی بالا تمام می‌شود و این اقدام تنها از سوی شرکت‌های کوچک بخش خصوصی شدنی نیست.
یکی از معضلات ماهی در قفس، خوراک آن است. در شرایط کنونی بچه ماهی زمانی که لاروست به ماده‌ای به نام روتیفر احتیاج دارد که انحصار تولید آن در اختیار دو کشور امریکا و ژاپن است. خرید روتیفر از شرکت امریکایی و نماینده آن که در اسرائیل قرار دارد، شدنی نیست و تهیه آن از ژاپن هم چالش‌های خاص خود را دارد و با هزینه بالایی صورت می‌گیرد که امکانپذیر نیست. از این جهت خودکفایی در تولید روتیفر دارای اهمیت بالایی است.
جز دو مورد بالا که از اهمیت بالایی برخوردار است، افزایش بهره‌وری با اقداماتی نظیر «تأسیس مراکز مولدگیری و نوزادگاهی» و «متنوع‌سازی در ماهیان پرورشی» قابل انجام است. تأسیس مراکز نوزادگاهی با هدف رشد لارو ماهی از زیرِ گرم تا قبل از ریختن در دریاست و این موجب می‌شود میزان تلفات کاهش پیدا کند.
استفاده از ماهیان بومی نظیر صُبیتی نیز به دلیل اینکه به بیماری حساس هستند باید در مراکز نوزادگاهی انجام گیرد. در این صورت بخشی از اقدام برای ایجاد تنوع در ماهیان پرورشی و پرورش ماهی در دما‌های مختلف به تأسیس مراکز نوزادگاهی بازمی‌گردد.
تولید ماهیان دریایی در سیستان و بلوچستان
آبزی‌پروری بخش مهمی از فعالیت‌های کشاورزی در تولید غذا محسوب می‌شود و در دنیای حاضر با توجه به توسعه این صنعت، رویکرد به سوی سیستم‌های پرورش متراکم ماهی روبه افزایش است که این امر با در نظر گرفتن عواملی همچون رقابت در تولید، افزایش بهره‌وری در واحد سطح و گسترش استفاده از منابع مناسب از جمله دریا‌ها، مناطق ساحلی و منابع پشت سد، پیشرفت چشمگیری داشته است. یکی از مزیت‌های پرورش ماهی در قفس این است که در تمام مناطق می‌توان مورد استفاده قرار داد. به گفته معاون آبزی‌پروری اداره کل شیلات سیستان و بلوچستان، این استان دارای بالاترین ظرفیت کشور در تولید ماهیان دریایی در قفس با توجه به راهیابی به آب‌های آزاد اقیانوسی است. جواد غلامی با بیان اینکه نیروی کار بومی ماهر و آشنا با فنون آبزی‌پروری، کیفیت و دمای آب مناسب و عاری از هر گونه آلودگی صنعتی در سواحل آبی استان با آب اقیانوسی، عمق مناسب آب در حداقل فاصله از ساحل برای پرورش آبزیان در دریا داخل قفس، شناسایی اراضی پشتیبان ساحلی برای پرورش ماهی در دریا در نوار ساحلی استان و وجود سایت پرورش میگوی ۴ هزار هکتاری گواتر از ظرفیت‌های مهم هستند.
وی ادامه می‌دهد: «شناسایی ۴۲ هزار هکتار اراضی ساحلی جدید مستعد برای آبزی‌پروری مثل سایت‌های بریس، پزم و دشت تنگ و قابلیت دو بار پرورش میگو در سال باعث شده تا سیستان و بلوچستان ظرفیت‌های خوب شیلاتی در بخش آبزی‌پروری داشته باشد.»
معاون آبزی‌پروری اداره کل شیلات سیستان و بلوچستان با بیان اهمیت توسعه محور‌های فعالیت آبزی‌پروری در استان تأکید می‌کند: «احیا و توسعه آبزی‌پروری میگو در مجتمع پرورش میگو شهید صنعتی گواتر، احیای مراکز تکثیر میگوی استان، راه‌اندازی پروژه پرورش میگو مجتمع رودیک و واگذاری اراضی شناسایی شده به‌منظور پرورش میگو از فعالیت‌های مهم در این حوزه است.»
وی فعالیت تکثیر و پرورش ماهی در قفس در دریا، حمایت از طرح‌های تکثیر و پرورش سایر آبزیان بومی منطقه لابستر، آرتمیا، خیار دریایی، جلبک، آبزیان زینتی و صدف را از جمله اقدامات انجام شده در خصوص توسعه این صنعت در استان عنوان می‌کند.
