ظهر دیروز بود که واتیکان طی اعلامیه‌ای رسمی، از درگذشت پاپ فرانسیس پس از طی یک دوره بیماری خبر داد. خورخه ماریو برگولیو نخستین پاپ از قاره امریکا و دومین پاپ غیر‌اروپایی در تمام تاریخ کلیسا بود. همین خاستگاه متفاوت او نسبت به اسلافش هم، علت برخی تفاوت‌های او در دیدگاه‌ها و سبک زندگی او با سایر رؤسای کلیسا شده‌بود. پاپ فرانسیس برخلاف برخی پاپ‌های تجمل‌گرای پیشین، کمتر اهل تجملات بود و بر خلاف برخی پاپ‌های متعصب و خشونت‌گرای سابق، تأکید فراوانی روی مسئله صلح جهانی و خصوصاً گفت‌و‌گو‌های بین‌الادیانی داشت.
او اگرچه هیچ‌گاه به عنوان یک مصلح دینی به مقابله جدی سیاسی با رژیم صهیونیستی نپرداخت، اما بار‌ها در سخنان و پیام‌های مختلف، وضعیت نسل‌کشی اسرائیل در فلسطین را «ظالمانه»، «جدی و شرم‌آور» خواند و خواستار توقف وضعیت اسفناک انسانی در فلسطین شده‌بود. او سال گذشته پس از حملات شدید رژیم صهیونیستی به فلسطین و قتل‌عام کودکان در غزه طی واکنشی گفته بود که «قلب من تحت فشار است.»
شاید آخرین اقدام سیاسی ثبت‌شده در کارنامه عمر ۸۸ ساله پاپ فرانسیس، همین چند روز قبل بود که با حضور در اجتماع بزرگ مسیحیان به مناسبت روز عید پاک، خواستار آتش‌بس فوری در غزه شد. علاوه بر اینها او خصوصاً در سال‌های پایانی عمر خود، تأکید و تلاش فراوانی برای ارتقای سطح گفت‌و‌گو‌های بین‌الادیانی، به ویژه با جهان اسلام داشت. پاپ در سال ۲۰۲۱ در سفر تاریخی خود به عراق طی حضوری بدون تشریفات در نجف، در خانه ساده و قدیمی آیت‌الله سیستانی به دیدار و گفت‌وگویی صمیمی با این مرجع بزرگ شیعه نشست. موضوع گفتوگو ظاهراً تأکید بر مشترکات ابراهیمی و تلاش برای صلح جهانی و کمک به مستضعفین بود.
او دو سال بعد در نامه‌ای به آیت‌الله سیستانی ایشان را «برادر عزیز» خطاب کرده و خواستار تداوم این ارتباط صمیمی شده‌بود. ارتباط میان اسلام و واتیکان محدود به این نبود؛ همین سه ماه پیش بود که لوحی مشتمل بر دیدگاه‌های رهبرانقلاب درباره حضرت مسیح توسط سفیر ایران در واتیکان به پاپ تقدیم شد و او از آقای سفیر خواست که سلام گرمش را به رهبر بزرگ انقلاب برساند. پیش‌تر نیز پیام‌هایی شفاهی از رهبر انقلاب و مراجع تقلید قم توسط مدیر حوزه‌های علمیه ایران به پاپ فرانسیس ابلاغ و پاسخ‌هایی دریافت شده‌بود.
دیدار سال ۲۰۱۶ با رئیس‌جمهور ایران، ملاقات و گفت‌وگوی روحانیان شیعه نظیر آقایان محقق داماد و اعرافی با پاپ و اظهارنظر‌های مختلف او در ستایش نقش علمای شیعه در تفاهم دینی نیز بخشی از این تعامل پویای دینی میان تشیع با سریر مقدس بود. حالا با درگذشت پاپ فرانسیس، یک خلأ و چالش جدی معرفتی در ادامه میراث او پیش روی واتیکان است. باید دید که خلف او، همچنان از این درک عمیق از اهمیت گفتوگو و تعامل میان‌دینی برای حفظ صلح جهانی و ایجاد برادری بین ادیان برخوردار است یا نه؛ و آیا تمایل و رغبتی برای ادامه و ارتقای سطح روابط میان مسیحیت و اسلام و دوستی میان امت‌ها دارد یا خیر.
اکنون فاتحه‌ای برای پاپ، دعایی است برای ادامه این مسیر؛ جهانی که در آن، اسلام، تشیع و مسیحیت نه در تقابل، بلکه در تفاهم برای عدالت و کرامت انسانی در جهان می‌کوشند و با اشرار و جنایتکاران مبارزه می‌کنند!
