اختصاصی جوان آنلاین، به بهانه چهارمین همایش بین‌المللی اقتصاد دریامحور ایران که در مرکز همایش‌های صدا و سیما به همت انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایران با محوریت کریدور شمال- جنوب و با حضور پل مه دبیر کل تشکل ملی کشتیرانی، درحال برگزاری است، به ابعادی از این رویکرد توسعه محور می‌پردازیم.
تعریف اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی عموما با عنوان اقتصاد آبی یا Blue Economy از آن یاد می‌شود، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی تعریف می‌شود که گردشگری دریایی یکی از زیرفاکتور‌های اقتصاد دریایی به شمار می‌رود.
قبل از انقلاب اسلامی فقط دو بندر نوشهر و بندرانزلی فعالیت داشتند، اما طی چهار دهه اخیر بندر امیرآباد، آستارا، کاسپین و بنادر کوچک دیگر فعالیت خود را آغاز کردند که نشان دهنده توجه ویژه نظام جمهوری اسلامی به فعالیت بنادر است و در این رابطه زیرساختهای متعددی ایجاد شد.
اکنون هم با ابلاغ سیاست‌های کلی دریامحور، شاخص مهم رسیدن به رشد اقتصادی دو برابری طی ۱۰ سال از لحاظ‌های مختلف صنعت، گردشگری، تجارت و ... فراهم است البته با پیش شرط و الزام اینکه برنامه ریزان در کشور نیم نگاهی یه سمت دریا داشته باشند.
در این بین، چند پیشنهاد برای رسیدن به اهداف سیاست‌های کلی دریامحور می‌تواند مورد توجه باشد:
الف- تشکیل «سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی توسعه دریایی کشور» با شخصیت شرکت غیردولتی، متشکل از سهامداران بنگاه‌های دولتی و غیردولتی (عمومی، خصوصی و تعاونی) از جمله بنگاه‌های حاکمیتی غیردولتی اعم از ستاد اجرایی فرمان امام، بنیاد مستضعفان و امثالهم و نیز بنگاه‌های بزرگ خصوصی و شبه‌دولتی صنایع نفت و گاز، صنایع معدنی، صنایع فولادی و امثالهم با حوزه شمول عملکرد، اختیارات و وظایفی که در اساسنامه آن تعیین شده و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.
ب-در برآورد اقتصاد دریا از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ سهم گردشگری دریا در زیر بخش اقتصاد دریا حدود ۳۰ درصد است، به این معنا که از کیک اقتصاد دریایی ۳۰ درصد به گردشگری دریا اختصاص پیدا می‌کند که باید گفت در حال حاضر فاصله ما در این بخش با جهان بسیار زیاد است و باید تلاش کرد این فاصله را کاهش داد و برای اینکه سهم کشور را در این بخش حساب کنیم، نیاز به حسابداری با رویکرد گردشگری داریم که این بخش از سالیان قبل آغاز شده، اما هنوز عدد و رقمی از آن ارائه نشده است و باید این آمار در دسترس متخصصان این بخش قرار گیرد. کشور‌هایی مانند امارات و بحرین از این ظرفیت استفاده کرده‌اند و ما هم اگر بخواهیم حوزه گردشگری دریا را فعال کنیم، باید از این پتانسیل استفاده کنیم و به سمت تقویت مجتمع‌های بزرگ آب‌درمانی یا ورزش‌های آبی مثل جت‌اسکی، ساحل‌سازی شنا برای زمستان و ایام نوروزی حرکت کرده و از صنعت گردشگری، درآمد حاصل کنیم.
ج-شرکت‌هایی که موفق به استفاده از فرصت‌های جدید با استفاده از فناوری‌های دیجیتالی می‌شوند، این فرصت را خواهند داشت که در رویکرد دریامحور جریان‌های درآمدی جدیدی تولید کنند که می‌تواند از جریان‌های درآمد کسب وکار‌های اصلی سنتی پیشی بگیرد و منجر به ارزشگذاری بالاتر و دسترسی آسانتر به سرمایه شود. همچنین شناسایی فرصت‌های جدید با استفاده از فناوری‌های دیجیتال می‌تواند به بهبود عملکرد صنایع دریایی کمک کند و در نتیجه به صنعت پایدارتر از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی کمک کند. تاجاییکه جمع جهانی دریایی Forum Maritime Global، با همکاری استارتاپ Innovation Rainmaking، در سال‌های گذشته دو کارگاه در سنگاپور و در هامبورگ با هدف بحث در مورد تأثیر فناوری‌های دیجیتال بر بخش دریایی و درک نحوه ایجاد نوآوری به کمک استارت آپ‌ها در صنایع دریایی و همچنین شناسایی زمینه‌هایی از فرصت‌های موجود پس از اعتبارسنجی با مخاطبان گسترده تر، جهت راه اندازی فعالیت‌های ساختاری مشارکتی صنایع ترتیب داد.
سرانجام اینکه در عصر هوش مصنوعی باید گفت که در صنعت دریایی این فناوری شگفت انگیز می‌تواند برای ساخت کشتی‌های خودران، بهینه سازی عملیات ناوگان، بهبود کارآیی مسیر‌های حمل‌و‌نقل، تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به GPS، آب و هوا و ترافیک به کمک دریانوردان بشتابد.
در واقع زمانی خواهد رسید که همه فعالیت انسانی در صنعت دریایی به هوش مصنوعی سپرده خواهد شد و متأسفانه باید اذعان کرد بیشترین ضربه را از محل به کار‌گیری هوش مصنوعی، نیروی انسانی غیر‌متخصص تحمل خواهد کرد.
برای مثال هوش مصنوعی پیش‌بینی تعمیر و نگهداری و نحوۀ پایان کار و فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات کشتی را به خوبی تشخیص داده و مدیران و کارکنا‌ن خشکی از یک سو و فرماندهان و خدمه کشتی را آگاه خواهد کرد در چه روز و ساعتی عمر قطعات مورد نظر به پایان می‌رسد؛ به تعبیر دیگر کشتی چه زمانی به تعمیر و نگهداری نیاز دارند.
نکته‌ای را که باید به آن اشاره کرد آن است که از هوش مصنوعی سال‌هاست به منظور توسعه کشتی‌های خودران استفاده می‌شود تا به تنهایی بتواند ناوبری دریایی را در کمال ایمنی و کارآیی به سر‌منزل مقصود برساند. در این راستا فعالیت‌های غیر‌قابل تصوری نیز انجام شده و در بخش‌های مختلف حمل‌ونقلی وسایل نقلیه خودران تولید شده و هم اینک در حال انجام وظیفه هستند.
در کنار آن هوش مصنوعی در بهینه سازی بارگیری و تخلیه محموله‌ها همزمان با تجزیه و تحلیل داده‌ها دربارۀ وزن و حجم محموله، تشخیص محموله‌های داخل کانتینر بدون نیاز به باز کردن پلمپ و تجهیز زیرساختهای بندری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بدین ترتیب هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی کل فرآیند حمل‌و‌نقل همه بخش‌ها مانند دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای کاربرد دارد. نکته جالبی که باید به آن پرداخت حمایت IMO از هوش مصنوعی در صنعت دریایی است.
