جوان آنلاین: در سال‌های متمادی در بخش زیادی از کشور پهناور ایران برای تأمین آب موردنیاز بخش کشاورزی به قنات‌ها و چاه‌ها پناه برده‌ایم که در واقع منابع آب زیر زمینی را تخلیه می‌کنند. جمعی از کارشناسان آب کشور نگران این موضوع شده‌اند که بالاخره این روش برداشت آب سبب خواهد شد به طور مداوم آبخوان‌های آزاد را ازدست‌داده و این آبخوان‌ها تبدیل به دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی با آثار فرونشست شوند. در این شرایط صادرات محصولات کشاورزی آب بر همچنان ادامه دارد.
سهم ۵۸ درصدی ۵ محصول آب بر در صادرات
طبق آمار‌های گمرک ایران، وزن و ارزش صادرات محصولات کشاورزی، نسبت به سه‌ماهه نخست سال۱۴۰۲، به ترتیب ۲۳.۸۸ و ۲۹.۸۵درصد رشد داشته‌است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد که عمده تمرکز محصولات کشاورزی بر صادرات پسته، گوجه‌فرنگی، سیب، هندوانه و سیب‌زمینی است که محصولاتی آب بر محسوب می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم این محصولات ۵۸ درصد ارزش صادرات کشاورزی است.
علاوه بر این بررسی ۲۰ کالای اصلی صادرات کشاورزی به روشنی نشان می‌دهد که منابع آبی به هیچ‌وجه عامل محدود‌کننده صادرات کشاورزی نیست و در لیست اقلام مذکور همچنان نام محصولات کشاورزی آب‌بر مشاهده می‌شود.
آبی برای کشاورز باقی نمی‌ماند
اسحاق بندانی، عضو اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از کم توجهی به بهره وری حوزه کشاورزی به حکمرانی منفی آب اشاره کرد و گفت: ۵۰۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز یک چالش بزرگ است و بهره وری آب در تولید محصول نیز ۱.۴ تا ۱.۵ متر مکعب است.
وی با تاکید بر لزوم سرمایه گذاری و افزایش بهره وری در حوزه کشاورزی گفت: جذابیت لازم در حوزه سیاستگذاری ایجاد نکردیم و منزلت کشاورز را حفظ نکردیم. ما در حوزه قانون گذاری خلا داریم و زنجیره ارزش و عرضه را توسعه ندادیم ضمن اینکه نهادسازی نیز در حوزه مغفول مانده است.
سخنگوی صنعت آب نیز با اعلام اینکه از ۶۰۹ دشت کشور بیش از ۴۲۰ دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی هستند و ۳۶۰ دشت هم دچار فرونشست شده است، گفت: کاهش تراز آب در سفره‌های زیرزمینی در اثر ازدیاد برداشت، ناپایداری بخش کشاورزی را به همراه دارد.
عیسی بزرگ زاده با انتقاد از کشت محصولات آب بر در شرایط محدودیت‌های آبی گفت: در استان فارس مکان‌هایی وجود دارد که عمق چاه‌ها به ۴۵۰ متر رسیده است. پرسش این است که این روند تا کجا می‌خواهد ادامه یابد تا به آب برسد و باصرفه هزینه و انرژی فراوان بتوان آب استخراج کرده و پای کشت پیاز و خربزه و هندوانه و لیموترش و صیفی‌جات ریخت.
بزرگ‌زاده افزود: تا کجا قرار است سطح آب زیرزمینی در دشت رفسنجان همچنان به پایین رفته و آب استخراجی صرف پسته‌کاری شود؟
وی تاکید کرد: تا کجا می‌تواند این روند پایین‌رفتن آب و مچاله شدن زمین و ترک‌هایی که می‌تواند در خیابان‌ها و ساختمان‌ها ناشی از فرونشست ایجاد می‌شوند و یک تهدید جدی برای ساکنان هستند ادامه یابد و تا کجا می‌تواند شغل کشاورزی را تهدید نکند؟
بهره‌وری بسیار پایین از هر مترمکعب آب
اگر این آب کم و کمتر شود که در دشت‌های فراوانی مثل اصفهان و خراسان و جا‌های دیگر کم شده، کشاورز چند سال دیگر همین آب را نخواهد داشت و اولین آسیب بیننده از اضافه برداشت بخش کشاورزی، خود کشاورز است.
این فربگی و فراوانی مصرف آب کشاورزی خود تهدید پایداری شغل کشاورزی و کشاورزی در آینده نزدیک است، چرا که اگر سفره‌ای خشک شود آبی برای کشاورز نیست و وقتی آبی برای کشاورز و کشاورزی نباشد امنیت غذایی نخواهیم داشت. در این شرایط که امنیت غذایی نداریم، امنیت آبی هم نداریم، امنیت زیست‌بوم هم نخواهیم داشت.
کارشناسان به این نتیجه رسیدند که در مقیاس‌های منطقه‌ای و جهانی بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی از هر مترمکعب آب در بخش کشاورزی کشورمان بسیار، بسیار پایین‌تر است. ما از مصرف هر مترمکعب آب، ۱.۳۹ کیلوگرم تولید محصولات خشک داریم که در سند امنیت غذایی هم وجود دارد و کارشناسان اذعان کردند که به‌راحتی می‌توان این را به ۲.۶ کیلوگرم به‌ازای هر مترمکعب آب ارتقا داد.
