جوان آنلاین: دوران کودکی، دورانی است که هر چه با احساس مثبت آمیخته شود در رشد سالم او مؤثر است، بنابراین باید دنبال فرصت‌ها بود تا از آن‌ها برای تربیت سالم فرزندان بهره جست. یکی از بهترین این فرصت‌ها ماه محرم است؛ ماهی که جریان انسان‌سازی دارد و می‌توان با تبیین درست وقایع کربلا و معارف آن یک مسیر تربیتی صحیح را برای فرزندان ترسیم کرد و گام مؤثری در جهت تربیت دینی آن‌ها برداشت. ماهی که باید آن را غنیمت شمرد و از آن برای ارتباط معنوی بین کودکان و سید و سالار شهیدان بهره جست. دکتر معصومه مرادی نویسنده، استاد دانشگاه و ویراستار ادبیات کودک و نوجوان، یکی از بهترین و اثرگذارترین راه‌ها برای افزایش هویت اسلامی کودکان را استفاده از قصه‌گویی می‌داند. وی می‌گوید: ظرفیت بالای قصه‌گویی علاوه بر رشد مهارت‌های شناختی و اجتماعی کودک، ابزار مناسبی برای آشنا کردن او با معارف اسلامی و شخصیت‌های مهم این دین والاست. کودکان با شنیدن قصه زندگی امام حسین (ع) و نه فقط عاشورا می‌توانند در کنار الگوگرفتن و آموختن داستان‌ها، روحیه قهرمان‌پروری‌شان را هم تقویت و در مواقع مورد نیاز، با انگیزه و دلاورانه از هویت ملی و اسلامی خود دفاع کنند و در نشر آن بکوشند. البته حضور در مراسم محرم هم می‌تواند در رشد روحیه مذهبی کودک اثر بی‌همتایی داشته باشد. فضای معنوی مراسم مذهبی، چون همسو با فطرت خداجوی کودک است، نقشی ماندگار در ذهن و دل او ایجاد می‌کند.
وقایع کربلا را برای کودکان گلچین کنیم
مرادی در رابطه با بیان وقایع کربلا به حفظ لطافت روح کودکان اشاره می‌کند و می‌گوید: قساوت‌ها و کج‌فهمی‌ها در حادثه عاشورا به قدری زیاد است که تحمل شنیدن آن‌ها برای بزرگسالان هم گاهی دشوار می‌شود. لازم نیست تمام اتفاق‌های عاشورا را برای کودکان تعریف کنیم. شاید بهتر باشد از اخلاق و منش امام حسین (ع) و قهرمانان این رویداد برای کودکان بگوییم. عباس بن علی (ع) نماد کامل مردانگی، رادمردی، مهربانی، اقتدار و کودک‌دوستی است. علی‌اکبر (ع) نماد ولایت‌پذیری و شجاعت است. قاسم (ع) نشانه قهرمانی، احترام، ادب به بزرگ‌تر، بخشندگی و بزرگ‌منشی در عین کودکی است. دیگر شخصیت‌های کربلایی نیز همین‌گونه هستند. آن‌ها مجموعه‌ای از صفات جلال و جمال خداوند هستند که در طول زندگی و به طور ویژه در میدان کربلا، نمودی از مقام خلیفه‌الله در زمین بودند. کودک نیاز دارد در سنین کودکی با این مفاهیم بلند اخلاقی آشنا شود تا بنیاد‌های فکری‌اش به درستی ساخته شود و در بزنگاه نیاز، کریمانه و استوارانه و به شیوه اباعبدالله (ع) عمل کند. تقلیل دادن داستان این جوانمردان تنها به جنگ نابرابر عاشورا ستم است. ابعاد وجودی این بزرگواران بهترین الگوی عملی برای کودکان است، پس لازم است نه فقط در عاشورا که در تمام زمان‌ها به این مفاهیم توجه کنیم. پس لازم نیست جزئیات را برای کودکان بگوییم. کودک همین که در حد خودش عباس بن علی (ع) را بشناسد، از شنیدن از دست دادنش غمگین می‌شود و همین اندازه برای تربیت او و بهره بردن از عاشورا کافی است. طبیعتاً کودکی که در بستر مذهبی و موقعیتی مناسب قرار بگیرد، در زمان خودش با جزئیات و فجایع عاشورا هم آشنا خواهد شد.
حسینیه‌های کودک باید نمادی از خیمه اباعبدالله (ع) باشند
فرزندان برای شرکت در مجالس سوگواری و عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) و دیگر اهل بیت (ع) همراه والدین‌شان به حسینیه و مساجد می‌روند که شاید لازم باشد ساعت‌های طولانی را کنار آن‌ها قرار بگیرند. در این فاصله آن‌ها شاهد گریه و شیون‌های والدین و دیگر عزاداران هستند یا در ساعات طولانی بیان صحبت‌های سخنران که هنوز قدرت درک شنیدن آن صحبت‌ها در وجودشان شکل نگرفته، ممکن است در حوصله آن‌ها نگنجد و بعضاً والدین را هم اذیت کنند. به همین دلیل در بعضی از این محافل، فضایی برای نگهداری کودکان در نظر گرفته می‌شود، اما برای بعضی از والدین این سؤال پیش می‌آید که جدا کردن فرزندان‌شان و فرستادن به مهد‌های حسینیه کار درستی است؟ و اگر بلامانع است مهد‌های حسینیه چه شرایط ویژه و متفاوتی را باید با دیگر مهد‌ها داشته باشند تا کودکان با آموخته‌های مذهبی و معنوی از آن مجالس خارج شوند؟
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤالات می‌گوید: فکر می‌کنم هر دو نوع حضور در این مراسم می‌تواند اثرگذار باشد. کودک در کنار مادر و پدرش سینه زدن و عزاداری کردن و سوگ جمعی را تجربه می‌کند. دیدن اشک‌های پدر و مادر این سؤال را در ذهن او ایجاد می‌کند که چه اتفاقی افتاده که والدین من اندوهگین هستند و این خود جرقه‌ای برای پاسخ به چرا‌های بیشتری است که در ذهن کودک ایجاد می‌شود. شنیدن نام امام حسین (ع) قطعاً تأثیری خاص در روح و روان کودک خواهد داشت. از طرفی به دلیل طولانی بودن مراسم در بعضی از مکان‌ها، ممکن است خسته شدن زیاد کودک اثری منفی روی او بگذارد و مهد‌های حسینی می‌توانند با زبان خود کودک و در قالب قصه، بازی و نقاشی که مورد علاقه کودکان است تاب‌آوری آن‌ها برای حضور در مراسم را بیشتر و خاطره‌ای دلچسب از حضور او در مراسم عزای امام حسین (ع) در ذهنش ماندگار کنند.
مرادی در ادامه درباره شرایط حسینیه‌های کودک می‌افزاید: حسینیه کودک باید نمادی از خیمه اباعبدالله (ع) باشد؛ مکانی پر از معرفت و مهربانی. کودک در این فضا باید هم قصه بشنود، هم بازی کند، هم عزاداری و سیاه‌پوشی را تجربه کند، هم کار جمعی را بیاموزد و هم نمود مفاهیم بلند اخلاقی را ببیند. شاید استفاده از پرده‌های داستانی در این حسینیه‌ها اثرگذاری بسیاری داشته باشد. پس لازم است فعالان این حسینیه‌ها بسیار مهربان باشند، آموزه‌های اخلاقی را بشناسند و خودشان عامل به آن‌ها باشند و با امر و نهی‌های زیاد به کودک، آن‌ها را مشوش و مضطرب نکنند. مهارت ارتباط با کودک را بلد باشند و از آن بهترین بهره را بگیرند. یادمان نرود عده‌ای در عزاداری‌های محرم دچار افراط می‌شوند. این مسئله برای کودکان بسیار زیانبار است و آن‌ها را از معارف دینی دور خواهد کرد. باید بکوشیم درگیر تفسیر به رأی نشویم.
