جوان آنلاین: اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی مؤثر پرمصرف‌ها به عنوان راهکاری برای کنترل مصرف مشترکان پرمصرف بدون اعمال فشار بر اکثر مشترکان گاز شناخته می‌شود. اثربخشی این سیستم در کاهش مصرف در بین مشترکان پرمصرف با کاهش مصرف روزانه ۲۵میلیون مترمکعب در زمستان ۱۴۰۰ ثابت شده است. همچنین اجرای فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها تخصیص عادلانه یارانه‌های انرژی را تضمین می‌کند و سیگنال‌های قیمتی را برای تشویق مصرف مسئولانه‌تر انرژی ارائه می‌دهد.
گاز گرچه به وفور در کشورمان در دسترس است، اما باید به دلایل مختلف به مصرف بهینه آن روی بیاوریم. موضوع حائز اهمیت این است که هزینه تولید گاز طبیعی در کشور بالاست و مصرف بی‌رویه این ماده ارزشمند به هدر رفتن منابع مالی کشور منجر می‌شود. از سوی دیگر، زیاده‌روی در مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی به کسری تراز آن در ماه‌های سرد سال منجر می‌شود، به طوری که مجبور می‌شویم گاز صنایع را قطع کنیم.
قطع گاز صنایع صدمه‌ای شدید به تولید ملی کشور وارد می‌کند و آثار آن برای اقتصادمان جبران‌ناپذیر است. اگر بتوانیم به مصرف بهینه گاز بپردازیم، امکان صادرات مازاد آن به وجود می‌آید که ارزآوری زیادی برای کشور خواهد داشت، بنابراین ضرورت دارد به اعمال سیاست‌هایی در راستای مصرف بهینه گاز در کشور بپردازیم.
یکی از مزیت‌های اصلی سیستم تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها این است که بهینه‌کردن مصرف مشترکان پرمصرف را بدون فشار بر اکثر مشترکان گاز در بخش خانگی هدف قرار می‌دهد. با تمرکز بر گروه خاصی از مشترکان، رویکرد هدفمندتری برای رسیدگی به موضوع مصرف بیهوده امکانپذیر است.
کارشناسان معتقدند تعرفه‌گذاری پلکانی از جنبه عدالت‌محوری بیشتری در اعطای یارانه‌های پنهان انرژی برخوردار است.
تحقق عدالت در تخصیص یارانه‌های پنهان انرژی
محمدعلی قدیری، کارشناس انرژی در گفتگو با «جوان» در خصوص این موضوع که قبوض مشترکان گاز بخش خانگی نشان می‌دهد مناطق مرفه‌نشین نسبت به مناطق دیگر قبوض میلیونی بیشتری دارند و در نتیجه بیشتر پرمصرف‌ها از طبقات بالای جامعه هستند، تصریح کرد: روش تعرفه‌گذاری پلکانی از چند نظر برای‌مان مزیت دارد؛ در روش‌های غیرپلکانی تناسبی میان مصرف و تخصیص یارانه وجود ندارد. هر چقدر افراد بیشتر از گاز استفاده کنند، یارانه بیشتری می‌گیرند. این روش اصلاً به عدالت نزدیک نیست.
وی ادامه داد: کسانی که خانه‌های با متراژ بالاتر دارند و از ویلا‌های بزرگ برخوردارند، از یارانه پنهان بیشتری در بخش انرژی استفاده می‌کنند، در حالی که اقشار ضعیف جامعه که امکانات کمتری دارند، از یارانه کمتری بهره می‌برند، زیرا مصرف کمتری دارند.
این کارشناس انرژی توضیح داد: روش تعرفه‌گذاری پلکانی می‌تواند مشوقی باشد که مردم خودشان به سمت بهینه‌سازی مصرف بروند. احتمالاً با اعمال این روش، مردم تشویق می‌شوند به استفاده از پنجره‌های دوجداره روی بیاورند و مصرف تجهیزات گرمایشی را در خانه‌های‌شان بهینه‌سازی کنند.
قدیری گفت: در اجرای روش تعرفه‌گذاری پلکانی باید یکسری ملاحظات را مدنظر داشته باشیم. به طور مثال، برخی اقشار آسیب‌پذیر در روستا‌ها زندگی می‌کنند که محل زندگی‌شان به لحاظ عایق‌بندی در برابر هدررفت حرارت بهینه‌سازی نیست و همین موضوع مصرف گازشان را بالا می‌برد. این افراد اغلب تمکن مالی لازم را ندارند که از عهده هزینه‌های گاز مصرفی به صورت تعرفه‌گذاری پلکانی برآیند، بنابراین لازم است در روش ای‌بی‌تی دهک‌های جامعه را در نظر داشته باشیم. وی ادامه داد: پلکان‌ها باید به صورت دقیق مشخص شوند و به موازات افزایش مصرف با سرعت خوبی به قیمت فوب نزدیک شود تا بتواند قدرت بازدارندگی داشته باشد. اینکه قیمت‌گذاری در پلکان‌های مختلف نهایتاً به قیمت هر مترمکعب ۴ تا ۵ هزار تومان برسد، فایده‌ای ندارد. باید در پلکان نهایی به قیمت فوب برسیم.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: با توجه به آمار و ارقام موجود، بخش زیادی از کسانی که خارج از الگو گاز مصرف می‌کنند، جزو اقشار مرفه جامعه هستند، بنابراین روش تعرفه‌گذاری پلکانی قطعاً به عدالت اجتماعی نزدیک است. در این روش پرمصرف‌ها که اغلب تمکن مالی بالایی دارند، گاز مصرفی را با قیمت واقعی می‌پردازند و دهک‌های پایین و متوسط نیز از یارانه انرژی استفاده می‌کنند.
سیگنال مهم قیمتی تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی نیز در گفتگو با «جوان» در پاسخ به این سؤال که روش تعرفه‌گذاری پلکانی چقدر می‌تواند در مدیریت مصرف گاز در کشور مؤثر باشد، تصریح کرد: این روش راهکاری برای قیمت‌گذاری عادلانه گاز در کشور است. به این ترتیب، کسانی که خارج از الگو مصرف می‌کنند، باید هزینه گاز مصرفی‌شان را به صورت آزاد و واقعی پرداخت کنند.
وی ادامه داد: این روش به طور کلی به عدالت نزدیک‌تر است، به طوری که پرمصرف‌ها از یارانه انرژی بهره‌مند نمی‌شوند، اما کسانی که مصرف معقولی دارند، از یارانه استفاده می‌کنند. دهک‌های یک، ۲ و ۳ تقریباً رایگان گاز را دریافت می‌کنند. این کارشناس ارشد انرژی توضیح داد: در روش پلکانی، گاز با قیمت هر مترمکعب ۶ هزار تومان در اختیار دهک ۱۲ که مرفه است، قرار می‌گیرد، البته هنوز هم ارزان‌تر از گازی است که در اختیار پتروشیمی‌ها قرار می‌دهیم.
مهرجو گفت: نیاز است قیمت‌گذاری در دهک بالای جامعه که بسیار پرمصرف هستند، افزایش پیدا کند، به نحوی که برای‌شان قدرت بازدارندگی داشته باشد. اگر دهک ۱۲ با قیمت ۶ هزار تومان گاز را دریافت کند، هنوز هم تفاوت معناداری میان قیمت صادراتی گاز با این قیمت وجود دارد. باید تلاش کنیم این تفاوت را به حداقل برسانیم و در نهایت بدمصرف‌ها گاز را با قیمت صادراتی مصرف کنند.
وی ادامه داد: اگر هر مترمکعب گاز را به قیمت ۳۰ سنت صادر کنیم، معادل ۱۵ هزار تومان می‌شود، در حالی که قرار است گاز را با قیمت ۶ هزار تومان به طبقات مرفه و پرمصرف بدهیم. این تفاوت را باید از بین ببریم و طبقات بالای جامعه بدون یارانه گاز مصرف کنند.
این کارشناس ارشد انرژی توضیح داد: با نگاهی به میزان اجاره ویلا‌ها در مناطق توریستی کشور متوجه می‌شویم با هزینه‌های بسیار بالا برای هر شب به اجاره داده می‌شوند. این مناطق مصرف گاز بسیار بالایی دارند و باید هزینه آن را به صورت آزاد و بدون یارانه پرداخت کنند.
مهرجو گفت: در دهک‌های بالایی و پرمصرف باید تمام تلاش خود را به کار بگیریم که هزینه قبوض را به قیمت‌های صادراتی نزدیک کنیم، اما کسانی که داخل الگو مصرف می‌کنند، باید از یارانه انرژی بهره ببرند و دهک‌های پایین جامعه نیز گاز را به صورت رایگان دریافت کنند.
وی ادامه داد: تعرفه‌گذاری پلکانی قطعاً با هدفمندی یارانه‌ها و عدالت‌محوری در تخصیص یارانه‌ها مطابقت دارد. این مدل، یکی از بهترین روش‌ها برای قیمت‌گذاری هزینه گاز مصرفی مشترکان به شمار می‌رود.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد رهیافت کلی دولت حرکت به سمت برقراری عدالت در مصرف انرژی است، چه آنکه اجرای مرحله دوم تعرفه‌گذاری پلکانی گاز، پرمصرف‌ها را نشانه رفته و استمرار این حرکت در گرو اراده راسخ است.
