سرویس ایران جوان آنلاین: طی یک دهه اخیر مسئله گرد و غبار و ریزگردها در ایران آنقدر حاد شده که تا ۲۳ استان را درگیر خود کرده و حالا، در چله زمستان که اکثر مناطق شاهد بارش باران و برف گسترده هستند، دست از سر برخی استانها بر نداشته و اکثر شهرهایشان را به تعطیلی کشانده است. با توجه به حضور گرد و غبار در فصلهای مختلف در بیشتر استانها میتوان گفت: بیش از ۸۰ درصد استانهای ایران درگیر این پدیده بوده و علاوه بر خسارات چند ۱۰ هزار میلیاردی و بر اساس آمارهای موجود مرگ سالانه ۵۰۰ هزار نفر را نیز رقم میزند. با این تفاسیر تازه مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار از تهیه سند ملی مقابله با گرد و غبار و نهایی شدن مطالعات منشأیابی داخلی فرسایش بادی، طوفان ماسه و گرد و غبار خبر داده و اعلام کرده که سال بعد استانهای خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان در اولویت مقابله با گرد و غبار قرار میگیرند.
شاید برای اینکه بخواهیم منشأ گرد و غبار در ایران را بررسی کنیم بهتر است ابتدا اشارهای به منشأ این پدیده در جهان شود، سالهاست که در مورد منشأ بروز گرد و غبارها در ایران صحبتهای زیادی شده است. علاوه بر عربستان و عراق که منشأهای خارجی این پدپده برای استانهای ایران به شمار میآیند، جنوب شرق ایران نیز خودش به عنوان یکی از مناطق اصلی گرد و غبار در جهان شناخته میشود. ایران در یک منطقه با آب و هوای خشک قرار گرفته و بیش از ۳۰ درصد از مساحت آن را مناطق خشک و نیمه خشک در بر میگیرد. این کشور از سالیان گذشته با پدیده طوفانهای گرد و غبار روبهرو بوده است. در بسیاری از منابع علمی به روزهای گرد و غباری در ایران و بخصوص وقوع بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و بلوچستان که به ۱۸۰ روز هم میرسند، اشاره شده است، در بسیاری از منابع علمی جنوب شرق ایران به عنوان یکی از مناطق اصلی گرد و غبار در جهان معرفی شده است.
*بازی بیپایان با مشکل گرد و غبار
با اینکه جهانیان به خوبی متوجه شدهاند منشأ بروز گرد و غبارها کجاست و حتی ایران را هم در لیست آنها قرار دادهاند، اما هنوز در ایران مسئولان هزینه صرف میکنند و وقتشان را هدر میدهند تا ببینند عامل بروز این همه گرد و غبار و ریزگرد چیست و کجاست. در همین رابطه مدیر ملی ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار از تهیه سند ملی مقابله با گرد و غبار و نهایی شدن مطالعات منشأیابی داخلی فرسایش بادی، طوفان ماسه و گرد و غبار خبر میدهد. علیمحمد طهماسبی بیرگانی با بیان اینکه در سال آینده چند استان همچون خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان در اولویت مقابله با گرد و غبار قرار میگیرند، میگوید: «این سند در کمیته تخصصی گرد و غبار که با حضور دستگاههای مختلف برگزار میشود مطرح خواهد شد تا اگر اعضا نظری روی این سند دارند، اعمال شود.» با این حرفها به خوبی میتوان متوجه شد که مسئولان امر حتی به یک اجماع نظر هم نرسیدهاند و هنوز میخواهند از نظرات مختلف آگاه و در سند اعمال کنند!
مدیر ملی ستاد مقابله با گرد و غبار میگوید: «برنامه پنج ساله مقابله با گرد و غبار یک سند بالادستی است که برنامهها و رهنمودهای کلی را در حوزه سیستمهای پیشبینی میکند، هشدار گرد و غبار، عملیات اصلاحی و روشهای احیایی را شامل میشود و وظایف همه دستگاههای اجرایی را مشخص میکند.»
وی معتقد است که در عملیات مقابله با گرد و غبار تقریباً بیش از ۵۰ درصد تکالیف در حوزه مسئولیتهای وزارت جهاد کشاورزی بهویژه بخشهای زراعت و سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور است و عمده اعتبارات نیز به این وزارتخانه اختصاص یافته است. در درجه بعدی نیز وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیطزیست بیشترین نقش را دارند. تأمین حقآبه مورد نیاز تالابها و دریاچهها به منظور حفظ رطوبت عرصهها مهمترین وظیفه وزارت نیرو است و سازمان حفاظت محیطزیست هم بیشتر به عنوان هماهنگکننده دستگاهها فعال خواهد بود. طهماسبی بیرگانی همچنین با اشاره به نهایی شدن گزارش کشوری مطالعات منشأیابی داخلی فرسایش بادی، طوفانهای ماسه و گرد و غبار تأکید میکند: «گزارش شامل چند فصل است که در آن نقشههای متعدد مرتبط با گرد و غبار و کانونهای آن تهیه شده است. برای مثال پتانسیل فرسایشپذیری سرزمین یک مؤلفه مهم است که نقشههای آن تهیه شده است و نشان میدهد که حدود ۲۴ میلیون هکتار از عرصههای کشور دارای این پتانسیل و منشأهای گرد و غبار کشور دارای وسعتی برابر ۲۸ میلیون هکتار هستند.» به گفته این مقام مسئول در سازمان محیطزیست، در حال حاضر اطلاعات وضعیت گرد و غبار کشور در مناطق مختلف برای ماهها و فصلهای مختلف بهطور مجزا تهیه شده است که به احتمال قوی تا خردادماه سال آتی منتشر میشود و در اختیار دستگاهها قرار میگیرد. در دور باطل مسئولان برای حل مشکل ریزگردها و گرد و غبار همین بس که تمام مطالعات جهانی و نتایج آنها را کنار گذاشتهاند و حالا مدیر ملی ستاد مقابله با گرد و غبار میگوید: «شناسایی کانونهای گرد و غبار خارجی که استانهای کشور ما را تحت تأثیر قرار میدهد با کمک سازمان هواشناسی شروع شده است و به احتمال زیاد تا سال آینده نتایج آن مشخص خواهد شد. در حال حاضر شناسایی منشأهای داخلی گرد و غبار تهیه و نهایی شده است و کلیه اطلاعات مربوط به مناطق غبارخیز را به فراخور ماه و فصل در اختیار ما قرار میدهد، مسلماً بعد از آماده شدن مطالعات منشأیابی خارجی فرسایش بادی و طوفانهای ماسه و گرد و غبار میتوانیم با دقت حداکثری در مورد سهم کانونهای داخلی و خارجی گرد و غبار اظهار نظر کنیم.»