جوان آنلاین: خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است که تأثیر چشمگیری بر نقش‌گیری شخصیت و جایگاه اجتماعی افراد ایفا می‌کند. برخورداری از محبت، مهربانی و صمیمیت بین اعضای خانواده منجر به سعادت و خوشبختی انسان و سلامت جامعه می‌شود. عشق و محبت به فرزندان می‌تواند عزت نفس آن‌ها را رشد و در مواقع آشفتگی‌های روانشناختی، روح و روان آن‌ها را التیام دهد.
عده نسبتاً کمی از دانشجویان در طول تحصیل مصرف موادی مانند سیگار، قلیان و مواد اعتیادآور و روانگردان را شروع می‌کنند. معمولاً مصرف سیگار و قلیان در بسیاری از مواقع به عنوان تفریح و تفنن شروع می‌شود ولی بعد از مدتی هنگام ناراحتی‌ها و به خصوص فشار‌های سنگین امتحانات، برای کسب آرامش، دوباره به این مواد روی می‌آورند. به تدریج مصرف سیگار، قلیان و سایر مواد اعتیادآور و مصرف دارو‌های بدون نسخه از جمله ریتالین، ترامادول، قرص‌های خواب و مانند آن به شکل عادت در می‌آید. معمولاً دلیل مصرف بعضی از این مواد به خصوص ریتالین برای افزایش تمرکز هنگام امتحانات است و اینکه بتوانند در زمان کمتر، یادگیری بیشتری داشته باشند در حالی که ممکن است واقعیت برعکس باشد، یعنی عوارض مواد و دارو به گونه‌ای باشد که مانع از مطالعه معمولی دانشجو شود.
والدین نقش مهمی در آگاه کردن دانشجویان از مضرات مصرف مواد و همچنین پیشگیری از مصرف آن دارند. موضوع اساسی این است که مواد حتی یک بار هم نباید مصرف شود، زیرا تجربه مصرف مواد در صورتی که تجربه خوبی باشد باعث می‌شود فرد دوباره و دوباره به مصرف آن بپردازد، بنابراین هنگامی که فرزندتان در حضور شما مواد را تجربه می‌کند مطمئن باشید در آینده نیز بار‌ها و بار‌ها چه در حضور و چه در غیاب شما به مصرف مواد خواهد پرداخت. گاه پدر‌ها و مادر‌ها برخورد‌های افراطی و تفریطی زیادی انجام می‌دهند، از جمله گاهی با شک به اینکه فرزندشان مواد مصرف کرده باشد، شروع به جست و جو در لباس‌ها و وسایل دانشجو می‌کنند که به شدت به رابطه آن‌ها با والدین و اعتمادشان به آن‌ها صدمه می‌زند.
بعضی عوامل، خطر مصرف مواد را بیشتر می‌کند که به آن‌ها عوامل خطر می‌گویند از جمله: ابتلا به بیماری‌های روانی به خصوص افسردگی ها، ارتباط ضعیف و نامناسب با والدین و خانواده، تجربه خوب مصرف مواد، نگرش نسبت به مواد، داشتن دوستان مصرف کننده، ناتوانی و ضعف در مقابله با فشار‌های زندگی و...
مصرف دخانیات و مواد مخدر ناشی از ویروس یا میکروبی در هوا نیست که ناگهان فرزندان ما را مبتلا کند! بلکه دارای مسیر و فرایند نسبتاً شناخته شده‌ای است. در صورتی که عوامل خطر در شخص و محیط اطراف وی وجود داشته باشد، به مصرف مواد روی می‌آورد. به همین دلیل بسیار مهم است که از عوامل خطر مصرف مواد کم کنیم و بر عوامل محافظت کننده بیفزاییم. عوامل محافظت کننده عواملی هستند که میزان خطر مصرف مواد را کاهش می‌دهند. از جمله عوامل حمایت کننده خانواده‌ها عبارت است از ارتباط خوب و غنی با والدین، داشتن ارتباطات اجتماعی با افراد سالم، توانایی مقابله قوی با استرس‌ها، موفقیت‌های شخصی، اجتماعی و تحصیلی، مقابله قوی با احساسات و هیجان‌های منفی، عزت نفس قوی، احساسات و هیجان‌های مثبت مانند شادی، امیدواری و مانند آن.
*مدیر مرکز بهداشت، مشاوره و سبک زندگی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
